Muziektheater Hollands Diep brengt de opera Boris Godoenov van Moessorgski in een versie voor klein ensemble maar met grote stemmen. De vocale kant is de grootste kwaliteit van deze productie, die in zijn details prachtig is uitgewerkt maar waarin de grote lijnen soms te dun getekend zijn.

Het verhaal van de Boris Godoenov van Muziektheater Hollands Diep is dat van “het kan eigenlijk niet, maar we gaan het toch doen”. Aanleiding voor het gezelschap om deze keer niet met nieuw geschreven werk maar met een klassieke opera te komen, is de tentoonstelling Koning Willem II – Kunstkoning in het Dordrechts Museum. De vrouw van Koning Willem was de Russische grootvorstin Anna Paulowna. Zo kwam artistiek directeur en regisseur Cilia Hogerzeil op deze klassieker van Moessorgski.

Ook in de verkleinde versie is het voor Hollands Diep een flink project, waaromheen zoals vaker de medewerking van lokale amateurmusici werd gezocht. Voor de voorstelling klinken Russische liederen door het opera Koor Dordrecht. Voorafgaand aan de uitvoering is er een proloog in de tuin van het Dordrechts Museum.

Leonard van Goudoever bewerkte de oorspronkelijk groot bezette opera, die een enorm aantal revisies kende, voor klein ensemble. De zes leden van het Hexagon Ensemble, een pianosextet met klavier en blazers, werden aangevuld met slagwerker Wilbert Grootenboer. Van Goudoever deed dat gewetensvol, met speciale aandacht voor wat hij noemt de “minimal music avant-la-lettre” die Moessorgski componeerde.

Regisseur Cilia Hogerzeil zette in haar aanpak accenten op zowel de maatschappelijke lading en het spel rond de macht met alle intriges die daarbij horen als op de menselijkheid van de vorst en diens worsteling met waarheid en leugen. Ze koos voor een kaal, groot speelvlak, met maar een enkele decorset voor de troon van Tsaar Boris, de cel van de monnik Pimen en de herberg.

Hoe verstandig de keuze was om voor de vocale bezetting echt goede Nederlandse zangers te vragen, bleek bij de première, afgelopen vrijdagavond in het Dordtse Energiehuis. Van de eerste tot de laatste seconde. Nanco de Vries is eminent in de titelrol; hij klinkt krachtig en doorleefd. Zijn Tsaar Boris is majesteitelijk in de grote scènes en diep menselijk in de kleine, met de sterfscène als hoogtepunt. Zijn benadering van de rol is uiterst consequent, zijn vocale kracht de hele avond op hoog niveau.

De zeven musici van het instrumentaal ensemble zitten op het podium, hun geluid waaiert door de hele zaal uit. Als dat al problemen voor de zangers oplevert, dan is dat in elk geval niet te horen, zeker niet bij Jean-Léon Klostermann. Als de intrigant Sjoejski klinkt hij als een slechterik en ziet hij er ook uit als een gevaarlijke speler.

Mark Omvlee (Grigori/Dimitri) moet zijn eerste zinnen liggend zingen, onder de stellage die de cel van de monnik Pimen verbeeldt. Zijn tenor klinkt krachtig en zijn brede theaterervaring bewijst zich in de manier waarop hij speelt en over het podium beweegt.

Er zijn ook vocale verrassingen in de cast. De Poolse bas-bariton Maciej Straburzynski is in jaren nog veel te jong om de monnik Pimen uit te beelden. Wie op YouTube zoekt, vindt vooral Pimens met een baard die al voor hun geboorte moet zijn gaan groeien. De zanger werd in deze rol niet kunstmatig oud gemaakt en toch is hij uiterst geloofwaardig, door zijn charisma en zijn donkere, dramatische geluid. Straburzynski maakt deel uit van de talentenklas van De Nationale Opera en was recent te zien in Kopernikus.

De andere opvallende vocalist is Jorg Delfos als Feodor, de zoon van de Tsaar. Die rol, bedoeld voor een mezzosopraan, geeft door de casting van een countertenor een heel bijzonder accent aan het donkere, lage klankbeeld van de opera, met vooral mannen- en weinig vrouwenstemmen. Al sprankelde Nienke Otten wel, in haar kleine rol als Ksenia, het zusje van Feodor, samen met de voedster, Elsbeth Gerritsen.

Het is met alle serieuze bedoelingen van de makers uiteindelijk een kwestie van smaak of de instrumentatie naar klein ensemble, geleid door Wiecher Mandemaker, ook werkt. Voor mij deed hij dat wel in de kleinere scènes, die een kamermuzikale intimiteit vragen, of minstens verdragen. In de grote scènes, zeker bij de opening met groot koor, kon het geluid – de combinatie van koor en blazers – me niet erg bekoren. De grote lijnen uit de muziek, die strijkers zo aangenaam kunnen neerleggen, bleven in mijn oren te onderbelicht. Of zijn gewoon niet te arrangeren voor blazers.

In zekere zin ligt daar wel een parallel met de regie. Die scoort hoog en is indrukwekkend in de verschillende scènes. Die hebben steeds een andere locatie, van het Kremlin tot de cel van de monnik en een herberg aan de grens. In de details is regisseur Hogerzeil fenomenaal. Dat blijkt al bij de proloog, die voorafgaand aan de voorstelling in het museum plaatsvindt. Maar net als in de muziek miste ik grote lijnen, onder meer door de trage changementen, die tot irritant gekwebbel op de tribune leidden. Er zijn enkele fraaie decor- en lichteffecten en de kostumering is prima, maar er zou meer vaart mogen zitten in het geheel, al kan dat ook premièreonwennigheid zijn.

Wie het kleine eert in de grote maar tot kleine proporties teruggebrachte Boris Godoenov van Hollands Diep, heeft op de tribune in het Energiehuis een uitstekende avond. De voorstelling wordt nog zesmaal gespeeld. Zie voor meer informatie de website van Hollands Diep.