Op 3 juni gaat Der Cid van Théodore Gouvy in première bij het Staatstheater in Saarbrücken. De opera uit 1865 is nooit eerder opgevoerd. De regie ligt in handen van de Nederlandse Jetske Mijnssen. ,,Wat mij interesseert, is de aansluiting van het verhaal van de mensen in de opera bij de mensen van nu.”

Er wordt nog volop gerepeteerd in het Staatstheater in Saarbrücken. Regisseur Jetske Mijnssen verblijft zes weken in de Duitse stad, maar elk weekend reist ze op en neer naar huis. Die zes weken zijn hard nodig: de opera is onbekend repertoire, dus de cast heeft niets om op voort te bouwen.

Een wereldpremière van een stuk uit 1865, hoe is dat mogelijk? ,,Théodore Gouvy had het stuk gecomponeerd voor Ludwig Schnorr von Carolsfeld”, vertelt Mijnssen. ,,Deze heldentenor was de oeruitvoerder van Wagners Tristan en een fantastisch zanger. Maar hij overleed net voor de première van Der Cid. Die werd vervolgens afgelast en nooit meer hernomen. Gouvy heeft nooit zijn eigen stuk gehoord. En wie weet wat dat heeft betekend voor de carrière van de man.”

Maar nu is er dan eindelijk de wereldpremière. Het stuk heeft zijn weg gevonden naar Saarbrücken. Toevallig is op 27 mei in de opera van Metz de première van de andere opera van Gouvy te zien, Mateo Falcone. Een kleine Gouvy-revival dus.

Geen partituur

Mijnssen werkt normaal gesproken volgens een associatief principe. Eerst luistert ze zonder libretto en bladmuziek naar een opname. De muziek, puur als klank, zorgt voor de eerste inspiratie. Nadien volgt een uitgebreid onderzoek: het grondig bestuderen van de plot en het libretto. Maar in het geval van Der Cid was deze aanpak onmogelijk.

,,Ik had geen opname, zelfs geen orkestpartituur”, zegt ze. ,,De pianist van het theater heeft alle partijen ingespeeld én ingezongen op cd, maar dat is natuurlijk veel ongenuanceerder dan een echte uitvoering. De inzet van een koor, de aanzet van een trompet of de lijn van een cello, dat hoor je er niet in. Ook nu zorgt dat nog voor de nodige verrassingen.”

Mijnssen moest dus op een andere wijze tot een concept komen. Ze greep daarom terug op haar letterkundige achtergrond. Zowel in haar studie letterkunde als haar regieopleiding was de tekst het eerste aanknopingspunt.

‘Ik had geen opname, zelfs geen orkestpartituur’

,,Ik begon met het lezen van Le Cid, het toneelstuk van Corneille uit 1636. Het is een heel sterk stuk, de scènes zitten erg goed in elkaar. Er zitten twee lagen in de plot waar ik me op kon richten. Ten eerste is er de oorlog tussen de Spanjaarden en de Moren. Het zou voor de hand liggen om dat gegeven over te hevelen naar een hedendaagse wereld.”

Actualiseren doet Mijnssen graag, zo heeft ze in haar eerdere producties laten zien. Haar dr. Bartolo in Il barbiere di Figaro bij Opera Zuid was bijvoorbeeld een plastisch chirurg. Maar in het geval van Der Cid is ze meer geïnteresseerd in de tweede, diepere laag van de plot.

,,Wat mij interesseert, is de aansluiting van het verhaal van de mensen in de opera bij de mensen van nu. Die persoonlijke betrokkenheid wil ik tonen door de psychologische kanten van het stuk te benaderen. Ook in Der Cid heb ik daarvoor gekozen. Het gegeven dat je jeugd een blauwdruk is voor je latere leven vind ik razend interessant. Deze tweede, intiemere laag van de plot is daarom de kern van mijn concept geworden.”

Als beesten

Tegen de achtergrond van de middeleeuwse oorlog tegen de Moren speelt zich een drama af over de prille liefde tussen Don Rodrigo en Ximene. Hun vaders, twee generaals die azen op eer en status, raken verwikkeld in een bittere strijd om de macht.

,,Die vaders zijn op pensioengerechtigde leeftijd, maar bezitten nog steeds een ongebreidelde ambitie”, vertelt Mijnssen. ,,Ze hebben het geluk van hun kinderen in handen, maar gaan als beesten tekeer. Dan komen ze in een vrije val en trekken daar iedereen in mee. Het is zo’n dramatisch gegeven, een oude man die zich zo grenzeloos laat gaan. Kijk maar naar wat er nu ook lijkt te gebeuren met Dominique Strauss-Kahn.”

Rodrigo neemt wraak en vermoordt zijn toekomstige schoonvader. Ximene laat de koning weten dat dit niet zonder represailles kan blijven. Ze vraagt een duel aan om Rodrigo te laten doden, ook al houdt ze van hem. Rodrigo overwint. Maar of hun liefde overleeft, blijft een onzeker gegeven.

De cast heeft nog een deel van de derde akte te gaan in de twee weken tot aan de première. Mijnssen zit goed op schema, maar is nog scènes aan het bouwen: wat werkt, wat werkt niet. Vooral de derde akte is een uitdaging.

,,Je ziet vaak bij opera dat juist het eind nogal zwak is. Het gaat een beetje doorhangen, het wordt saai”, zegt ze. ,,De grote uitzondering is natuurlijk Puccini. Maar bij sommige libretti zitten wij regisseurs echt met de handen in het haar. Gelukkig zijn de zangers nu heel flexibel. Dat moet ook wel bij het maken van een wereldpremière. Deze week komt ook eindelijk het orkest erbij en zo vormt zich het eindresultaat van een lange voorbereiding.”

Der Cid zal in juni zes voorstellingen beleven. Dan is het even rust voor Jetske Mijnssen, al staat een volgend project alweer te popelen om aandacht. Ze zal een regie maken van Mozarts Die Entführung aus dem Serail in Essen.

Zie voor meer informatie de website van het Staatstheater Saarbrücken en de website van Jetske Mijnssen.