Rizzi leidt ijzersterke Rigoletto bij DNO
De nieuwe Rigoletto van De Nationale Opera werd dinsdagavond laaiend enthousiast ontvangen. Regisseur Damiano Michieletto focuste in zijn pakkende regie op de emoties van de jonge Gilda en haar vader. Verdi-dirigent bij uitstek Carlo Rizzi en een ijzersterke cast zorgden voor het ene muzikale hoogtepunt na het andere.
Wat moet je als regisseur met een opera die al door zovelen is geënsceneerd? Er zijn natuurlijk tal van invalshoeken. Maatschappijkritisch bijvoorbeeld, of vanuit het bij Verdi vaak terugkerende onderwerp van de morele invloed die een autoriteit op zijn omgeving heeft. Of vloek en wraak: de motor van deze opera.
Voor dit alles koos Damiano Michieletto echter niet. De regisseur, die naar eigen zeggen emoties wil oproepen bij zijn publiek, richtte zich op het individu. Hij plaatste de zielenroerselen van Gilda en Rigoletto onder een vergrootglas, en daarvan ging een sterke werking uit.
Wie kwam voor een geromantiseerd hof van Mantua, viste achter het net. Rigoletto verblijft bij Michieletto in een kliniek. Hij is gek geworden door de traumatische gebeurtenissen. Het publiek is getuige van zijn innerlijke worstelingen en strijd. Dat aspect komt groot naar voren. Het verhaal vindt plaats in een flashback, vanuit Rigoletto’s gezichtspunt. Via gebroken en gefragmenteerde gaten in de wanden van de kliniek dienen de situaties zich aan en beleeft hij zijn verdrietige leven opnieuw.
De opera begint met een projectie van zijn gedode dochter. Die gedode dochter krijgt vorm in een levenloze pop, Gilda’s evenbeeld. Bij herhaling zien we Rigoletto de pop in zijn armen nemen. Het gekwelde, mismaakte en vernederde leven van de obsessief liefhebbende vader komt door deze aanpak fascinerend over het voetlicht. Je voelt tijdens de voorstelling een aangrijpend medelijden met dit personage.
Ook de emoties van Gilda worden bij Michieletto letterlijk en figuurlijk uitvergroot. Filmbeelden van Gilda als klein meisje brengen Rigoletto, en het publiek, terug in de beleving van haar jeugd. In de visie van de regisseur is Gilda geketend door de verstikkende vaderliefde van Rigoletto. We zien haar lief, boos, opstandig en uiteindelijk bevrijd in de dood, wanneer het raam eindelijk voor haar opengaat.
Wat betreft Gilda’s portrettering slaat Michieletto hier en daar wat ver door in het psychologiseren van haar gemoedstoestand. Tenslotte is Gilda ook gewoon een naïef, jong meisje, dat dweept met haar idool en daarvoor alles wil opofferen. De negentiende eeuw voorzag vaker in zichzelf opofferende, passieve vrouwen en jonge meisjes als Gilda. De regisseur heeft dit gegeven willen vertalen naar de 21ste eeuw, waardoor we soms als in een soap op de huid van Gilda zitten.
Het levert wel charmante plaatjes op van een prachtig, zelfbewust kind. Tegelijkertijd creëert het momenten waarin de aandacht te veel wordt afgeleid of de gevoelens tussen vader en dochter niet geheel overtuigen, zoals in het innige duet in de tweede akte (overigens schitterend gezongen).
De voorstelling zit vol met vindingrijke symboliek. De zak met de dode (pop) Gilda wordt aan het begin al doorgegeven boven de gemaskerde hoofden van de verdorven hovelingen. Dat gebeurt vanaf het moment dat de hertog Rigoletto waarschuwt voor een verkeerde afloop van zijn gedrag.
Wanneer Gilda’s eer door de hertog is bezoedeld, zien we Rigoletto als wanhopige vader, met op de achtergrond onschuldige kindertekeningen. De naïviteit van Gilda’s kindertijd is volop aanwezig: bloemetjes en bijtjes sieren de muren, maar worden gaandeweg steeds zwarter bekrast.
In de derde akte zien we Rigoletto voortdurend graven aan Gilda’s – en daarmee zijn eigen – graf: het zand spat alle kanten op. Zijn obsessies doen hem letterlijk de grond onder zijn eigen voeten weghalen. Prachtige symboliek.
Luca Salsi heeft Rigoletto vaker gespeeld en zijn rol stond als een huis. Wat een stem en inleving! Bovendien moest hij in deze regie de hele avond op de bühne blijven. Samen met Lisette Oropesa als Gilda trad hij eerder op in deze opera. De nar en zijn dochter speelden ontroerend mooi. Oropesa was een fantastische Gilda. Met een stem zo breekbaar als glas, transparant en sterk tegelijk, is ze een ideale vertolkster voor deze rol. Ook Saimir Pirgu, de hertog van Mantua, zong en speelde zeer goed. Hij charmeerde niet alleen de vrouwen, maar ook het Amsterdamse publiek.
Het was enorm genieten met deze sterke cast. Allen zongen en speelden uitstekend. Sparafucile (Rafal Siwek) en zijn verleidelijke dochter Maddalena (Annalisa Stroppa) mochten er ook zijn met hun diepe stemgeluiden. Zij droegen bovendien sterk bij aan het geweldige kwartet in de derde akte.
Volkomen terecht applaudisseerde Carlo Rizzi voor zijn zangers, die hij zelf de gehele avond lang stevig houvast bood. Zelden heb ik muzikaal zo’n schitterende voorstelling van deze opera meegemaakt. Ook het Koor van De Nationale Opera zong uit één stuk.
Onder de specialistische handen van Rizzi, die alle aria’s meezong, zinderde het Nederlands Philharmonisch Orkest in de orkestbak. Rizzi liet de musici uiterst zacht en kleurrijk spelen, op enkele terechte climaxen na. Alleen daarom al een voorstelling die je gehoord en gezien moet hebben.
Rigoletto is nog tot en met 5 juni te zien in Nationale Opera & Ballet in Amsterdam. Zie voor meer informatie de website van De Nationale Opera.
De auteur
120Reacties
Oei, oei, dit belooft hier weer wat te worden…
Het zal waarschijnlijk gemakkelijker zijn de meeste commentaren van vorige keren gewoon te kopieren…
@ Stefan Caprasse, gewoon als algemeen commentaar “zie Macbeth”, haha. Niet dat ik het er mee eens ben want ik ben -oh, vloeken in de kerk hier- best wel fan van mevrouw Breth. Michieletto’s Il Vaggio was genieten, ben dus erg benieuwd naar zijn Rigoletto. En ja, meneer Keegel, ik weet dat de opera’s achtereenvolgens door Rossini en Verdi geschreven zijn.
Hopelijk wordt er naast het willen overtroeven van elkaars cynisme ook nog inhoudelijk voldoende zinnigs gezegd…
Kleine omissie in bovenstaande hagiografie: een deel van het publiek trakteerde regisseur Michieletto op boegeroep.
en de ellende blijft maar voortduren, de foto alleen al zegt alles. Oeverloos gezeik van een regisseur die een werk van een meester ongestraft verkracht en er nog rijkelijk voor betaald wordt ook. Er moet hier niks worden vertaald naar de 21ste eeuw.
De enige update van het werk dat ik ooit heb kunnen smaken was die maffia ENO productie daar klopte alles, hier dus niks….Nogmaals oeverloos gezeik
Op ziekenbezoek bij Rigoletto
http://operagazet.be/recensies/recensies-20162017/nl/amsterdam-rigoletto/
Toch wel raar dat Audi enkele jaren geleden naar Wenen ging om een (naar ik gelezen heb vrij sobere, traditionele) Rigoletto te regisseren en voor zijn “eigen” theater een psycholoog uit Italië inhuurt. Waaraan hebben wij dat verdiend?
Waanzinnige Rigoletto!
Onbegrijpelijk dat de NRC slechts vier sterren geeft aan deze voorstelling. Deze Rigoletto was uitzonderlijk krachtig, hallicunant en krankzinnig. Ik beleefde een voorstelling waarop op hoog niveau gezongen, gespeeld en geacteerd werd in een eenvoudig, maar effectief decor.
Geen rare fratsen, zoals een Figaro in een autosalon – zaken die niets met elkaar te maken. Nee, hier werd vernuftig een perspectief gekozen waarin alle elementen van deze opera een plaats kregen. Rigoletto als impliciete waanzinsopera werd hier expliciet gemaakt. Een geniale vondst die door de complete troupe op voortreffelijke wijze is uitgewerkt. Wat een zang, wat een theater, wat een opera.
Het was geen Rigoletto die trouw aan de tekstaanwijzingen in het libretto was, maar belangrijker dan die relatieve formaliteit is voor mij de trouw aan de geest van Verdi’s beste opera.
