Onder het thema ‘Droom en Daad’ worden van 25 mei tot en met 3 juni de Operadagen Rotterdam gehouden. Iedere dag bericht Place de l’Opera over een selectie uit het programma. Op dag zes, woensdag 30 mei, kwam de actualiteit volop binnen in de operazaal en riep de voorstelling The Tyrant discussie op.

,,Opera should be relevant.” Regisseur Michael Hunt zei het een paar keer in het gesprek dat voorafging aan de uitvoering van The Tyrant, de voorstelling die hij voor het Teatro Comunale van Bolzano maakte.

De discussie over de verantwoordelijkheden van theater in het maatschappelijk debat en de vraag hoe actueel opera moet zijn, kon niet echt gevoerd worden, maar tijdens zijn inleiding op The Tyrant kwam er steeds meer politiek in het verhaal. Hunt zei in deze productie geen polemiek tegen tirannie te willen voeren, maar de psychologie van de tiran te willen exploreren.

In zijn toelichting bij de voorstelling, over een koning die steeds verder vastloopt in zijn eigen isolement vol wantrouwen, viel aan het eind de naam van Charles Taylor, eerder die dag tot vijftig jaar veroordeeld door het Speciale Hof voor Sierra Leone. Maar met nadruk vielen ook de namen van Assad en in hetzelfde rijtje Thatcher en Blair. De nuance was even weg…

Toch viel me de boodschapperigheid enorm mee. Deze productie uit Noord-Italië, gebaseerd op The King listens van Italo Calvino, onderzoekt veel meer dan dat hij beoordeelt hoe een vorst, koning, heerser steeds verder vervreemdt van de werkelijkheid en de daarbij horende normen en ethiek. Calvino beschrijft in zijn verhaal hoe een koning recht heeft op alles wat hij wenst, zelfs voordat zijn wens manifest is geworden.

Het voor een ‘kameropera’ rijke toneelbeeld kent een boven en een onder. Boven is een klein, benauwd kamertje, waaruit ontsnappen onmogelijk lijkt. Er staat een troon, waaruit de koning het liefst niet opstaat, uit angst om die troon te verliezen. Een videoscherm voedt hem met beelden uit zijn verleden. Boven zijn hoofd hangt een maquette van het paleis tegen het plafond. Het symbool van zijn wereld, dat ook in de video nog terugkomt.

De koning, die al in zijn benauwde universum zit als het publiek de zaal in komt, draagt een zonnebril en is wat overdressed. Over een militair praalkostuum, model Haile Selassie, draagt hij een klassieke hermelijnen mantel. Op zijn hoofd een papieren kroon. Zo één die kinderen dragen als ze koning spelen. De monarch ten voeten uit.

Vanuit het donker licht een neonkader om het koningskamertje op. Het leef- en speelveld van de koning is gemarkeerd. Slechts door beeld en geluid wordt hij herinnerd aan zijn verleden.

Tenor Michael Bennett spreekt en zingt de koning. Niet met aangezette waanzin maar in korte, melodieuze ‘aria’s’. Zijn Tyrant is geen statige heerser, maar een bijna meelijwekkende koning in verval. Dat verval komt dan ook.

Tegen het einde van het verhaal moet de koning zijn koninkrijk van enkele vierkante meters verlaten. Het decor achter hem vergroot zich, papieren fladderen in de lucht. Hij komt in de onderzijde van het decor uit, waar stapels ordners de in de kelder bewaarde historie symboliseren. Hulpeloos zit hij in het water.

De muziek van componist Paul Dresher lijkt nog het enige waarmee de koning communiceert. Die muziek is modern, maar kent geen scherpe kanten. Het subtiele geluid bij deze voorstelling wordt zorgvuldig geproduceerd door het zeskoppige ensemble Academia Neue Musik Bolzano.

Het is jammer dat de makers van deze Engelstalige versie niet zelf een vorm van boventiteling in de voorstelling en het decor hebben gebouwd. Hoe duidelijk Bennett ook spreekt en zingt, er vallen zinnen weg en dat maakt deze sterk op tekst gebaseerde voorsrelling lastiger te volgen.

,,Poor fellow, I weep for him, he will die howling”, zo eindigt Eight songs for a mad king van Maxwell Davies. De koning in The Tyrant wacht vermoedelijk geen ander lot.

Tips voor de komende dagen

Vrijdag 1 juni om 22 uur in Centre for Contemporary Art Witte de With: Maulwerker uit Berlijn over de menselijke stem.

Zondag 3 juni om 11 uur in de Schouwburg: jong talent van de Opera Studio Nederland in een brunchconcert.