De gouden stem van Dmitri Hvorostovsky
De Siberische goudkoorts was allang gezakt toen zanglerares Ekaterina Yoffel begin jaren tachtig in de industriestad Krasnojarsk op een brok zuiver goud stuitte: de stem van Dmitri Hvorostovsky. Ze smeedde zijn techniek tot perfectie, waarna de zanger uitvloog en heel de wereld imponeerde met zijn schat. Nu is hij heengegaan.
Op 23 juni dit jaar stond Dmitri Hvorostovsky, zo’n dertig jaar na zijn operadebuut, voor het laatst op het podium. Niet voor de duizenden toeschouwers in Lincoln Center, niet voor zijn vertrouwde aanbidders in de Wiener Staatsoper, maar voor een select publiek in het kleine Oostenrijkse plaatsje Grafenegg, waar hij samen met onder anderen sopraan Aida Garifullina een zomernachtgala verzorgde. Hij zong onder meer het Russische lied ‘Zwarte ogen’, op een tekst van Jevgen Hrebinka. “Maar ik ben niet treurig, niet verdrietig, mijn lot is mij troostrijk.”
Zijn verslechterende gezondheid stond verdere optredens in de weg. Wel kreeg hij in september nog de Orde van Verdienste voor het Vaderland (vierde klasse) toegekend, één van de hoogste niet-militaire onderscheidingen in Rusland, vergelijkbaar met geridderd worden.
Op woensdag 22 november overleed Hvorostovsky in Londen, 55 jaar jong. Een golf van meeleven ging over de wereld. De Wiener Staatsoper (72 voorstellingen, 10 rollen) sprak over een “zeer, zeer verdrietige dag”. Intendant Dominique Meyer: “We hebben in Dmitri Hvorostovsky een buitengewone zanger en een echte vriend verloren. (…) Dima laat een onbeschrijflijke leegte achter.” Het Weense huis hees als eerbetoon een zwarte vlag en nam voor de uitvoering van Salome op woensdagavond een minuut stilte in acht.
De Metropolitan Opera (ruim 180 voorstellingen, 13 rollen) rouwde om het overlijden van “een geliefd persoon bij de Met en één van ’s werelds meest buitengewone opera-artiesten”. Met-directeur Peter Gelb omschreef de bariton als “one of opera’s all-time greats, truly an artist for the ages”. De Met draagt de serie uitvoeringen van Verdi’s requiem die op vrijdag begint aan Hvorostovsky op.
Hvorostovsky was in mei voor het laatst bij de Met te zien, toen hij een onaangekondigd optreden gaf tijdens het galaconcert dat het 50-jarige jubileum van het Lincoln Center markeerde. Hij zong ‘Cortigiani, vil razza dannata’ uit Verdi’s Rigoletto.
Nog geen twee weken voor zijn overlijden bracht het label Delos Music een nieuwe, volledige opname van Rigoletto uit, met Hvorostovsky in de titelrol. Het sloot op een bijzondere manier de cirkel van zijn loopbaan, aangezien hij in de jaren tachtig precies in die opera debuteerde bij de opera van Krasnojarsk, toen in de kleine rol van Marullo.
Carrière
Dmitri Hvorostovsky vond na een jeugd met veel criminaliteit en alcoholmisbruik op zijn zestiende zijn roeping toen zijn vader hem naar een school voor koordirigenten stuurde. Hij stroomde door naar het conservatorium van Krasnojarsk, waar hij onder de harde, strikte leiding van Ektaterina Yoffel zijn onmiskenbare klank en zijn ijzersterke zangtechniek ontwikkelde. Zijn ademcontrole en wijze van fraseren zouden later overal bewonderd worden.
Hvorostovsky begon al snel competities te winnen, waardoor hij een voorkeursbehandeling kreeg binnen het Sovjet-regime en makkelijker naar het buitenland kon voor concoursen. In 1989 brak hij internationaal door bij de Cardiff Singer of the World Competition, waar hij Bryn Terfel in de finale versloeg en de hoofdprijs in de wacht sleepte.