Je kunt het niet met de keuzes van de regisseur eens zijn, maar het concept is helder en consequent doorgevoerd en zodanig dat je niet van de zangers en het zingen wordt afgeleid. Muzikaal is de uitvoering hoogstaand, dus ga desnoods met een blinddoek – maar dan mis je wel een wezenlijk onderdeel van deze topproductie.
PS Mevrouw De Rooij: uitstekende recensie, dank!
excuses: mevrouw VAN Rooij
Basia Jaworski besteedt op haar blog veel mooie woorden aan de vocale prestaties https://basiaconfuoco.wordpress.com/2017/05/10/rigoletto-van-damiano-michieletto-amsterdam-2017/
Wat ’n aangename prachtblog !
“Het was geen Rigoletto die trouw aan de tekstaanwijzingen in het libretto was, maar belangrijker dan die relatieve formaliteit is voor mij de trouw aan de geest van Verdi’s beste opera.” Ik houd van dat soort zinnen, jammer dat het woord “actueel” er niet ergens ingefrommeld is.
De geest van Verdi, die zou ik ook wel willen kennen. Even de feiten (lastig): Piave was de librettist van menige Verdi-opera. Piave was favoriet bij Verdi, omdat de eerste zo perfect de instructies van Verdi aanvoelde en in het script ten uitvoer wist te brengen. Is een interessante briefwisseling tussen de heren over. Als iemand “de geest van Verdi’s opera” trouw was, dan was het wel Piave. Putting one and one together: wie het dichtst bij het libretto (“de relatieve formaliteit” — homerisch gelach stijgt op!) blijft, blijft het dichtst bij de geest van Verdi’s opera.
Als gisteren bij de première iemand voor het eerst een Rigoletto zag, zou hij/zij er geen bal van begrepen hebben (terecht) en het zou waarschijnlijk tevens zijn/haar laatste Rigoletto zijn. Wat een opgeklopt, geforceerd, gekunsteld en overbodig gedoe. Het concept! Mag ik een teiltje? Alls “schitterende” vondsten zijn voor door Verdi veel beter gedaan, geen aangrijpende (vooruit: psychologisch) drama dan Rigoletto “as is”. Ben het geheel met Opera Gazet eens (citaat):
“Deze “klinische omgeving” waarin Rigoletto terechtkwam was dus de bijzondere duiding van regisseur Damiano Michieletto. Iedereen met een diploma Ambachtsschool Zwakstroom op zak die het oorspronkelijke libretto tot zich neemt, begrijpt dat Rigoletto psychisch niet helemaal tof in elkaar zit. Michieletto heeft echter zo weinig vertrouwen in en minachting voor zijn publiek dat wij in zijn ziekelijke (pun intended) en oersaaie regie een desolate Funny Farm krijgen voorgeschoteld. Opdat men wete: Rigoletto is malle Jodokus van de Tempelberg.”
Pas (maart 2015?)Rigoletto in Luik (met Nucci!) gezien in de traditionele setting natuurlijk. Benieuwd naar deze regie.Rigoletto is een mooie opera,maar Verdi heeft echt meer paradepaardjes hoor: Otello,Don Carlos,Nabucco bijv.
@Adriaan: Nabucco zou ik zeker geen paradepaardje willen noemen. Aida en La Traviata zeker wel.
De zaak loopt lekker; toch onverwachte bloemen en de potten van wie men het kon verwachten – er zijn nog zekerheden in het leven!
Wat mij betreft, deels uit financiele redenen maak ik (ten onrechte?) niet de verplaatsing naar Amsterdam. En vermits ik nog steeds de “achterhaalde, dommige en onzinnige (zoals ooit iemand het subtiel uitdrukte) mening ben toegedaan dat men niets mag beoordelen zonder het zelf gezien te hebben, ga ik dat ook niet doen. Het is trouwens helemaal niet zeker dat het me zou bevallen hebben want zeker niet alle ‘regietheater-concepten’ bevallen me zonder meer. Al is het wel zo dat mijn oordeel vaker gebaseerd is op mijn esthetische indruk van de voorstelling dan op dogmatische principes.
In dat opzicht lijken me de eerste twee foto’s bij deze recentie eerder klinisch kil maar de foto met Oropesa vind ik wel mooier. Natuurlijk kan men een voorstelling niet reduceren tot enkele plaatjes… ik hoop dan ook dat de voorstelling voor de TV is opgenomen zodat ik op basis daarvan er nog een persoonlijk oordeel kan over maken…
En ik heb toch wel principes; @Jan de Jong: het verheugt me dat de voorstelling U zo is bevallen (toch één positieve noot!) maar tekstgetrouwheid een ‘relatieve formaliteit’ noemen vind ik dan weer een beetje ver gaan… ook al kan die tekstgetrouwheid zich op diverse manieren uiten…
@Adriaan en M.J. Dongelmans: Ik vind ‘Nabucco’ toch wel een paradepaardje. Maar ook ‘Macbeth’ (natuurlijk), ‘Simon Boccanegra’ (mijn lieveling!) en naast natuurlijk de allergekendste werken ook ‘Stiffelio’ (!) en ‘La Battaglia di Legnano’ vind ik ook onverwacht mooi…
Om even lekker af te dwalen…
De waardering voor regietheater is een virale aandoening, waartegen nog geen afdoend medicijn is gevonden. Recensent Keegel boekt in het Opera Gazet (“wat een aangename prachtblog”) laboratorium echter hoopvolle resultaten.
@Joke: er was bij de première inderdaad boegeroep voor de ziekenhuisdirecteur, ik denk dat vermelding ervan niet in de hagiografie (!) van mevrouw Jacqueline van Rooij paste…
@Fred: “oeverloos gezeik”, inderdaad.
Ga deze voorstelling later nog bijwonen. Verheug mij op de muziek en zang maar na afloop is er in Amsterdam bijna steevast een kater door de regie. Wij zijn echt doorgeschoten in het regietheater waarin alles altijd maar anders moet dan de componist en librettist het bedoeld hebben en waar zaken vooral moeten worden uitgelegd. Dat er dan vaak een enorm verschil ontstaat tussen wat je hoort (de tekst) en wat je ziet interesseert de heren en dames regisseurs blijkbaar niets. Wat dat betreft kan ik het eens zijn met Adriaan. Ook ik heb genoten van de traditionele Rigoletto in Luik, met de grote Nucci in de hoofdrol.
Onder Audi is het regietheater in Amsterdam zo langzamerhand de maatstaf geworden en moeten wij voor normale voorstellingen naar andere (betere) theaters in Europa. Zo heb ik mooie meer traditionele voorstellingen gezien in Londen en in diverse theaters in Duitsland waaronder München. In die laatste stad zal ik in juli weer mooie 4 voorstellingen zien (met o.a. Kaufmann, Harteros, DiDonato, Garanca, Spyres, Kurcak, Polenzani, Kwiezien). Hoewel Amsterdam de kroon lijkt te spannen in het regietheater kom je het ook in de Duitse theaters regelmatig tegen. Een mooi voorbeeld is de Ring des Nibelungen die ik onlangs in Wiesbaden bijwoonde (met Andreas Schager in 3 voorstellingen!). Siegfried zingt dat hij een beer heeft meegenomen en het hele publiek kan dat ook nog eens lezen op de boventiteling. En wat zien wij: Siegfried die met een punker komt aanzetten… Wie stopt deze onzin?
Overigens met groot genoegen de reactie van Olivier Keegel gelezen op de operagazet. Vooral mijn complimenten heer Keegel met uw geweldige maar o zo ware uitsmijter die ik graag even volledig noteer: “Het was weer eens het oude liedje in het Amsterdamse Muziektheater. Muzikaal dik in orde, visueel rijp voor herinvoering van blindenplaatsen.”
@Adriaan, M.J. Dongelmans, Stefan Caprasse
Wat betreft paradepaardjes van Verdi: helemaal mee eens dat hij veel meer fantastische opera’s heeft geschreven, die ik allen heel graag hoor. Ik voer graag een keer een discussie over waarom en welke opera van Verdi een meesterwerk is. De lijst is lang.
Voor mij is Rigoletto zijn belangrijkste opera. De gecondenseerdheid van dit werk, de variatie in middelen en expressie, de rijkdom aan melodieën en de constant superieure kwaliteit van de muziek vind ik ongeëvenaard. Het is ook nog eens het sleutelwerk in zijn ontwikkeling en cruciaal voor de doorontwikkeling van de Italiaanse opera in de tweede helft van de 19de eeuw.
Over ‘belangrijkste’ (en wat dat inhoudt) kan men redetwisten, maar ‘Rigoletto’ is alleszins ook één van mijn lievelingsopera’s. En Rigoletto zelf misschien zijn meest fascinerende (muzikaal en dramaturgisch) personage…
@Stefan: daar sluit ik me graag bij aan.
https://www.facebook.com/share.php?u=http://www.orpheus.nl/programma/1366/Rigoletto/De_Staatsopera_van_Tatarstan/
Stefan,geldt ook voor Otello.lijkt me!
