Niet van Shakespeare, niet van Verdi, maar van Rossini komt de Otello die momenteel bij de Vlaamse Opera te bewonderen is. De productie van Leiser en Caurier overtuigt, niet het minst door de fantastische inbreng van met name Maxim Mironov, Gregory Kunde en de oude maestro Alberto Zedda.

De meeste operaliefhebbers zullen bij Otello eerder aan Verdi denken dan aan Rossini. Want wat Paisiello overkwam toen Rossini een nieuwe Barbiere di Siviglia componeerde, dat overkwam Rossini jaren later zelf met zijn Otello. Rossini’s versie was immens populair, tótdat Verdi zich samen met Boito waagde aan een nieuwe versie.

Overigens zullen sommigen in het geheel niet aan opera denken bij de naam Otello, maar eerder aan Shakespeares origineel, één van zijn beroemdste en misschien wel donkerste toneelstukken. De beide opera’s zijn weliswaar op dat drama gebaseerd, maar zijn in wezen twee totaal verschillende drama’s over de Moor uit Venetië.

Die van Verdi (en Boito) volgt het toneelstuk op de voet, maar zoomt in op de drie hoofdpersonen uit het verhaal (Otello, Desdemona en Iago). De versie van Rossini, op een libretto van Francesco Maria Berio di Salsa, zoomt meer in op de verhouding van Desdemona met haar vader en zijn onwillige houding richting de Moor. Hij ziet zijn dochter het liefste trouwen met Rodrigo, die daardoor een grote rol heeft bij Rossini.

Waar Verdi en Rossini bij elkaar komen, is in hun laatste akte. Bij beide componisten komen die qua structuur overeen met het originele toneelstuk en beide zijn van ongekende schoonheid en dramatiek. Dat deze akte bij Verdi een indrukwekkend dramatisch hoogtepunt is, kunnen we bijna beschouwen als logisch, aangezien dit het laatste dramatische toneelwerk is dat hij schreef (hij was destijds 73 jaar en vol met ervaring). Rossini was echter slechts 24 jaar, en toch een volleerd componist, die het publiek duidelijk te verstaan gaf dat hij meer in zijn mars had dan het schrijven van komische opera’s.

De Vlaamse Opera bracht Otello in een geslaagde, geleende productie uit Zürich, die binnenkort uitkomt op dvd met John Osborn als Otello en Cecilia Bartoli als Desdemona. De productie vindt plaats in het hedendaagse Venetië, de stad waar Rossini’s versie zich afspeelt. De prachtige decors van Christian Fenouillat bestaan uit paleisachtige ruimtes, die zo uit de stadspaleizen van Venetië gehaald lijken te zijn.

De regie was in handen van het in Nederland minder bekende maar daarbuiten zeer beminde regisseursduo Moshe Leiser en Patrice Caurier, die een no-nonsense hedendaagse enscenering neerzetten. Hoewel de eerste akte nog ietwat statig was, inclusief het spel van de zangers, veranderde dat in de tweede akte.

De tweede akte ving aan met de hondsmoeilijke aria voor Rodrigo, die Maxim Mironov fenomenaal zong, zoetgevooisd en ondersteund door een perfecte techniek. Het maakt de Rus heel geschikt voor de vroege belcanto-opera’s van Rossini. En behalve dat beschikt hij ook over gewoon een heel mooie stem.

Welbeschouwd ontbeerde Gregory Kunde die mooie belcantostem, maar hij zette toch een zeer indrukwekkende Otello neer. Kunde (die volgende week 60 jaar wordt) is een unieke zanger, aangezien hij ook de Otello van Verdi op zijn repertoire heeft staan. Zijn grote entreearia in de eerste akte bevatte iets te veel coloraturen, maar met name in de tweede en derde akte, toen zijn dramatische capaciteiten aangesproken werden, raakte hij zeer op dreef.

Sinds zijn laatste optreden in Amsterdam (Armida van Haydn in de NTR ZaterdagMatinee) is Kundes stem dramatischer geworden, bijna een heldentenor. Voor Verdi zeer geschikt en, zo blijkt nu, voor Rossini evenzo. Hij contrasteerde daarmee fantastisch met zijn rivaal Rodrigo.

De tweede akte vond voor een groot deel plaats in een barretje, dat gezien de korte muziek tijdens het ‘changement’ duidelijk door een moslim werd gerund (Otello zelf, die naast zijn officierenbestaan nog een nevenjob had?). Hier toonde Kunde zijn ware aard. Twee fantastische duetten met respectievelijk Iago (een bescheiden rol, maar prima gezongen door Robert McPherson) en Rodrigo mondden uit in een dramatisch terzet met Desdemona.

Hoewel de sopraan van Carmen Romeu mij minder kon bekoren, vanwege haar wat schrale hoogte, was het hoogtepunt van de voorstelling toch de gehele derde akte. De beroemde wilgenscène is ook door Rossini getoonzet en ik moet bekennen dat deze versie zeker een plek naast die van Verdi verdient. De aria is prachtig ontroerend. En na de wat schelle passages uit de eerdere aktes ontpopte Romeu zich hier eindelijk tot een goede zangeres. De intro van de aria werd gespeeld door een klein platenspelertje, wat de scène extra intiem maakte.

Ook in Rossini’s opera verstoort de woeste wind kort de sfeer van deze wilgenscène, waarna Desdemona niettemin vredig gaat slapen. Vervolgens voltrekt zich hetzelfde drama als bij Verdi, alleen doorsteekt Otello Desdemona met een mes, in plaats van haar te wurgen.

Het slot van Rossini’s versie eindigt net iets anders dan we gewend zijn bij het origineel en de versie van Verdi: de vader van Desdemona (een goede rol van Josef Wagner) en Rodrigo hebben inmiddels door de listigheid van Iago hun mening gewijzigd en willen de hand van Desdemona aan Otello gunnen, maar het is te laat: Desdemona ligt al levenloos op de grond. Otello doorsteekt zichzelf.

Jammer van deze opera is dat het sluwe spelletje van Iago naar de achtergrond is verdwenen en zich zelfs voor een groot deel buiten de opera afspeelt. Leuk detail is dat er ook nog een ‘happy end’ bestaat bij deze opera (zo ging dat in de tijden van weleer, door toedoen van de censuur), waarbij zowel Desdemona als Otello in leven blijven en samen gelukkig hun leven voortzetten.

Het geheel stond onder de bezielende begeleiding van Alberto Zedda, die als dé Rossini-specialist gezien kan worden. Deze 86-jarige veteraan dirigeerde energiek en liet orkest en zangers floreren.

Een feest om deze opera eens op het toneel te kunnen zien. Binnenkort dus ook verkrijgbaar op dvd: een aanrader!

Otello is van 28 februari tot en met 9 maart nog vier keer te zien in Gent. Zie voor meer informatie de website van de Vlaamse Opera.