Mezzosopraan Anne Sofie von Otter deed tijdens haar tournee met het strijkkwartet Brooklyn Rider alleen Utrecht aan. Een staaltje goed inkoopbeleid van TivoliVredenburg, dat de Zweedse met een volle zaal en enthousiast publiek verwelkomde. Von Otter bleef haar ultieme zelf: een aardse, zorgvuldige intonerende mezzo zonder muzikale grenzen.

Met twee Nederlandse concerten in een dikke maand tijd – elk met een volledig verschillende programmering – ligt een titel als ‘De twee gezichten van Anne Sofie von Otter’ voor de hand. Maar dat zou onrecht doen aan Von Otters oprechte pogingen om de breedte te zoeken in de muziek. Wie naar YouTube gaat, vind er Schumanns Frauenliebe- und Leben of een indringende uitvoering, met dirigent Marc Minkowski, van Wagners Wesendonck-Lieder. In dat laatste optreden toont een inventieve beeldregisseur heel mooi hoe de twee samenwerken op het podium.

Collega Martin Toet heeft het onnavolgbaar verwoord in zijn recensie van februari jongstleden: “Tussen het mezzofluweel fonkelen als vanouds die kenmerkende, bijna sopraanachtige zilvertoetsen.” Hoe Von Otter haar instrument inzet, bepaalt ze zelf, zonder op grenzen in de muziek te letten. Chanson, jazz, opera: ze kiest met een grote mate van eigenzin repertoire en collega’s, zoals jazzpianist Brad Mehldau.

Haar optreden in Utrecht had de vorm van een klassiek recital, maar Schubert noch Haydn, laat staan Mozart, waren geprogrammeerd. Er stonden middelgrote speakers op het podium, een technicus zette net voor aanvang een microfoon aan en op de lessenaars van de strijkers – die op de cellist na staande speelden – stonden iPads. Die microfoon was er voor de pauze alleen voor de aankondigingen, de iPads bevatten de partituren.

De vier musici, allemaal afkomstig uit Brooklyn en daar ruim tien jaar geleden als kwartet geformeerd, openden met Philip Glass. Op diens verzoek namen de vier een paar jaar geleden zijn complete strijkkwartetten op. Tijdens deze tour spelen ze de muziek die Glass componeerde voor het toneelstuk Bent. De muziek van Glass is herkenbaar en soms wellicht wat eenvormig. Maar de uitvoering was scherp en zeer alert.

Anne Sofie von Otter, die de instrumentale opening volgde vanaf een stoel aan de donkere zijkant van het podium, opende haar aandeel met een lied dat werd gecomponeerd voor Caroline Shaw. Het stuk vroeg van de musici zo veel volume dat de stem van de zangeres dreigde te verdrinken.

Het tweede lied, ‘For Sixty Cents’, op muziek van één van de leden van Brooklyn Rider, was goed te verstaan en geestig. Je kunt een kop koffie “for sixty cents” duur vinden, maar je krijgt er heel veel voor terug. De zangeres speelde ter ondersteuning ook een instrument: een originele DE-koffiemok en een lepeltje zorgden voor een echt koffiegeluid.

Het dichtst bij de operazangeres Von Otter kwam de aria ‘Am I in Your Light’ uit de opera Dr. Atomic, gezongen door Oppenheimers vrouw Kitty. Het stuk van John Adams kreeg een bewerking voor kwartet en zang. Hier bloeide het geluid van de mezzo in alle aspecten van haar stem. Ze maakte klinkende bogen en speelde met tempo en volume.

Speciaal voor Von Otter componeerde Nicolas Muhly So many things, op een collage van teksten van Kaváfis en Joyce Carol Oates. De muziek – van piano naar strijkkwartet gearrangeerd – ging van lyrisch naar meer staccato en werd in deze uitvoering een eigen eenheid. Het stuk is van recente datum, uit 2013, en toont aan dat poëzie en muziek ook in onze tijd kunnen samengaan in een nieuwe eenheid, zoals dat ook in de tijd van Schubert en Brahms gebeurde.

In de pauze werd er omgebouwd. Er kwam versterking voor de strijkinstrumenten en een microfoon voor de zangeres. Maar na de koffie was er eerst het complete eerste strijkkwartet van Leoš Janáček. De versterking ging pas aan bij twee stukken van de IJslandse zangeres Björk, ‘Cover Me’ en ‘Hunter’. Hier klonk onvervalste popmuziek, maar wat me zeer aansprak was dat Von Otter geen enkele poging deed om popachtig te klinken of te bewegen. Zwoele tekst, heel precieus geïntoneerd. Niet ‘Von Otter goes rock-‘n-roll’, maar Von Otter die haar kwaliteit naar een andere stijl plooide.

Elvis Costello, met wie ze al een complete cd maakte en die beschikt over het merkwaardigste vibrato uit de popmuziek, schreef speciaal voor Von Otter samen met het Brodsky Kwartet een paar liederen. Von Otter koos voor deze avond ‘Speak darkly, my angel‘. Versterkte zang is bij dit repertoire onvermijdelijk, lijkt me. Het gevaar is dat onversterkt gezongen de muziek van Costello – die zijn werk graag “rock ’n jazz” noemt – te veel de folkkant opgaat.

Een knettergoed strijkkwartet en een eminente zangeres die samen schijnbaar alle muziek mooi kunnen maken: maakt het dan nog uit wat ze spelen en zingen? Het kunnen desnoods getallen zijn. En dat waren het ook. De regel (het citaat is letterlijk) “3.1415926535 897932 3846 264 338 3279” klonk prachtig. Hij komt voor in het lied ‘Pi’ van Kate Bush, van haar album Aerial uit 2005, toen de pieperige sopraan van Bush al naar mezzolaagte was gezakt.

Vrijwel alle vocale muziek van de avond kwam van de net verschenen cd So many things. Die bevat ook een lied van popzanger Sting, ‘Practical arrangements’, dat als toegift diende. Het werd ter promotie van de cd op YouTube gezet. Mooi melancholiek van sfeer. Hooguit heeft de tekst een wat te hoog Claudia de Breij-gehalte.

Anne Sofie von Otter is al snel weer in ons land te horen, op dinsdag 13 december in de Rotterdamse Doelen. Dan brengt ze samen met Kristian Bezuidenhout op de fortepiano werk van Mozart, Schubert en Haydn. Zie voor meer informatie de website van De Doelen.

Hieronder een recente opname van ‘Pi’ in Carnegie Hall: