Een New Yorks avondje uit – in Ede
Opera in de bioscoop, het fenomeen rukt op in een tempo waar marsmuziek bij verbleekt. Peter Gelb en zijn kompanen bij de Metropolitan Opera lijken onderhand een wereldrijkje te hebben gesticht met hun ‘Live in HD’. Maar is het nou echt zo bijzonder? Een proef-op-de-som-bezoekje aan CineMec in Ede.
‘The Met: Live in HD’ is een gouden formule. De opzet is eigenlijk heel simpel: de Metropolitan Opera, het meest prominente operahuis ter wereld, stelt negen keer per seizoen via de satelliet een live-uitzending van één van haar producties beschikbaar voor bioscopen en theaters over de hele wereld. In HD, dus in hoge kwaliteit. Het operahuis wil hiermee groot publiek bereiken.
Eind 2006 werd er voor het eerst een opera uitgezonden (The Magic Flute), inmiddels is het vierde seizoen draaiende. Er doen zo’n 850 bioscopen en theaters aan het programma mee en als je de verhalen soms hoort, staan operaliefhebbers te springen om kaartjes te krijgen.
In Nederland zijn er zo’n tien plekken waar je de uitzendingen kunt zien. Sinds kort doet de Limburgse bioscoop Foroxity mee, drie seizoenen geleden begonnen Pathé en CineMec.
CineMec is groot ‘Infotainment Center’ in Ede, naast de A12. De operaprogrammering loopt erg goed, misschien wel omdat de andere bioscopen die aan opera doen met name in de Randstad zitten. Bij de eerste opera-uitzending zaten zo’n 120 mensen, nu wordt er gebruik gemaakt van de grootste zaal in het pand, waar 1030 mensen in passen.
Andere koek
Het zijn succesverhalen die je toch nieuwsgierig maken naar de praktijk. De nieuwe Carmen-productie die zaterdag 16 januari werd uitgezonden, was een mooie gelegenheid het fenomeen van nabij te beschouwen. En ik moet zeggen: ik vind het een erg symphatiek initiatief.
De sfeer verschilt niet eens zoveel met een ‘echt’ avondje opera. Ook in de bios (of in elk geval in Ede) is er een inleiding met achtergronden bij de opera en de specifieke productie. In de CineMec heet het ‘Opera Amuse’ – wat ook slaat op het hapje en drankje waar je vooraf mee geamuseerd wordt.
In de zaal tref je vervolgens hetzelfde publiek als anders: oud en grijs, met hier en daar een jonge uitzondering. Sommigen hebben zelfs vastgehouden aan theaterchique kleedgedrag en na afloop klinkt er hier en daar applaus. Wat dat betreft niets nieuws onder de zon.
Maar het niveau van de voorstelling, dát is even andere koek. Je krijgt een kwaliteit voorgeschoteld die ons Nederlanders vreemd is.
De intelligente filmregie voegt een dimensie aan de voorstelling toe
In de nieuwe Carmen-productie van Richard Eyre zit je bijvoorbeeld te kijken en te luisteren naar Elina Garanca als Carmen. Ze is zo verleidelijk als ik weet niet hoe en zingt nagenoeg perfect haar rol.
Tegenover haar staat Roberto Alagna als Don José. Hij levert geen vlekkeloos optreden, maar temperament heeft hij wel, en dat spat van het doek.
En wat te denken van de ontroerende Barbara Frittoli als Micaela? Of de grandioze leiding van Yannick Nézet-Séguin, de muzikaal directeur van het Rotterdams Philharmonisch Orkest die met Carmen debuteert bij de Met?
Om zo’n topcast te kunnen zien, had je enkele jaren geleden flink moeten sparen, zodat je je een reisje naar Londen, Salzburg of New York had kunnen veroorloven. Nu ben je voor zo’n dertig euro klaar.
En je krijgt meer dan alleen muzikale hoogstandjes. De intelligente filmregie voegt een extra dimensie aan de voorstelling toe. De manier waarop het spel op het toneel in beeld wordt gebracht, is creatief en soms zeer intens, met enorme close-ups. Dat alleen al is een sensatie om naar te kijken.
Operaleken
Wat me aan de andere kant erg tegenvalt, is de geluidskwaliteit. Op rij vijf is het veel te hard, terwijl ik verhalen hoor dat het acheraan juist aan de zachte kant is. De explosieve delen van de opera slaan rood uit, terwijl de ingetogener delen hun effect missen, omdat ook die nog erg hard klinken. Ik had eerlijk gezegd verwacht dat ook de geluidskwaliteit van Met-niveau zou zijn.
Dit is ook de voornaamste reden waarom ik denk dat bios en theater toch echt niet te vergelijken zijn. Het geluid in het theater is veel natuurlijker, evenals de beleving van de voorstelling. Je leeft met de tenor mee naar die ene hoge noot, je voelt de smart van de sopraan als ze in haar uppie op het toneel een paar pianissimo-klanken uitbrengt.
Maar de Met-uitzendingen zullen ook niet bedoeld zijn om het theater te vervangen. Het zou juist een hele mooie opstap kunnen zijn voor operaleken om kennis te maken met de kunstvorm. Een bioscoop is bepaald geen locatie met een hoge drempel. Wie weet kan dit intiatief heel veel voor opera gaan betekenen.