Overal gingen de deuren voor hem open. Hij kreeg een platencontract bij Philips en de meest prestigieuze operahuizen stonden in de rij om hem te engageren. De combinatie van zijn buitengewone instrument, zijn charismatische présence en zijn knappe look (macho postuur, grijs-witte manen) maakten hem dé hotshot in operaland.
De faam werd hem al snel te veel. Hij worstelde met wie hij was en wie de mensen dachten dat hij was, vertelde hij in 2004 aan The Washington Post. De oplossing zocht hij, net als zijn grootvader in Krasnojarsk, in wodka. Makkelijk twee flessen na een voorstelling. “Ik was een luidruchtige, lastige dronkaard”, biechtte hij later op tegenover The New Yorker.
Op nieuwjaarsdag 2001 stopte hij met drinken en richtte hij zich met nieuwe focus op zijn carrière. Het resultaat was dat zijn ster hoger rees dan ooit tevoren. Van een internationaal gewaardeerde zanger groeide hij uit tot een superster die serieuze operaproducties combineerde met immens populaire concerttournees door zijn vaderland, waar massa’s mensen op afkwamen.
Hij was de eerste operazanger die een soloconcert gaf op het Rode Plein in Moskou en ontwikkelde daarop zijn eigen Moskouse serie ‘Dmitri Hvorostovsky and Friends’, waarvoor hij grote zangers als Renée Fleming, Sumi Jo en Jonas Kaufmann uitnodigde.
Bij vrijwel alle grote operahuizen was Hvorostovsky weleens te gast, maar hij trad voornamelijk op in New York, Wenen en Londen. Daarnaast hield hij er een drukke concertagenda op na, met veel aandacht voor het (Russische) lied.
Hvorostovsky werkte mee aan tientallen cd- en dvd-opnames. Daaronder zo’n dertig soloalbums. Een nalatenschap die lang gekoesterd zal worden. Zijn persoonlijke website geeft een mooi overzicht van zijn discografie.
Repertoire
Hvorostovsky zong in het eerste decennium van zijn carrière de nodige Mozart-rollen en belcantopartijen (Don Giovanni, graaf Almaviva, Belcore, Figaro), maar richtte zich daarna hoofdzakelijk op het Russische repertoire en de opera’s van Giuseppe Verdi. Eén van zijn meest geroemde rollen was Evgeni Onjegin in de gelijknamige opera van Tsjaikovski.
Van Verdi zong de bariton hoofdrollen als de Conte di Luna in Il trovatore, Rodrigo in Don Carlo, Giorgio Germont in La traviata, Renato in Un ballo in maschera en Jago in Otello, en titelrollen als Rigoletto en Simon Boccanegra.
Hieronder een collage van een paar van zijn Verdi-vertolkingen, met fragmenten uit achtereenvolgens La traviata, Il trovatore, Don Carlo en Simon Boccanegra.
De loopbaan en het repertoire van Hvorostovsky worden prachtig samengevat in deze clip, die het Metropolitan Opera na zijn overlijden online zette:
Stem
Wat maakte Hvorostovsky’s stem zo uitnemend en onvergetelijk? Het is altijd moeilijk om een stem in woorden te vatten, maar van Hvorostovsky zou je kunnen zeggen dat hij zong zoals hij eruitzag. Sterk, knap, masculien, verleidend. Zijn timbre verenigde Siberische oerkracht met klassieke klankschoonheid.
De hechte textuur van zijn bariton bleef solide in alle registers, van baslaagte tot bijna-tenorhoogte, en zijn legato was onvergelijkelijk sterk. Zeker in de eerste helft van zijn carrière fraseerde hij op een wijze die je oren niet konden geloven (beluister het Cardiff-fragment hierboven!). Later werd zijn instrument iets minder smooth en zong hij met meer kracht en klem. Maar de magnetische aantrekkingskracht bleef.
Toen ik Hvorostovsky’s stem voor het eerst ontdekte, klikte ik dagenlang van het ene naar het volgende YouTube-fragment. Ik kon er geen genoeg van krijgen. En dat is eigenlijk altijd zo gebleven. Nog steeds kan ik uren naar zijn stem luisteren en weer als nieuw geraakt worden.
