Een jaar geleden was Der Schatzgräber van Franz Schreker bij De Nederlandse Opera vooral muzikaal een schot in de roos. Een verzorgde cd-uitgave biedt nu de kans om, zonder visuele afleiding, het intrigerende werk opnieuw te beleven of alsnog te ontdekken.

Misschien is het mijn verbeelding, maar platenmaatschappijen lijken zich weer meer te concentreren op de muzikale essentie van opera. Na jaren waarin audio-uitgaven van complete opera’s passé leken, waagt Deutsche Grammophon zich met Yannick Nézet-Séguin zelfs aan een Mozart-cyclus, repertoire waarin de concurrentie moordend is.

Ook De Nederlandse Opera heeft zich met enthousiasme op de cd-markt gestort. Wagners Ring en Strauss’ Elektra zijn waardevolle documenten, maar niet een essentiële bijdrage aan de overvolle catalogus. Dat ligt anders bij Schrekers Schatzgräber, vastgelegd in oktober 2012 en nu verschenen bij Challenge Classics.

Met dit werk bereikte de componist in 1920 het toppunt van zijn roem. In de jaren daarna verdwenen zijn werken vol symboliek en sensualiteit langzaam van het podium, deels door de politieke situatie (hij was Joods) maar ook door veranderende culturele voorkeuren. Eerlijk gezegd maken zijn laatromantische klanken, hoe weelderig en geraffineerd ook, op mij een wat vermoeide indruk, als van een muzikale wereld die op haar laatste benen loopt.

Wagners schaduw is onmiskenbaar, niet alleen in het aan Tristan herinnerende nachtelijke liefdesduet, maar ook in de thematiek. Net als bij de Ring staat het conflict tussen liefde en hebzucht centraal. Els moet kiezen tussen met list en geweld verkregen juwelen (symbool van vruchtbaarheid) en haar gevoelens voor de titelfiguur Elis, gestuurd om met zijn magische luit de schat op te sporen.

Deze opera was een lang gekoesterde wens van dirigent Marc Albrecht en met zijn weergaloos spelende Nederlandse Philharmonisch Orkest weet hij alle caleidoscopische kleurschakeringen en instrumentatievondsten te belichten. In de zaal vond ik het soms erg massief (vast door de moeizame akoestiek van Het Muziektheater). Thuis op de koptelefoon ontvouwt zich echter een doorzichtig, kamermuzikaal klankbeeld.

Er is waarschijnlijk aan de balans gesleuteld, want ook de zangers lijken minder te hoeven wedijveren met het grote orkestapparaat. Aan Manuela Uhl de lastige taak om de zowel afstotende als meelijwekkende Els te portretteren. Haar stem bezit de vereiste kracht en uithoudingsvermogen, maar ook een weemoedige lyriek die perfect aansluit bij de vervliegende herfsttinten in het orkest.

Raymond Very (Elis) is vocaal net zo sterk, maar heeft meer moeite zich te profileren in het ensemble vol mannenstemmen. Het personage komt voor mij pas echt tot leven in zijn verhalende middeleeuwse ballade.

De uit duizenden te herkennen karaktertenor Graham Clark heeft geen enkele visuele ondersteuning nodig. Zijn venijnige maar uiteindelijk liefdevolle Nar stijgt meer dan levensgroot op uit de luidsprekers. Wat een stemkunstenaar!

De vraag blijft of Schreker zijn plek op het operatoneel kan heroveren. Aan deze luxe uitgave (prima geluidskwaliteit, gebonden boekje, maar het libretto slechts in het Duits) zal het zeker niet liggen. Voor Trojahns Orest is de toekomst nog onzekerder, maar ook dat werk mag rekenen op een binnenkort te verschijnen pleidooi van DNO/Challenge.

Bestel deze cd nu in onze webshop!