“Elementen die er met de haren zijn bijgesleept, kunnen de aandacht afleiden en zelfs een barrière opwerpen tussen de partituur en een publiek dat het werk nog niet kent. En dat laatste kan heel kwalijk zijn voor de toekomst van een kunstvorm die het toch moet hebben van publieke belangstelling.” Paul Korenhof > recensie op OpusKlassiek.
Inderdaad, Leen, Paul Korenhof slaat de spijker weer eens keihard en toch elegant op zijn kop. Wat een voortreffelijke recensent en operakenner is Paul Korenhof toch, er is in zijn recensies en beschouwingen nooit een speld tussen te krijgen.
Zonder mij met zijn uitzonderlijke niveau te willen vergelijken, komt hij tot dezelfde conclusie als Basia Jaworski en ik:
“Rigoletto bij DNO: ogen dicht en genieten!”
@Leen: Voor die redenering valt natuurlijk wel iets te zeggen. Men gaat er schijnbaar (te?) vaak van uit de de “gekendste” werken ook door en door gekend zijn door het ganse publiek, zodat iedereen de “herinterpretatie” ervan ook meteen begrijpt. Men vergeet daarbij dat het publiek ook voor een groot deel bestaat uit mensen die niet zo regelmatig (of slechts af en toe) naar opera gaan en bijgevog zelfs de meest gekende werken niet vanbuiten kennen. En ik kan me voorstellen dat voor zulke mensen zulk ‘regietheater heel verwarrend moet zijn (het is het al voor sommige ‘kenners’)…
Dit is wel een losse, algemene bedenking, en zegt niets over mijn persoonlijke mening over ‘regietheater’ (waar ik het al over gehad heb)…
De vraag in hoeverre (nieuwe) bezoekers verward raken door een enscenering die vrijheid neemt ten opzichte van de tekst is een lastige, want die is ook zeer persoonlijk. Sommige mensen worden juist graag getriggerd. Anderen hebben moeite met discrepanties. Ik had dinsdag vrienden meegevraagd naar de opera, voor wie het het tweede bezoek aan een opera ooit was (na Billy Budd enkele jaren terug). Ik vreesde in de pauze voor hun reactie – voorafgaand aan de voorstelling hadden we samen de synopsis doorgenomen. Maar zij waren dolenthousiast! I.t.t. mijn partner die na eerdere Rigoletto’s eindelijk graag eens een nar en een hertog in een echt paleis had gezien. Wat bleek: mijn vrienden keken zonder ballast naar een voorstelling. Hun vrijheid van kennis en oordeel maakte dat zij onbevangen konden genieten van wat deze productie te bieden had.
Zoals ik zij, het was slechts een losse bedenking en in alles heb je natuurlijk zeer diverse mensen…
Facebook denkt mij te kennen en adviseert mij om naar Parijs te gaan! . Als “voorgesteld bericht”: Opéra national de Paris – Gesponsord · « Rigoletto » de Verdi : un drame de passion, d’amour filial et de trahison envahit l’Opéra Bastille du 27 mai au 27 juin.
Met deze trailer https://www.operadeparis.fr/saison-16-17/opera/rigoletto/galerie#head
Zie ik daar een coke snuivende Duca? (Zag regisseur Guth bij DNO Don Giovanni en Leporello ook niet als drugsgebruikers?)
Ga ik voor de psychiatrische kliniek of voor de drugsgebruiker? Twijfel…
Een interview van Hans Haffmans met de dirigent: Carlo Rizzi ziet op het toneel een productie die trouw is aan de muziek.
“The important thing for me is not so much what we will see, because somebody may like it, some people may not likte it, but for me it is important to understand if the conception of the visual part of the production is faithful to the music. And in this is case, I have to say that it is.”
http://radio.omroep.nl/f/407677/
Interessant ook de recensie in de Volkskrant waarin Guido van Oorschot andere accenten legt dan zijn collega’s die tot nu toe aan de orde kwamen. Ik vind hem opvallend kritisch over de dirigent.
http://www.volkskrant.nl/recensies/slotbeeld-rigoletto-van-nationale-opera-is-om-te-huilen-zo-mooi~a4494111/
Bonusquote van regisseur Damiano Michieletto: “Ik ben hier niet om tegemoet te komen aan de smaak van het publiek”. Interview TROUW https://www.trouw.nl/cultuur/de-fatale-obsessies-van-rigoletto~a326d6b2/
“The important thing for me is not so much what we will see, because somebody may like it, some people may not likte it, but for me it is important to understand if the conception of the visual part of the production is faithful to the music.”
Wat een hilarische en vermakelijke deftigpraat. “What we will see” is niet belangrijk, “the visual part” wel. Briljant! Tekst zou van Wim T. Schippers kunnen zijn. Of van burgemeester Dikkerdak.
Alle (vrijwel alle) dirigenten vinden de regie “faithful to the music”: geen rumor in casa, maar pecunia op de bankrekening.
Alleen de megapersoonlijkheden onder de dirigenten laten in bedekte of minder bedekte termen weten wat ze werkelijk vinden van de schabouwelijke taferelen die zich boven hun hoofd afspelen: Bernard Haitink, Mariss Jansons, Riccardo Muti (held) e tutti quanti.
Gelukkig heeft Rizzi van dirigeren meer verstand.
Groot gelijk, heer Keegel. Onnozele prietpraat van maestro Rizzi.
De regisseur vertelde in een interview met Trouw geen onzin, en hij gaf blijk van inlevingsvermogen, al ligt het allemaal wat genuanceerder dan hij denkt. (”ik ben niet hier” etc. is uit de context gerukt, de regisseur vindt het publiek–naar eigen zeggen–niet onbelangrik).
Maar wat ik uiteindelijk op het toneel zag, kan ik niet serieus nemen. Met de beste wil van de wereld niet. Aan al dat psychologiseren is Verdi ten onder gegaan. Over het muzikale gedeelte van de zaak was ik ook niet overmatig enthousiast, maar dat verandert misschien nog, want 31 mei ga ik nog eens.
@Anna Minis @Olivier Keegel
U mag Rizzi wegzetten hoe u wilt en hij heeft mijn verdediging niet nodig (en ik zijn opvatting over de operavoorstelling niet om mijn visie op de productie te verwoorden). Rizzi manifesteert zich met zijn baton.
Maar ik constateer wel dat de dirigent zich ook op de vlakte had kunnen houden als hij de enscenering niet overtuigend vond, wat hij niet deed. Rizzi is meer dan vermaard genoeg (juist in Verdi) om zich een wat kritischer houding te kunnen permitteren.
Afgezien daarvan: als er van iemand in het theater een groot begrip en inlevingsvermogen in het werk Rigoletto kan worden verondersteld, was dat dan niet van hem?
In mijn ogen maakte hij die veronderstelling ook meer dan waar met zijn directie. Daar zijn de meesten het in grote lijnen wel over eens.
Ik heb er nog eens over nagedacht, maar ik kies noch voor de coke verslaafde, noch voor de psychiatrische patiënt, ik kies voor de muziek van Verdi en blijf gewoon thuis. Ik zet de CD op.
Overigens lijkt de semi-geënscneerde uitvoering de toekomst te hebben. Ik lees jubelende recensies van een semi-staged Poppea (Gardiner in Bristol) , Turandot (opera North Leeds) en Pelléas in Cleveland “reorienting the future of opera” https://www.nytimes.com/2017/05/08/arts/music/review-debussys-pelleas-but-this-time-all-boxed-in.html?_r=0
@Leen Roetman: deze DNO-Rigoletto, die muzikaal ouderwets opwindend moet zijn, laat zich binnenkort ergernisvrij savoureren via NTR Opera live maar dat is natuurlijk minder live dan er ter plekke bij zijn, zij het misschien/wellicht `ogen dicht en genieten` – maar ik moet het dus nog zien.
@Leen Roetman: natuurlijk, semi-geënsceneerde uitvoeringen zijn goedkoper maar houden extremistisch regisseursgedoe niet tegen – hetgeen u overigens niet beweert.
Ik vind een semi-scenische uitvoering een nogal vleugellam gebeuren en zou liever een beroep willen doen op het gezond gevoel en verstand van intendanten: spiegel u aan het beleid van onze Reisopera. Succes verzekerd.
Gisterenavond deze voorstelling bijgewoond.Ook muzikaal was deze productie een grote teleurstelling.Er werd routineus en snoeihard gezongen. Het leek wel of de stemmen versterkt werden. Alles klonk hard en ongenuanceerd op rij 12 midden in de zaal.Van mezza voce had niemand gehoord.Het klinische regieconcept maakte het er natuurlijk niet beter op. In plaats van meelijwekkend werden de karakters belachelijk. Ik heb nog geprobeerd of er enige logica in het concept zat maar dat heb ik al gauw opgegeven. De enigen die prachtig genuanceerd en waar nodig zeer ritmisch en zacht klonken waren de leden van het operakoor.Het publiek vond het prachtig op een paar boeroepers na.
helemaal mee eens was er ook gisteravond.