Het is bedroevend dat zijn stem niet meer live gehoord zal worden. Gelukkig leeft zijn kunst door in al die opnames. Ik zal er mijn leven lang naar blijven luisteren.
De auteur
26Reacties
Waardig eerbetoon! Veel dank voor deze persoonlijke, liefdevolle terugblik.
Het is nauwelijks te bevatten, dat deze briljante en sympatieke zanger ons op het toppunt van zijn artistieke kunnen is komen te ontvallen. Wat een zegen, dat hij zoveel schitterende opnamen nalaat. Dank Jordi voor dit mooie in memoriam.
In de ZaterdagMatinee van 19 januari 1991 in het Concertgebouw zong hij de rol van Jeletski in Tchaikovsky’s Pique Dame, o.l.v. Valery Gergiev.
Een prachtige stem, een grote podiumpersoonlijkheid. Wat een verlies…
Bedankt Jordi, voor dit mooie stuk.
Een prachtige In Memoriam. De aandacht die Place de L’opera aan het overlijden heeft besteed staat in schril contrast met het gebrek aan aandacht die zijn dood in de Nederlandse pers en bij de Publieke Omroep kreeg.Ik las een summier berichtje in Het Parool. In De Telegraaf schijnt iets gestaan te hebben en van NRC Handelsblad kreeg ik gisteren een mailtje dat er vandaag (rijkelijk laat!) op “De Laatste Bladzijde” (pagina O&D 12), de achterpagina van opinie en debat, een necrologie verschijnt.
prachtig in Memoriam.Dank daar voor.
Is er en opname van die uitvoering van Pique Dame van de matinee 1991?
HEB WEL DE OPNAME MET met Mirella Freni.
Complimenten Jordi voor dit mooie overzicht. Een artikel dat je natuurlijk liever niet geschreven had maar het is een waardige necrologie geworden passend bij deze grote zanger
Het is inderdaad onbegrijpelijk, dat er in de Nederlandse media zo weinig aandacht is voor het overlijden van een van de grootste zangers van onze tijd: Dmitri Hvorostovsky. De hele wereld rouwt en in Nederland is er weinig van te merken, behalve dan de aandacht, die Hans Haffmans aan het overlijden schonk in Podium en een paar summiere berichten in de kranten.
Bij het gros van de Nederlandse media is klassieke muziek pas nieuws wanneer zij in staat is hangjongeren weg te jagen uit parkeergarages en winkelcentra.
Mij is gebleken dat z e l f s onder de Nederlandse operabezoekers velen de ballen weten van NAMEN uit de (inter)nationale operazangerswereld. (Sorry voor m`n groftaal maar ik deel jullie ergernis en verontwaardiging.)
Veel dank voor dit mooie stuk! Een geweldige zanger is ons ontvallen.Zijn stem was uniek, zijn performance ook!
Bij ons werd dit overlijden zelfs niet vermeld in het nieuws.
Gelukkig kunnen we hem nog bewonderen op youtube.
Tik ” Zhuravli ” in met zijn naam erachter en ontdek een wondermooi lied door hem gezongen!
Muziek verlegt de grenzen!
DANK
@C. Horsmeier: helaas is er geen opname voorhanden van de Schoppenvrouw in de Matinee.
@Chris: Basia Jaworski kent het gedicht/lied “Zhuravli” (Russisch: Журавли, Nederlands: Kraanvogels) nog uit haar jeugd. Lees de blog van Basia (met het YouTube fragment) n.a.v. het overlijden van Dmitri Hvorostovsky https://basiaconfuoco.com/2017/11/22/dmitri-hvorostovsky-in-drie-opnamen/
‘Als de kraanvogels overvliegen’ is trouwens een prachtige film uit 1957 onder regie van Michail Kalatozov. De muziek in deze film is van Mieczysław Weinberg (niet het lied).
Zojuist ontving ik van een Belgische relatie van en n.a.v. de uitvaart van Dmitri Hvorostovsky een reportage: http://www.meloman.ru/online/. Indrukwekkend als de overledene zelf.