Oost-Europa
Los van de kwaliteit van de voorstellingen kunnen er wel enkele twijfels rijzen. Zo krijg ik de indruk dat de Met een stevig monopolie op de markt van HD-uitzendingen probeert te krijgen. Het operahuis is de pionier op dit gebied, dus kan ook makkelijk exclusiviteit afdwingen bij bioscopen. Het zou jammer zijn als dat de ontwikkeling van uitzendingen uit bijvoorbeeld Londen of Parijs in de weg zou staan.
Verder kun je je afvragen wat de groeiende populariteit van opera in de bios gaat betekenen voor opera in het theater. Operakenner Maarten Jan Dongelmans, die in CineMec Opera Amuse verzorgt, oppert dat met name Oost-Europese producties van klassieke opera’s eronder gaan lijden. Mensen worden verwend door de Met-kwaliteit en laten daardoor de bekende titels van de rondtrekkende gezelschappen schieten.
Het scenario is niet ondenkbaar. Het zou betekenen dat de regio’s buiten de Randstad langzamerhand zouden ‘vercinematiseren’ als het om opera gaat.
Maar ach, misschien ben je wel te sceptisch als je je met dat soort vragen bezighoudt. Want is het niet gewoon fantastisch dat het mogelijk is om voor zo’n zacht prijsje zo’n hoge operakwaliteit te kunnen bewonderen, zonder daarvoor oceanen te hoeven oversteken?
De volgende HD-uitzending van de Metropolitan Opera is Simon Boccanegra op 6 februari. Daarna volgen nog Hamlet (27 maart) en Armida (1 mei). Zie voor meer informatie de website van CineMec.
De auteur
4Reacties
With productions like these easily available – in the cinema, often also on DVD – Dutch audiences and critics get a chance to compare their local opera offerings with international standards. And hopefully, in the future, the Dutch critics will stop pretending there is no opera outside the Netherlands, certainly no opera that could possibly be better. 🙂 I find the Met’s cinema/mutlimedia approach wonderful. Get opera out there, where the audience of tomorrow is. Maybe one day they’ll arrive in video stores too, and get opera into games too?
“Maar het niveau van de voorstelling, dát is even andere koek. Je krijgt een kwaliteit voorgeschoteld die ons Nederlanders vreemd is.”
Dat valt ook nog wel mee, volgens mij. Ja, op film ziet het er allemaal heel gelikt uit, en word je bijna overspoeld door het beeld en de fijnere (camera)regie van het alles. Ze pakken ook niet de eerste voorstelling, zodat er ook nog ingespeeld kan worden op het verhullen van zwakke plekken etc. (een flink afleidende zwier aan de camera als er een hoge noot de mist in gaat, bijvoorbeeld). Het is live, maar het is uiterst geregisseerd live, en dus ook absoluut niet representatief voor een echt avondje in the met.
Zo heb ik vorig jaar Lucia di Lammermoor zowel in de zaal van de Met, als later via de metplayer meegekregen. In de zaal hadden we Villazon nog, met een pijnlijk kapotte (krakende) stem en Netrebko die haar hoge noten zo vals zong dat we er hoofdpijn van kregen. Vanuit de zaal was het toneelbeeld bovendien ook nog hoogst oninteressant. Netrebko stond bovendien net iets te vaak eigenaardige rondjes te draaien – die er overigens wel weer aardig uit zagen op film. Zo zie je maar weer…
Al met al vond ik de Lucia bij DNO een stuk indrukwekkender. En als DNO iets echt goed doet (zoals bij La Fanciulla del West en La Traviata recentelijk) dan krijgen we dingen te zien en te horen waar de MET met zijn supersterren en ‘lavish productions’ nog een puntje aan kan zuigen.
Een veel grotere toekomst zie ik in het thuis kunnen zien van de liveuitzending in HD via een live stream of video on demand. Je mist dan het bioscoopscherm maar een grote LCD/plasma en een goede geluidsinstallatie brengen je al ver (voor mij was het geluid de afknapper in de bioscoop). De prijzen vallen overigens best mee bij de Met zeker met de huidige koersen.
Een concurent voor het theater zal een videoweergave voor mij nooit worden, het er live bij zijn is toch iets heel anders dan naar een televisiescherm luisteren en kijken. Met name het geluid van een orkest is niet te vergelijken met een weergave via de stereo hoe goed die ook mag zijn. Maar in HD met meerkanaals HD geluid wordt het toch weer echt een andere beleving zeker in de totaalbeelden.
Het is zo dat op deze manier je een oordeel kan vormen over producties in het buitenland zonder te hoeven reizen alhoewel het er echt bij zijn zoveel meer waarde geeft. Wie in het Liceu is geweest weet dat daar de sfeer een onmiskenbaar onderdeel van de beleving is die niet te vangen is in een tv beeld.
Overigens moet bedacht worden dat alleen de topvoorstellingen met dito bezetting door de Met worden uitgezonden. Uit ervaring weet ik dat het doordeweeks met een tweede cast het plezier een stuk minder kan zijn in de Met.
Interessant wordt het echt als ook theaters als Covent Garden, Liceu, Staatsoper Wenen en Munchen liveuitzendingen gaan verzorgen via livestreams.
I personally thing: the more, the better! It’s wonderful that you can follow the international opera scene without having to travel, even if only on youtube-level. It gives you a clear idea what is going on, in a way that no written review can. Hopefully DNO will follow up on this too. (As they have already done with their many DVDs.)