Boeroepers voornamelijk om de poppenspelers heel begrijpelijk.
Zang viel niet tegen ,heb heel wat rigoletto s gezien en gehoord,maar nog nooit zo een Caro Nome gehoord heel knap was eerst wat bang met al die variaties op eind dat ze de weg kwijt zou raken en niet meer wist waar ze was maar kwam goed.
Bariton geweldige stem maar waarom in zijn monoloog Pari Siamo op eimnd niet de hoge noot.Net als de hit La donna e Mobile totaal vermoord door de regie,kan tenor niets aan doen vond hem erg goed.
Tenor snel terug voor revanche.
Dit is wel het meest mallotige wat ik ooit gezien heb.
nu hoop ik dat de La Forza wel beter gedaan wordt anders einde opera kom ik niet meer.
Mijnheer Duppen, ik ben blij dat ik het nu ook eens van een ander hoor. Ik vond ook dat er veel te hard werd gezongen. Dat bedoelde ik met ”niet overmatig enthousiast over het muzikale gedeelte”. Alleen de Hertog kon ik waarderen. Ik dacht dat het aan mij lag, daarom kocht ik nog een plaats voor 31 mei. Ik ben benieuwd!
@Meneer Horsmeier: Die hoge noot heeft Verdi nooit geschreven. In het interview met Odeon zegt Luca Salsi daar een aantal interessante dingen over. Hij bracht echter de andere punten die hij in het interview noemt zoals het gebruik van kleur, nuance en zacht zingen afgelopen donderdagavond nauwelijks of niet in de praktijk. Van het parola scenica heb ik ook weinig gemerkt.Hij bulderde zich door de avond heen.
geachte Heer Duppen .
Ja dat weet ik dat Verdi die nooit heeft geschreven maar zit er wel op te wachten het heeft wel iets.
Pierro Cappucilli deed hem in Wenen ook niet.
Ik vond het muzikaal een sensatie, gisteren. De ultieme Gilda, (stem, glans, techniek, interpretatie, presentatie, uiterlijk) op de eerste plaats. Luca Salsi, gisteren een geval apart helaas omdat hij zich vanwege bronchitis door de voorstelling heen moest hoesten en daarbij ook nog gedwongen was permanent op het toneel aanwezig te blijven. Het dankbare en enthousiaste publiek mocht zich zelfs nog verheugen bij vlagen gedemonstreerd te krijgen waartoe hij eigenlijk in staat was. Saimir Pirgu maakte in levende lijve een veel sterkere indruk op me dan in zijn opnames: krachtige, vuurvaste stem. Dat de mezza voce momenten spaarzaam waren en hij te vaak te luid zong was ongetwijfeld van regiewege (hormonen)opgelegd. Rizzi cum suis: fel en krachtig (onweer, en wát `n koor! en subtiel (Caro nome!) en met in mijn oren uitgebalanceerde tempi.
Deze sensatie kon niet teniet worden gedaan door het geforceerde regieconcept (flashbacks van opgenomen psychiatrisch patiënt, beschermende bezitsdrang, het zich ontwikkelende kind), hoe knap en inventief dat ook was doorgevoerd: de vereiste sfeer en couleur locale ontbraken ten enenmale. Ergerlijk de poppen en projecties die maar bleven voorschrijven wat we moesten begrijpen en voelen. De finale mierzoet sentimentele cliché-filmbeelden werkten bij mij eerder op de lachspieren dan op de traanklieren.
PS
Sorry, `hormonen`: lees testosteron o.i.d. …
https://www.opusklassiek.nl/columns/pk10.htm
Meneer Kersten, Paul Korenhof heeft met de door u geschetste regisseurscapriolen nog een keer korte metten gemaakt.
@Olivier: dank voor het delen van deze scherpe en krachtige analyse van Paul Korenhof. Genoeg stof tot reflectie dunkt me.
Inderdaad geen speld tussen te krijgen.Ik kan me voorstellen dat DNO niet tevreden was met de opname en de radiouitzending daarom niet liet doorgaan. Als in de zaal de klankbalans al verstoord was (zie mijn opmerkingen hierboven) dan zal de opname ondanks alle technische mogelijkheden tot herstel, daar een weerspiegeling van zijn.
Vanavond in Amsterdam geweest. Nou,de cast kan er wel wat van hoor. Alleen Rudolph,kun je me eens iets zeggen over de akoestiek? Het klinkt bij vlagen veel te hard (zang/orkest). Daardoor lijken sommige stukken niet subtiel.Het lijkt wel of het iets of wat versterkt overkomt. In de andere operatheaters m.n. in Belgie/Duitsland merk ik dit niet en klinkt alles meer naturel.
@adriaan:Ik ben blij dat ik niet de enige ben die dat vindt. Sinds de oplevering van het gebouw is de akoestiek altijd een probleem geweest. Men heeft geprobeerd om met geluidspanelen boven de orkestbak het verstrooien van het geluid te beïnvloeden. Helaas met weinig succes.Wat meestal wel helpt is een achterwand op het toneel waardoor het geluid beter de zaal in wordt geprojecteerd.Wat er bij deze Rigoletto aan de hand was durf ik niet met zekerheid te zeggen maar het klonk vaak pijnlijk hard en zoals jij zegt niet subtiel en naturel en het leek inderdaad of de stemmen versterkt werden.
Dank voor je reactie Rudolph. Wat ook opviel is dat alle zangers vaak achter op het toneel staan als ze zingen en dan hoor je het nog goed…!!!Het lijkt ook of er een kleine galm in de verspreiding v h geluid zit!Overigens neemt niet weg dat de zang van topkwaliteit was!
Zondagmiddag deze voorstelling bijgewoond. Michieletto heeft veel ideeën, maar helaas zijn ze niet altijd goed (en soms ook niet origineel: een ziekenhuis hebben we al meerdere keren op de bühne gezien). Ook qua zang vond ik het niks bijzonders. Salsi helaas ziek, Pirgu een maatje te klein voor de Duca (wat moeite in de hoogte, geen echte controle over de dynamiek: zijn stem wordt hees als hij piano probeert te zingen, en dan kan hij ook in de dramatische uitbarstingen (denk aan “Ella mi fu rapita… Parmi veder le lagrime…”) niet overtuigen, want die zijn niet voor iemand als hem geschreven). Alleen Oropesa kon mij bekoren, maar ook zij klonk als hysterische tiener in het begin van haar duet “Figlia! Mio padre!” met Rigoletto (dank u wel, meneer Michieletto!).
P.S. Ook ik kreeg de indruk dat de stemmen werden versterkt (niet altijd en niet consistent, maar toch…). Schandalig, als het inderdaad waar is.
P.P.S. “Sparafucile (Rafal Siwek) en zijn verleidelijke dochter Maddalena (Annalisa Stroppa) mochten er ook zijn met hun diepe stemgeluiden”, lees ik in de bovenstaande recensie. Dochter? Zegt wel wat over de kwaliteit.
Inderdaad, de stemmen klonken bij Rigoletto soms weer eens wat diffuus. In de opera houd ik me vooral bezig met het `wat` en het `hoe` van wat zangers en orkest produceren maar in Amsterdam word je daarbij gepreoccupeerd door `waarvandaan`. Mijn vaste plaats is vooraan in de zaal en ik hoorde eens het centraal geplaatste klavecimbel pardoes links de orkestbak uitsjezen en nu en dan bereiken mij lage orkesttonen helemaal vanaf de luidsprekers onder het balkon (zonder dat er sprake is van zg. special effects).
In het Engelse maandblad Opera is ooit aandacht besteed aan wat enhancing genoemd wordt en ook heb ik een keer iets in Odeon hierover mogen lezen. Geheimzinnig blijft het wel. Iets voor ons Magazine, een interview met een DNO-technicus?
@Vecchio: ja wat een stomme uitglijer met Maddalena.
@Kersten: zo’n interview werkt alleen maar wanneer die technicus het achterste van zijn tong laat zien …
Om de akoestiek van de zaal te verbeteren wordt er overal ter wereld gewerkt met Acoustic Enhancement systems (LARES, Vivace, AFC3 etc).
Blijkbaar weten de geluidstechnici van DNO (en Radio4) zich ook geen raad met de akoestische problemen die deze productie met zich meebrengt.
Zaterdag weten we of Radio4 de ’technische problemen’ heeft opgelost.
Over een “wereldse samenwerking akoestiek” lees bijvoorbeeld over het Parkgebouw Rijssen https://www.deondernemer.nl/nieuwsbericht/53387/wereldse-samenwerking-akoestiek-parkgebouw-rijssen
Hartelijk bedankt voor de reacties. Inderdaad een eerlijk interview met het hoofd van de geluidstechniek van DNO (als zo iemand bestaat) zou misschien verhelderend kunnen werken.
In tegenstelling tot de meeste schrijvers hier vind ik de interpretatie van Damiano Michieletto helemaal niet van superieure creativiteit getuigen.