Inderdaad weer een grote figuur die is heengegaan! Ik heb hem éénmaal live mogen horen in een recital met piano in de Munt en dat was echt indrukwekkend – ik herinner me vooral een ijzingwekkende ‘Credo’ van Iago…
@Pieter K.: mijn welgemeende dank voor deze welkome tip. Het helpt dit verlies een plaats te geven. Nogmaals dank.
Blagodaryu vas Dima (dankjewel Dmitri).
Helaas (b)lijkt de reportage al weer afgevoerd te zijn.
Ja, helaas
Het staat op youtube. Farewell Ceremony dedicated to Dimitri Hvrostovsky.
Peter van der Lint schrijft in zijn necrologie in Trouw op treffende wijze over Hvorostovsky’s laatste optreden in The Met bij gelegenheid van het halve eeuwfeest van het operahuis uit de sixties. Daar, op het vertrouwde podium, zong hij glorieus de aria van Rigoletto maar zijn beweging tijdens het teruglopen naar de coulissen sprak boekdelen. Hier verliet een levende legende voorgoed het wereldtoneel. Na een laatste gevecht tussen wilskracht en dodelijke ziekte.
Omdat het mij niet lukt te reageren op Cité de l`Opera van 2-2-18, waarin
ons in 2017 ontvallen operazangers worden herdacht, vraag ik hier aandacht
voor de vorige maand overleden sopraan Marilyn Tyler. Alleen Opera Nederland berichtte volgens mij hierover. Marilyn Tyler zong tijdens haar carrière ruim 70 rollen, waarvan, als ik in de onvolprezen `Annalen van de operagezelschappen in Nederland 1886-1995` goed geteld heb, meer dan 31 rollen bij de Nederlandse Opera, in de jaren 1952 tot en met 1974. De op Muzikale Meesterwerken Serie uitgekomen integrale Entführung van de Keulse radio (1954), met o.a. deze schitterende sopraan als Konstanze en John van Kesteren als Belmonte, zijn op mijn Garrard pickupje bijna doorzichtig gedraaid. Gelukkig, gelukkig is deze opname in 2007 door Gala op twee cd`s uitgebracht.
Marilyn Tyler ruste in vrede.
PS
Excuus. Correctie: i s …. doorzichtig gedraaid.
@Van den Berg-Staverman en redactie: het is inderdaad onmogelijk te reageren op de bijdragen die in 2018 zijn gepubliceerd. Niet echt een goede start …
Vandaag Oudejaarsdag 31 dec. 2018 ben ik door een puzzel in de Trouw aan de weet gekomen dat Dmitri Hvorostovsky op 22 november 2017 is overleden aan een hersentumor. Schandelijk dat de berichtgeving rond zijn overlijden hier in de Nederlandse pers zo zuinig is geweest dat ik dit dus vandaag pas weet. Zo’n groot zanger en dan zo weinig aandacht. Terwijl van bv een onbenullige tweede rang artiest (ik noem geen namen) de kranten vol woorden geschreven.
Ik heb hier geen woorden voor.
Sorry, door mijn ontreddering ga ik fouten schrijven.
Terwijl van bv een onbenullige tweede rang artiest (ik noem geen namen) de kranten vol woorden geschreven.
Correctie: Het moet natuurlijk RANGS zijn en WORDEN.
Net als Kersten van de Berg heb ik prachtige herinneringen aan Marilyn Tyler.Toen ik in de zestiger jaren kinderrollen bij de Nederlandse Opera zong raakte ik al onder de indruk van de innemende persoonlijkheid, de prachtige verschijning en de beeldschone stem van deze sopraan. Haar Mimi was diep ontroerend. Mijn krantenknipsels uit die tijd bevestigen dat. Marilyn Tyler zong ook de Konstanze in de speciale uitvoering van “De Ontvoering uit het Serail” in de Nederlandse tekst van Jan Engelman uitgezonden door K.R.O. T.V. in, ik meen 1963.
Net als Marjanne van der Pal heb ik me toen ook geërgerd aan de summiere berichtgeving over het overlijden van Dmitri Hvorostovsky.Zie mijn reactie hierboven.