Bariton Benjamin Appl maakt met raketsnelheid carrière, waarbij liedrecitals het op dit moment ruimschoots winnen van optredens in operaproducties. Ergens tussen Duitsland en Engeland had de jonge zanger tijd voor een gesprek met François van den Anker over zijn drukke leven en zijn werk.

De tournee die Benjamin Appl afgelopen seizoen maakte, voerde langs achttien bekende concertzalen in Europa. In april reisde hij naar de andere kant van de wereld voor de eerste BBC Proms Australia en in mei bezocht hij Nederland voor twee recitals. In die maand kwam ook een Schubert-cd uit, live opgenomen in Wigmore Hall, en verscheen zijn plaat Stunden, Tage, Ewigkeiten, met liederen op teksten van Heinrich Heine.

De recensie van Place de l’Opera over die laatste cd sprak van “een onwaarschijnlijk mooi timbre” en een “voorbeeldige tekstbeheersing”. In juni en juli zong hij in Wigmore Hall en trad hij op in opera’s van Purcell en Blow. En dat zijn dan alleen nog maar de hoogtepunten uit zijn agenda.

Toch doet de in het Duitse Regensburg geboren bariton niet aan een lange zomervakantie. Deze zomer geeft hij in Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk recitals met werk van Schubert, Wolf en Beethoven. Begin september zingt hij Schumann op de Schubertiade in Hohenems, in een weekprogramma dat ook de namen van Annette Dasch, Piotr Beczala en Magdalena Kožená vermeldt.

New Generation en Rising Star

We gaan terug naar 2014. De zomerperiode van dat jaar zat voor Benjamin Appl vol verrassingen. Hij werd uitgenodigd voor het BBC New Generation-project van de klassieke zender Radio 3 van de Britse omroep, dat de uitvoeringspraktijk van jonge artiesten ondersteunt. Die talentontwikkeling voltrekt zich in alle openbaarheid, met concertoptredens en radio-opnames voor de landelijke klassieke radio. Jong talent krijgt zo de kans zich verder te ontwikkelen in recitals en concerten.

“Ik denk dat het duiken in al die liederen en de fameuze liedcycli me sterk heeft gevormd”

Een maand eerder dat jaar werd bekend dat Appl genomineerd was om deel uit te maken van de ECHO Rising Stars. In ECHO (European Concert Hall Organisation) werken alle grote concertzalen van Europa samen. Eén van de aangesloten leden, het Barbican Center in Londen, droeg de bariton voor als één van de ‘rising stars’ voor het seizoen 2015/2016. De uitverkoren solisten mogen op toernee langs een groot aantal concertzalen van ECHO en doen zo een enorme schat aan ervaring op.

“Het Barbican Center belde me met de vraag een uur muziek op cd in te zenden voor het Rising Star-programma”, vertelt Appl. “Ik had eerlijk gezegd geen idee wat dat was, maar stuurde meteen enkele opnames in. Een maand of twee later kwam het bericht dat mijn nominatie succesvol was, maar pas na een persoonlijk gesprek drong tot me door dat ik daadwerkelijk een tournee langs al die prachtige zalen mocht gaan maken.”

Dietrich Fischer-Dieskau en Graham Johnson

Appl beschikt over imposante bagage. Hij groeide op in Duitsland, waar hij aan de Hochschule für Musik und Theater in München studeerde. In die periode was hij enkele jaren de laatste privéleerling van bariton Dietrich Fischer-Dieskau. Hij verhuisde naar Londen voor de operacursus van de Guildhall School of Music and Drama, die hem onder meer meenam voor een presentatieconcert in Carnegie Hall in New York. Tijdens zijn opleiding was er veel aandacht voor opera, maar de bariton is nu toch vooral bekend als liedzanger.

“Ik was altijd al geïnteresseerd in het lied”, verklaart de zanger zijn keuze. “Met Dietrich Fischer-Dieskau werkte ik ook aan opera, maar ik denk dat het duiken in al die liederen en de fameuze liedcycli me sterk heeft gevormd.”

De kennismaking in 2010 met pianist/liedbegeleider Graham Johnson noemt Appl als een andere factor in zijn ontwikkeling als liedzanger. “Graham werd een enorme steun en mentor voor me. Dat bepaalde ook hoe ik mijn richting vond. Ik zoek naar een balans tussen lied en opera en natuurlijk zit er een zeker risisco in mijn keuzes. Hoe vaak hoor je niet dat het lied een langzaam uitstervend genre is. Maar ik vind het een geweldig onderdeel van de klassieke muziek, met een combinatie van tekst en muziek waarvan ik hoop dat mijn collega’s en ik die nog lang kunnen brengen.”

Benjamin Appl was afgelopen mei te gast op het eerste Internationaal Liedfestival Zeist met een Schubert-programma en stond vijf dagen later in de Kleine Zaal van het Amsterdamse Concertgebouw in het kader van zijn ECHO-toernee. Hij noemt het optreden in Amsterdam als één van de hoogtepunten van zijn Europese recitalreis. “Maar eerlijk gezegd is het lastig te kiezen wat de mooiste locatie was. Het is fantastisch om in zalen te staan waar de traditie van het liedrectial bijna tastbaar is, zoals in het Concertgebouw of de Musikverein in Wenen. Maar mijn optreden eind februari in het auditorium van het museum Calouste Gulbenkian in Lissabon was ook heel speciaal. Daar maakte het recital geen deel uit van een reguliere serie, maar het publiek was heel betrokken en enthousiast.”