Als de man nu zelf een geheel eigen opera zou hebben ontwikkeld en dan ook nog zoveel handen op elkaar zou hebben gekregen….. maar nee, dat zit er kennelijk niet in.
Het werk van een ander gappen en naar je hand zetten vind ík in elk geval geen “Kunst”.
Post ik deze nog maar eens een keer:
“Bij het regelen van de versterking gaat het Balletorkest zeer behoedzaam te werk. Er wordt daarbij sinds oktober vorig jaar gebruik gemaakt van de bestaande geluidsinstallatie van het Muziektheater, die eigenlijk uitsluitend bedoeld is voor incidentele effecten. De speakers daarvan bevinden zich onder de balkons en verder naast en boven de toneellijst. Voor de versterking worden alleen de speakers rondom het toneel gebruikt. Ze worden slechts heel spaarzaam gebruikt om te voorkomen dat de luisteraar ze bewust hoort en daarmee zou bemerken dat geluid niet uit de orkestbak komt, maar van opzij en van boven. Daarom is ook aan de versterking geen bekendheid gegeven.”
https://www.nrc.nl/nieuws/1993/04/19/voormalig-adviseur-de-lange-niet-gekend-in-nieuwe-7180108-a429507
@Olivier Keegel: Hartelijk bedankt. Het artikel dat ik me vaag herinnerde, verklaart veel. Kennelijk kunnen de geluidstechnici met deze productie geen gulden middenweg vinden.
@Rudolph Duppen: ging het maar alleen om deze productie. Bij Wozzeck was het gedonder van de luidsprekers onder het balcon ook weer raak.
@Kersten: Dit wordt wel heel pijnlijk voor DNO.
Ik was afgelopen zondag bij de matinee. Eerlijk gezegd, de regie was niet zo slecht als ik verwachtte. Deze regisseur heeft meer verbeelding en originaliteit dan bijvorbeeld Breth, of Herheim. Maar toch, er waren plekken waar ik me stoorde aan deze productie. Film projectie is de nieuwe trend bij de opera, zo ook hier. Uiterst sentimenteel, en natuurlijk onnodig als je trouw bijft aan het originele ‘concept’ (ik begin dit woord langzaamaan te haten). Toch is het interssant om in te zoomen op de karakters met name Gilda en Rigoletto. Dat voegt iets toe. Verder heb ik me niet zo verdiept in de regie, eerder genoten van de muziek. Onze Rigoletto had een bronchitis, ik vond hem zo al erg indrukwekkend! En wat een acteertalent. Duca ken ik al uit eerdere Rigoletto’s, en maakt nog steeds weinig indruk. Het duet met Gilda was kil. Hij werd beter daarna. Waarom geen hoge noot na de eerste ‘La Donne e Mobile’? Gilda was een openbaring ! Geweldige zangeres – ik heb genoten ! Zo precies en zuiver in Caro Nome !
Hoe dan ook… uiteindelijk was ik behoorlijk ontroerd.
Beste Rudolph: Dit wordt pijnlijk voor DNO.Waarom toch?
Ben ik wel met je eens.
De authenticiteit van de stem (daar gaat het toch om!) wordt zo geweld aan gedaan.
Ik zou zeggen: Ga naar de Vlaamse- of Waalse opera,daar heb je van deze geluidsverkrachting geen last.Ook in de andere operahuizen waar ik ben geweest kwam alles toch naturel over: Rheinische Oper (Dussseldorf/Duisburg),Aachen,Koln,Frankfurt,Berlijn (Staatsoper)
@Rudolph Duppen: mijn klachten dateren niet van gisteren of eergisteren. In het grijze verleden van Place de l`Opera heb ik daar
herhaaldelijk mijn ergernis geuit over de akoestische kunstgrepen die af en toe het oor teisteren. Gedane zaken nemen geen keer, bij het ontwerpen van de zaal heeft het oog nu eenmaal prioriteit gehad boven het oor en de inspanningen die men zich vervolgens (heeft) getroost een en ander recht te trekken zijn uiteraard prijzenswaardig. Mijn bezwaar geldt vooral het feit dat er naar mijn lekenoordeel bij het hanteren van de schuifregelaars subtieler te werk kan worden gegaan.
Deze geluidsversterking gebruiken ze al heel lang, waarschijnlijk gewoon vanaf de bouw van de Stopera.
Ik erger me er altijd aan en voel me bekocht. Wil dan eigenlijk meteen naar huis.
Het is de voorbode van soubrettes die Brünnhilde’s gaan zingen…zo fijn, zo fragiel en zo gemakkelijk door de Hojotoho’s zoals alleen een soubrette kan en dan de versterking aan…. Nèt echt…
Ik zie het somber in. Alle ontwikkelingen gaan hier op aan vrees ik.
“Andrea Chenier” in Madrid. Heel leerzaam.
https://youtu.be/KrIP447hja8
@Vecchio: inderdaad leerzaam en ontluisterend.Zo blikkerig klonk de Rigoletto voor mij ook.
@Kersten:Je hebt gelijk dat we het vaker over deze akoestische problemen hebben gehad maar bij deze Rigoletto is voor mij een grens overschreden.
@Wiebke:zelfs ik kan nu de Tristan zingen.
Acoustic Enhancement is niet hetzelfde als zangers uitrusten met een microfoon! Mijn inziens is er ook niets tegen Acoustic enhancement mits het maar goed gebeurt.
Zo lang DNO en andere (opera)theaters daar heel geheimzinnig over blijven, geven ze de indruk of ze het publiek aan het belazeren zijn.
In ieder geval is duidelijk dat DNO moet investeren in een nieuw acoustic enhancement system en/of nieuwe geluidstechnici moet werven.
Voeg daarbij een regisseur die oor heeft voor de akoestische tekortkomingen van het DNO theater en dan kan alles nog een beetje goed komen…
Als DNO verstandig is, komt ze hierover met een artikel in ODEON. Wij wachten af…
@Leen: volledig mee eens.
@ DNO: Aan dat verstoppertje spelen moet een einde komen. Geef het na al die jaren gewoon toe en vertel waarom het nodig is.
1. dat ‘enhanced’ systeem is er idd al jaren en er is in het begin geen geheim van gemaakt. Ja, het is bedrog maar zonder het systeem hoor je gewoon niet goed genoeg. Afbreken die boel dus en volledig herbouwen.
2. net de ‘ijzersterke’ Rigoletto aan het beluisteren.
Rigoletto is ok maar niet beresterk een 6,5, tenor zingt tegen de toon, top is onzeker, timbre ok maar soms geknepen, de Gilda is de enige uitblinker : idd GEWELDIG.
Rizzi krijgt voldoende maar is nu ook niet zo geweldig.
Volgend seizoen o.a. weer gewoon naar Luik:Norma met o.a. Kundry en Ciofi en Macbeth met o.a. Nucci en Serjan! 85 euro 1e rang,sfeervol operahuis,authentieke inrichting en een prachtig geluid.
Voel met bedonderd door DNO! Dat ik daar als leek achter moet komen…!!!
Pierre Audi vertrekt, maar gelukkig is er een nieuwe pispaal ontdekt: de akoestiek van NO&B. Jááááren nauwelijks iets over vernomen maar nu – na meer dan 30 jaar – ineens een hot item. De azijnpissers kunnen weer een poosje vooruit.
Geachte heer De Haan,
Ik heb geen reden om aan de waarnemingen van Kersten, Rudolph, Anna Minis, Adriaan etc. te twijfelen.
Radio4 moest zowel voor Wozzeck als voor Rigoletto de rechtstreekse radio-uitzending annuleren. Dat doen zij niet graag.
@ Pieter K. de Haan: Povero Rigoletto, door Michieletto van slachtoffer tot dader gemaakt om vervolgens ook nog `n tijd azijn door z`n brievenbus te krijgen.
Milano, La Scala, 1955
R. Vermeulen developed a stereo enhancement system to produce artificial reflections
Philips Laboratories installed the system at the La Scala opera house in Milano
used tape machines as ëecho processorsí delivered the room acoustic signals fed to the distributed loudspeaker system
– 1 recording head fed by microphones in the hall (stage pick up)
– 8 playback heads, each for a group of loudspeakers
Na de restauratie van La Scala is er vast een nieuw systeem geïnstalleerd.Zo te horen is het systeem van Het Muziektheater ook aan vervanging of betere bediening toe.
@Pieter K.de Haan:de akoestiek wordt bijna bij elke productie besproken (niet altijd op dit forum). Meestal gaat het dan over de weerkaatsing van het geluid via de achterwand of andere decorstukken.
Vanaf de opening van het Muziektheater, nu NO&B, was bekend, dat de akoestiek van de zaal niet optimaal was. Doorgaans werd dat toegeschreven aan de vorm van de zaal: geen schoenendoos maar een taartpunt. Bekend is ook, dat men al vrij vroeg gepoogd heeft om daar verbetering in te brengen. Daarna werd er in recensies nog hooguit en passant weleens aandacht aan de suboptimale akoestiek besteed. Met name de plaatsen onder de balkons zouden daarvan te lijden hebben. Waarom worden akoestische onvolkomenheden van de zaal nu, bij deze productie van ‘Rigoletto”, ineens, althans op dit forum, zo breed uitgemeten? Als dat niet de primitieve behoefte aan een nieuwe pispaal is wat is het dan wel? Is het enhancement-systeem defect? Kunnen de geluidstechnici van NO&B en/of die van NPO plotseling niet meer met apparatuur en/of akoestiek overweg? Of ligt het aan het decor (van deze productie) en/of de achterwand van het toneel? Wie het WEET mag het wat mij betreft zeggen, in de hoop dat daar dan ook wat mee gedaan wordt. Al dit gespeculeer en de niet of nauwelijks onderbouwde kritiek leiden nergens toe.
Geachte meneer de Haan. U vervalt weer in uw oude gewoonte andere mensen de les te lezen en voor te schrijven waar we het wel of niet over mogen hebben en op welke manier.
Geachte meneer Roetman, u hebt al eens eerder in deze zin op één of meerdere van mijn schrijfsels op dit forum gereageerd. De goede lezer zal evenwel geconcludeerd hebben, dat ik niemand iets heb voorgeschreven. Men doet maar. Zoals u het recht opeist om het waar dan ook “wel of niet over (te) mogen hebben en op welke manier” zo behoud ik mij het recht voor om daar het mijne van te vinden – in dit geval inhoudende, dat ik deze discussie zinloos acht – en dat ook kenbaar te maken. De vrijheid van meningsuiting, waarop u denkelijk een beroep doet, geldt ten slotte ook voor mij.
@Pieter K. de Haan: U heeft de voorstelling op 18 mei j.l.waarschijnlijk niet bijgewoond.Het geluid was zo hard dat ik zonder het applaus af te wachten de zaal met knallende hoofdpijn heb verlaten. Ik was blij dat meerdere mensen op mijn reactie op de voorstelling reageerden en dat o.a. Leen weer eens de aandacht vestigde op het acoustic enhancement system.Uit onze reacties blijkt dat we veel om opera geven en dat we geen personen of instellingen in een hoek willen zetten.
Beste meneer De Haan en Roetman,
Naar mijn (ongevraagde) mening is er sprake van wederzijdse kapitteling. Excuses voor mijn interventie, de reden hiervan is
baatzuchtig: mijn vrees dat er (weer) iemand afhaakt. Ik waardeer nl. zeer u beider bijdragen aan dit forum.
Vandaag (zondag 28 mei) de voorstelling bezocht. Regie en toneelbeeld was nog erger dan ik me kon voorstellen. Een operahuis absoluut onwaardig. Kleine bloemlezing van ergernissen: niet relevant decor, uniform witte kleding, domme maskers op bij het koor, personen op toneel die er niet thuis horen, die stomme pop steeds overal bij, Gilda die terwijl zij stervend in de zak hoort te zitten er naast staat, Gilda die volstrekt onnodig ontkleed wordt, types die liggen te couleren met een jurk… en zo kan ik nog even doorgaan.
Muzikaal ging het wel. Oropesa vond ik geweldig en Salsi (nog lang niet een Rigoletti als Lucic of vooral Nucci) en Pirgu redelijk maar ook niet meer dan dat.
Als totaal volstrekt onder de maat.
@mijnheer Duppen,
vervelend dat het geluid zo keihard aankwam. Ik was bij de première en daarna nog een keer, maar niet op 18 mei. Op het eerste zijbalkon (tweede rij) en tweede balkon (midden) heb ik het geluid niet als storend hard ervaren. Zaten de anderen die uw ervaring delen ook in de zaal? Kan de weerkaatsing richting juist de zaal te maken hebben met de doosconstructie op het toneel?
Zelf vermijd ik in het Muziektheater vooral de achterste rijen van het centrale zaal gedeelte, een aanzienlijk deel van de zijgedeelten van de zaal en de achterste rijen van het eerste balkon.
Een groot deel van deze plaatsen vind ik bovendien – gezien de zicht/akoestiek-kwaliteit – veel te hoog geprijsd.
Ik zat op het eerste zijbalkon, 2e rij, en heb het geluid als te hard ervaren (zondag 21 mei). Het orkest viel eigenlijk wel mee, maar niet de zang (inclusief de koor).
Voor de statistiek: dankzij de akoestiekdiscussie, die het verdient eens in een apart artikel door een ter zake deskundige te worden behandeld, is “Rizzi leidt ijzersterke Rigoletto” de top vijf van meest besproken items binnengedrongen. (Wat me overigens geen doel op zich lijkt).
Geachte heer Kersten, de heer Roetman voelt zich door mij (opnieuw) de les gelezen. Als daarvan al sprake is dan hebben hij en anderen daar aanleiding toe gegeven, Ik heb slechts op hun op- en aanmerkingen m.b.t. de akoestiek van de zaal van NO&B gereageerd en gesteld, dat – waar professionals al niet per definitie oplossingen weten te bieden voor problemen met deze weerbarstige materie – leken niet de pretentie zouden moeten hebben de vinger op de wonde plek te kunnen leggen. Daarom heb ik een discussie, als gevoerd op dit forum, zinloos genoemd. Als de heer Roetman er desalniettemin mee door wil gaan moet hij dat vooral doen. Dank voor uw waardering voor mijn bijdragen overigens.
Geachte heer Duppen, ik heb nog geen enkele voorstelling van deze “Rigoletto” bijgewoond en heb mij dan ook van ieder commentaar daarop onthouden.
Fijn dat er mensen zijn die zich aansluiten bij mijn standpunt dat DNO openheid van zaken zou moeten geven. Dat de heer De Haan dit zinloos vindt, betreur ik.
Inderdaad, heer Roetman. Na twee problematische radio-opnames en klachten van bezoekers, zoals hierboven geüit, zou het zeer welkom zijn als DNO de bezoekers deelgenoot kan maken met hun (ongetwijfeld voortdurende) inspanningen om een zo goed mogelijke akoestiek te realiseren.
Daarbij ben ik ook benieuwd wat de rol is van het operahuis bij het tot stand komen van het voorstellingsconcept. Worden regisseurs en decorontwerpers voldoende ingelicht en begeleid om ervoor te zorgen dat het geluid zo goed mogelijk de zaal in wordt gebracht?
Wat ik betreur, meneer Roetman, is, dat u mij – en dat niet voor het eerst – ten onrechte verwijten maakt. Wat hebben we trouwens aan opening van zaken? Als de zaak niet (meer) deugt moet er, zo mogelijk, iets aan gedaan worden! Wat, dat weten u noch ik.
Metingen hebben uitgewezen dat de muziek van Verdi nog meer decibellen oplevert dan die van Wagner. Voeg daarbij de weinig subtiele aanpak van Carlo Rizzi. Zo bekeken is het wellicht niet zo vreemd dat uitgerekend n.a.v. deze Rigoletto op dit forum wordt geklaagd over de geluidsinstallatie (niet door mij, ben niet technisch onderlegd, ik vond gewoon dat men over de hele linie te hard en te ongenuanceerd zong).
Beste heer de Haan: men hoeft toch geen professional te zijn om het effect van een geluidsinstallatie te constateren? Ook een leek voelt zijn knallende koppijn maar al te goed.
Ik denk dat het publiek (volgens DNO misschien: klapvee) wel degelijk recht heeft op informatie, ook in deze zaken.
Als de “knallende hoofd- resp. koppijn” van achtereenvolgens de heer Duppen en mevrouw Minis moet worden toegeschreven aan een niet goed functionerend akoestisch enhancement-systeem dan kan met recht van een “hoofdpijndossier” worden gesproken.
Natuurlijk, mevrouw Minis, hoeft men geen professional te zijn “om het effect van een geluidsinstallatie te constateren”, maar wél om te weten wat eraan gedaan kan/moet worden om het in orde te krijgen.
Over mijn “oude gewoonte andere mensen de les te lezen etc.”, zoals de heer Roetman het noemt, wil ik nog wel wat kwijt. Ik heb enkele malen de vinger gelegd bij het tijdens discussies inslaan van zijpaden. Dat kan men met enig recht “de les lezen” noemen. Maar is het daarmee misplaatst? De reacties daarop hielden als regel in, dat dat moest kunnen en/of dat ik me daarmee niet had te bemoeien. Welnu, ik vond en vind dat in discussies ongewenst. Ofwel het is een, uiteraard bewuste truc ter afleiding van het onderwerp ofwel een onbewust teken van zwakte t.w. onvermogen om bij het onderwerp te blijven, iets wat niet voor niets ook wel “afdwalen” wordt genoemd. In geen van beide gevallen deugt het.