“Ik heb veel geleerd van deze achttien optredens”, zegt Appl, terugkijkend op zijn ECHO-tournee. “In de fase waarin mijn carrière zich nu bevindt, doe je heel veel projecten, waarmee je dan één of twee uitvoeringen hebt. Nu had ik de kans achttienmaal op te treden met vrijwel hetzelfde programma, op de podia waar de grootste zangers staan. In al die zalen trof ik een kritisch, ervaren publiek dat mij beoordeelde zoals ze ook andere zangers beoordelen. Dat was heel uitdagend.”

Schubert en Muhly

Speciaal voor de ECHO-toernee mocht Appl een componist kiezen die een werk voor hem zou schrijven. Hij koos voor Nico Muhly, die zich voor The Last Letter liet inspireren door liefdesbrieven uit de Eerste Wereldoorlog. Appl gaf de componist een opdracht mee: “Ik vroeg hem een cyclus te schrijven voor een publiek in heel veel verschillende landen van Europa. Ik hoopte dat hij iets zou creëren dat zou werken voor zowel ervaren luisteraars als mensen die geen ervaring met lied hebben. The Last Letter heeft een emotionaliteit die ik niet altijd terugvind in contemporaine muziek. Op die liederen van Muhly werd eigenlijk net zo goed gereageerd als op het andere, vooral klassiek-Duitse repertoire dat we brachten.”

“James kan zijn piano in de concertzaal achterlaten, maar mijn larynx gaat overal mee”

Appl houdt van het lied in zijn klassieke vorm. Hij gelooft niet erg in iets als een moderne aanpak van recitals. “Ja, er wordt veel geëxperimenteerd met ensceneringen van recitals, met video of met dans. Het helpt vast om nieuw publiek te bereiken. Natuurlijk probeer ik dingen uit. Samen met Graham Johnson heb ik ook weleens met een acteur gewerkt. Maar ik denk niet dat die nieuwe vormen het klassieke recital zullen verdringen.”

“Die oude vorm zal naar mijn mening steeds bepalend blijven. Het gaat echt om de zang en het vertellen van een verhaal. Als je dat kunt overbrengen, zijn uitgebreide programmatoelichtingen en boventitels overbodig. We moeten zuinig zijn op ons publiek en heel hard werken aan de voorbereiding van een optreden. Als je als zanger het repertoire niet goed kent, van blad moet zingen en geen overtuigende indruk maakt, dan blijft het publiek weg. Mensen betalen geen hoge entreeprijzen voor zangers die niet hun uiterste best doen.”

Graham en James

Tijdens de recente Nederlandse optredens in Zeist en Amsterdam werd Appl begeleid door zijn twee favoriete pianisten: Graham Johnson en James Baillieu, de laatste half zo oud als de eerste. Het werken met beiden spreekt de zanger op een andere manier aan. “Graham is een enorme bron van kennis voor het liedrepertoire, zeker dat van Schubert, en al die achtergrond komt mee bij repetities en uitvoeringen. Graham neemt je als het ware aan de hand mee, terwijl ik met James Baillieu plezier heb in het samen uitproberen van dingen, in een meer onderzoekende werkwijze.”

Appl maakte samen met Baillieu een promotiefilmpje in drie delen voor de cd Stunden, Tage, Ewigkeiten. Hij snapt dat het er wat melig uitzag, maar het toont wel de goede verstandhouding die de twee hebben. “Als liedduo reis je meestal samen, je moet ook buiten het podium goed met elkaar overweg kunnen.” De twee gaan na een optreden weleens graag op stap, maar met hoorbare afgunst in zijn stem stelt Appl: “Ik zeg altijd: James kan zijn piano in de concertzaal achterlaten, maar mijn larynx gaat overal mee en dat geeft beperkingen.”

Opera en lied

De populariteit van Benjamin Appl is op het moment vooral gebaseerd op zijn werk als liedzanger, maar hij wil het oratorium- en operarepertoire trouw blijven. “Ik zoek naar een gezonde balans. De Mozart-rollen passen goed bij hoe mijn stem nu klinkt: Guglielmo, graaf Almaviva, Papageno. Dat, in combinatie met wat Strauss, welllicht Rossini en Bellini, zal vermoedelijk op mijn lijst staan voor pakweg de komende vijf jaar.”

Utrecht en Amsterdam

Op 7 oktober is Benjamin Appl weer in Nederland, voor een optreden in het AVROTROS Vrijdagconcert in Utrecht, waarvan het programma op zondag 9 oktober wordt herhaald in het Zondagochtendconcert in het Concertgebouw. Hij zingt de baritonpartij in het requiem van Duruflé, met het Groot Omroepkoor onder leiding van Ed Spanjaard.

“Ik heb het stuk heel lang geleden gezongen, in mijn jeugd. Dit wordt voor het eerst sinds lange tijd dat ik het uitvoer. Ik heb geen grote rol, maar het stuk is prachtig. Duruflé componeerde het vanuit een mooie traditie van religieuze muziek, gebaseerd op het gregoriaans dat hij in zijn jeugd hoorde.”

De optredens van Benjamin Appl in Nederland zijn terug te vinden op de websites van het AVROTROS Vrijdagconcert en het het Zondagochtendconcert.