IK ben afgelopen zondagmiddag bij Rigoletto geweest. Ten minste, ik denk dat het Rigoletto was, want de muziek herkende ik wel. Ik ga mij niet mengen in de discussie over het geluid. Het zou interessant zijn om er meer over te weten – gewoon over geluid en geluidstechniek in het algemeen en die van het muziektheater in het bijzonder. Maar hier gaat het, als u mij niet kwalijk neemt, toch over Rigoletto.
Ik vond het vooral saai. Om twee en een half uur naar het zelfde te kijken is niet erg inspirerend of emotionerend. En een opera ‘de moderne tijd in te trekken'(lang leve de inleiding) moet je natuurlijk ook niet aankomen met een gesticht uit de jaren 20 van de vorige eeuw.
Waarom de opera zo nodig de moderne tijd ingetrokken moet worden, daar ging de inleiding helaas niet zo diep op in. Maar ik ben wel benieuwd, en vooral zou ik ook graag willen weten of, pakweg, de vijfde symfonie van Beethoven ook de moderne tijd in moet worden getrokken. En hoe je dat dan doet. En wat die moderne tijd dan is. Het heden? Of maximaal tot 50 jaar geleden? Of mag je ook 50 jaar vooruit? De sci-fi-opera: To boldly sing where no man has sung before?
Maar goed, verder een aardige inleiding. Ik leerde er ook uit dat op websites als deze (en Opera Gazet) de librettogetrouwen verblijven, terwijl er (nee, er werd nog net niet gezegd: gelukkig) ook mensen zijn die wel vooruit willen en dan dat intrekken in die moderne tijd. Zodat we dat maar weten.
Gilda was trouwens prachtig en koor en orkest goed. De mannenstemmen konden mij wat minder bekoren, maar waren verder wel voldoende. Al met al een productie die ik ook wel had kunnen overslaan. Ik heb dit seizoen qua regisseurs niet zo veel geluk met de gemaakte keuzen. Manon was niet om aan te zien, Wozzeck mwa en bij Rigoletto saaiheid troef.
@Maria: nu maak je mij wel heel nieuwsgierig: wie was je inleider?
Hoofdpijndossier…enige humor kan u niet worden ontzegd, Heer de Haan.(Ik zinspeelde op de hoofdpijn van de heer Duppen). Maar afdwalen uit onvermogen om bij het onderwerp te blijven, dat gaat wat ver. Ook niet van toepassing op de operaliefhebbers op deze site.
Om u een plezier te doen wil ik best even bij het onderwerp blijven. Ik ben niet nader op de regie ingegaan, omdat ik deze flauwiteiten echt niet serieus kon nemen. Omdat ik een zwak heb voor keffende honden zoals u, nu even over het onderwerp:
Alle details die Ben Bieber noemt zijn inderdaad ergerlijk, maar hoeven niet per se een sterke interpretatie in de weg te staan (al blijven ze vervelend). Als de handeling krachtig uit de verf komt, en de personenregie recht doet aan de karakters en hun onderlinge betrekkingen, zijn het bezwaren in de marge.
Welnu, noch het een noch het ander was in orde. De handeling draait niet om een generatiekloof/verstikkende opvoeding. De betekenisvolle momenten in de handeling zijn: de vloek van Monterone, de angst die dit bij Rigoletto oproept (niet voor niets verschijnt in de onmiddellijk volgende scène Sparafucile), het schokkende einde van Gilda’s droom (de ontvoering), Rigoletto’s confrontatie met de hovelingen, en de funeste gevolgen van een en ander: Rigoletto’s wraakplan, Gilda’s offer.
In deze Rigoletto wordt de handelin vaag, omdat al deze belangrijke momenten geen aandacht krijgen. Ze flitsen welhaast ongemerkt langs. Alles wordt opgeofferd aan een psychologisch ”concept”: Rigoletto is een verstikkende vader, Gilda een opstandige puber. De aandacht wordt stevig afgeleid door filmbeelden in deze richting, kindertekeningen en puberachtig gedrag van Gilda (smijt met teddyberen, enz.).
De krankzinnig geworden Rigoletto (op zich best een goed idee) reageert op geen van de belangrijke gebeurtenissen in de handeling: hij ligt alleen maar gek te zijn. Terwijl men toch zou denken dat de vloek van Monterone, het zwijgen van Marullo (Rigoletto’s laatste strohalm), de aanblik van zijn geknakte dochte, het vinden van zijn dodelijk gewonde dochter zodanig inkervende beelden moeten zijn, dat Rigoletto ze haarscherp afgetekend voor zich ziet.
Niets daarvan, niet interessant. De aandacht gaat uit naar stuiptrekkingen, filmpjes, ziekenhuispersoneel enz.
Van het dualistische karakter van Rigoletto (boosaardige nar, liidend onder eigen slechtheid, versus liefhebbende vader) blijft niets over. Hij is alleen nog maar psychiatrisch patient. Gilda is alleen nog maar opstandige puber. Dat zij ook van haar vader houdt (hoorbaar in de duetten) en een romantische droomster is–weg ermee. Het karakter wordt eendimensionaal. (de enige kleine aanwijzing voor verzet: haar opmerking dat ze de stad wel eens wil zien).
Monterone is gewoon andere gek in het ziekenhuis en Marullo schittert door afwezigheid.
Dat Rigoletto zijn dochter teveel verstikt wordt niet duidelijk gemaakt door de personenregie, maar met behulp van een pop. Een zwaktebod en niet eens origineel.
Meneer Dongelmans: de inleiding werd verzorgd door mevrouw Joke Dame. Zij deed ook de inleiding bij Wozzeck en ik heb – geheel voor eigen rekening – inmiddels de conclusie getrokken dat mevrouw Dame erg van de moderne tijd intrekken is.
Ik kan mij verder zeer vinden in de opmerkingen van mevrouw Minis hierboven. Ik had bijvoorbeeld die hele ontvoering van Gilda (toch best een gebeurtenis in het verhaal) gewoon gemist. Ik wist dat-ie er moest zijn en wanneer ongeveer, maar er was niets te zien. Er was wel iets met een lamp. Achteraf bleek dat de ontvoering te zijn. Je moet het maar door hebben. Even niet weten dat een lamp voor ontvoering staat en hup, sleutelmoment gemist.
Prachtige, kruidige bijdrage mevrouw Minis. En bedankt mevrouw Maria voor de info.
Haha, mevrouw Maria, u weet het leuk te brengen! Ach ja, die lamp. De ontvoering heeft dan al plaats gevonden, en nu is Rigoletto wanhopig op zoek, met een lamp–een zoeklamp. (Dat vermoed ik althans).
over het geluid,
ga gewoon 2 de balkon zitten nergens last van kan alles zien en horen ookm goed zicht op dirigent en stukke goedkoper.
Heb paar keer zaal gezeten zelfs jaren mijn abb gehad op rij 12,maar nun bevalt mij veel beter heb zaal gezeten poosje terug met Don Carlos geluid was vreselijk ook bij Elisir d Amore erg slecht.
Dus niet meer gewoon 2 de balkon schitterend.
Ik zit ook altijd tweede balkon. Beetje opzij. Bovenop de orkestbak. Prima geluid en niet te duur. Komend jaar zelfs 10 euro in prijs gedaald. Bij opera wordt vaak de prijs vastgesteld op basis van je kunt zien en niet op wat/hoe je (het) hoort. Zelden dat ik iets niet goed kan zien overigens. Dit is uiteraard geen oplossing van het probleem van de slechte akoestiek. Ik heb ook vaker duurder gezeten, maar mij viel op dat het geluid daar beduidend slechter was. (vooral, reeds besproken, onder het balkon)
Geen blijvende oplossing uiteraard. Mag niet kunnen dat op zoveel plaatsen de akoestiek niet best is.
@Meneer Horsmeier: Ik heb een abonnement zaal midden rij 12 stoel 14 maar had mijn abonnement al verlengd vóór mijn zeer slechte ervaring met Rigoletto. Misschien moet ik het seizoen daarop toch maar naar het balkon verhuizen of geen abonnement meer nemen. Het is wel toevallig dat U ook slechte ervaringen had op rij 12. Misschien is die rij ook vervloekt door Il Conte di Monterone.
@c.horsmeier
Soms ervaar ik het geluid op het tweede balkon als beter, maar dat is echt lang niet alijd zo. Afhankelijk van waar de zangers zich bevinden en in welke riching ze zingen wil het geluid in de zaal soms toch beter zijn, zo is mijn ervaring bij meerdere producties waar ik zowel balkon als zaal heb gezeten.
Groot nadeel van het tweede balkon is dat de zangers erg ver weg zijn en de persoonlijke betrokkenheid bij hun dramatische expressie veel minder is.
Het financiele argument snap ik.
Zoals gezegd is mijn plaats zoveel mogelijk voorin de zaal, opdat mij zo min mogelijk ontgaat van zangers – incl. ademhaling!-, orkest en dirigent. Soms constateer ik dat de stem van een zanger die zich op korte afstand van mij bevindt diffuus, indirect klinkt, d.w.z. dat ik die lokaliseer als komende ergens van tussen de zanger en de zijkant van het toneel. Bijzonder storend voor een kritische luisteraar! Des te opmerkelijker dus dat mij in deze positie wel eens de lage tonen van het orkest vanaf de luidsprekers onder het balkon (de balkons?) bereiken. Zonder dat daarbij sprake is van zg. special effects uiteraard.
In de luisterrijke Holland Casino zaal van het Enschedese Wilminktheater is het in dit opzicht onbekommerd genieten geblazen.
En ja hoor, als voorzien gaat het hier inmiddels helemaal niet meer over “Rizzi leidt ijzersterke Rigoletto bij DNO”, maar alleen nog over de akoestiek van de zaal, niet eens meer toegespitst op deze productie maar in het algemeen: een volledig ander onderwerp dus! Zo kom je als vanzelf in de top-5 van “meest besproken” onderwerpen: verschillende aangelegenheden bespreken onder één en hetzelfde hoofd. Moet kunnen natuurlijk! Waar bemoei ik me trouwens mee? Met de zuiverheid van een discussie, met uw welnemen! Bij de instructies aan deelnemers aan discussies op dit forum staat niet voor niets “…en blijf bij het onderwerp”.
Tweede pinksterdag wil ik naar deze Rigoletto gaan maar welke zitplaats ik nu moet nemen is mij inmiddels een raadsel …
Volkomen mee eens, meneer De Haan, maar sommige zaken expanderen en Jordi behoort kennelijk tot de rekkelijken.
Meneer De Haan: het heeft alles met deze Rigoletto te maken. Er is iets vreemds aan de hand met het geluid. Wij proberen met zijn allen te duiden hoe dat veroorzaakt zou kunnen worden. Zolang DNO geen openheid van zaken geeft, zal deze discussie doorgaan. Misschien kunt u eens aan de bel trekken bij DNO om u van deze voor u ergerlijke discussie te bevrijden? Wat mij veel kwalijker lijkt is mensen veel geld laten betalen voor een abominabele akoestiek (en regie).
Dankuwel voor het compliment, mijnheer Dongelmans!
Ik hoop dat ik morgen goed zit wat het geluid betreft op het eerste balcon rij 6 stoel 72.
Heer Roetman, het is u kennelijk ontgaan, dat de discussie niets meer met “Rigoletto” maar nog slechts met de akoestiek van NO&B te maken heeft. Daar heb ik niet van terug. Ik hoop niet, dat deze discussie doorgaat, want die zal nergens toe leiden. Waarom zou uitgerekend ik bij DNO aan de bel moeten trekken? Ik ben deze discussie niet begonnen. Waarom doet u dat niet zelf?
Meneer Kersten, “expanderen” vind ik wel een goeie. Dat de heer Kooiman tot de “rekkelijken” behoort is mij al duidelijk sedert hij enkele jaren geleden heeft toegestaan, dat de niet eens in eigen land wereldberoemde, dramatische sopraan Wiebke Göetjes mij op deze site heeft weggezet als nitwit, enkel en alleen omdat over mij niets op internet viel te vinden. Voor hem geldt – zoals hij mij destijds heeft bericht – slechts één criterium, t.w. dat iets strafrechtelijk door de beugel moet kunnen. N.m.m. schiet hij dan als moderator tekort.
@Mijnheer De Haan
Dankzij de discussie over de akoestiek is dit Rigoletto-topic zo lang geworden dat het precies dat topic waarin u destijds zo onheus bejegend bent, afgelopen zondag uit de top vijf van meest becommentarieerde topics heeft gegooid.
Prima zaak, toch?
U ziet maar weer, ieder nadeel heeft zijn voordeel.
Geachte heer De Jong, ik moet bekennen, dat ik niet vermag in te zien, waarom dat een “prima zaak” is. Het is m.i. van geen enkel belang.
Omdat het de minst verheffende discussie was die ik op deze site heb meegemaakt.
Maar ik stel voor dit onderwerp te laten rusten, aangezien er anders lieden zouden kunnen opstaan die mij ervan betichten met u een gesprek te voeren dat niet bij het onderwerp hoort. Dat wil ik mijzelf, maar vooral u niet aandoen.
Terug naar de opera!
Was dat even genieten!! Op uitnodiging vanavond toch nog bijgewoond. Het orkest speelde geweldig mooi. Ook de zangers waren een genot om naar te luisteren.
De regie laat ik maar even zitten. Ik zat tweede balkon zijkant. Het geluid lijkt bij DNO inderdaad veranderd! Het schetterde en tetterde bij enkele fortissimo passages.
Blij dat ik geweest ben!
Ik ben het altijd roerend eens met de recensies van de heer Keegel: als operadirigent en -liefhebber spuug ik op deze pretentieuze regies, en het overgrote deel van publiek, zangers en orkest leden ook.
Wat is dat toch in de westerse beschaving dat we alles uit handen geven aan managers, nonvaleurs en andere onverlaten zonder ertegen te protesteren?
En dat op elk terrein, of het nou om politiek, wetenschap of kunsten gaat. Om over de totale chaos op straat, in het onderwijs, gezondheidszorg, veiligheid of noem maar wat op: overal bepaalt een kleine elite Hoe het moderner moet, en de 90% burgers trekken hun mond niet open. Treurig… Gelukkig maken dit soort recensies me iets minder eenzaam: Dank daarvoor!
Ik ga as. maandag weer eens proberen mijn dochtertjes enthousiast voor serieuze muziek te krijgen, maar wat ik er zo van hoor gaat het een harde dobber worden…
=================================
Zojuist terug uit Amsterdam, betrapte er me op dat ik een kwartier heb zitten huilen, stilletjes… tja… sentimentele vader tussen twee dochters in, in de week dat er twee schoolkinderen in NL vermoord zijn en vele in Londen…
Hoe dan ook, ik vond de regie meevallen, ik had me op het ergste voorbereid, zoals meestal in DNO. Ik ken de opera natuurlijk goed en vond dit van alle moderne regies die ik gezien heb eigenlijk wel weer eens ‘wat anders’, hoewel ik ook meer van traditioneel houd. Uiteraard moest ik mijn dochters steeds toefluisteren dat we eigenlijk in een paleis, of in een donker steegje, of in een kroeg waren, maar goed, beter iets dan niets.
Maar die belichting… van alle 80 lichtstanden die ik zo’n beetje uit de losse pols kan verzinnen kiest DNO altijd type TL-balk, waarom toch? Is er dan niemand die weet dat mezzanotte middernacht betekent, en dat het dan doorgaans donker is?
Een beetje sfeer is toch niet zo erg? Ik had de laatste akte persoonlijk duister laten beginnen, inclusief de bliksemflitsen, en, als er dan toch TL mot wezen, die balken aangegooid bij Rigoletto’s laatste uitroep (La maledizione!), zodat hij als in een soort nachtmerrieachtige hel weer wakker wordt.
De achtergrondprojecties waren op het kitscherige af, maar wel effectief, merkte ik aan mijn tranen. De pop was mooi, Rigoletto’s omarming ermee hartverscheurend.
Orkest speelde super, maar het geheel was wel erg braaf en weinig explosief, althans op het 1e balkon (vooraan, midden). De akoestiek helpt natuurlijk niet mee in ASD, maar een beetje meer vuur had wel gemogen, zeker op de explosieve momenten. Waar het orkest wel luid was (heel soms) vielen de zangers direct weg, dus dat was ook al geen feest.
Mannenkoor zeer goed en gelijk in Zitti, zitti, hun maskers waren gelukkig toen af: met maskers viel het geluid voor de helft weg, dat zou een dirigent eigenlijk niet moeten toestaan.
Gilda uitstekend, maar licht afstandelijk, tenor ook prima, hoewel ik hem liever wat masculiener heb, en gemener, of: slechter. Gold ook voor de bariton, en Sparaficile vond ik niets bijzonders.
Kortom: muzikaal afgewerkt en bijna perfect, maar liever wat meer rauwe randjes en expressie.
Vanmiddag ontzettend genoten van de laatste Rigoletto. Muzikaal dik in orde en de regie viel mij alleszins mee. De emotie kwam in ieder geval goed over. De beelden inderdaad wat kitcherig en vaak hetzelfde, maar het gaf in ieder geval wat variatie op het verder eentonige bühnebeeld. De laatste beelden van de bevrijde Gilda (verlost van haar vader?) vond ik dan weer fraai. Op naar Salome!
Uiteindelijk heb ik dan de voorlaatste voorstelling van “Rigoletto” gezien. De enscenering, m.n. die van het laatste bedrijf, kon me gestolen worden. Van Damiano Michieletto heb ik in Pesaro al eens een “Sigismondo” gezien, die ook in een kliniek was gesitueerd, toen ten overvloede met Daniela Barcellona in een rolstoel, voor wie het interesseert verkrijgbaar op DVD. Muzikaal vond ik het prima in orde met Lisetta Oropesa als een fantastische Gilda. Op rij 8 stoel 10 heb ik van akoestische onregelmatigheden niets bespeurd.