Het Internationaal Vocalisten Concours presenteerde donderdag 9 februari in Het Muziektheater operagigant Ioan Holender als nieuwe voorzitter van de jury voor het 49e concours. Ook werd een nieuw beleidsplan uit de doeken gedaan. Een gesprek met Holender en directeur Annett Andriesen.

De directeur van het IVC, mezzosopraan Annett Andriesen, straalde trots en zelfverzekerd toen zij aankondigde dat voor het 49e concours, dat in september gehouden wordt, niemand minder dan Ioan Holender de nieuwe voorzitter van de jury zal zijn.

Voor Andriesen is hij de ideale juryvoorzitter. ,,Hij heeft een enorme ervaring en repertoirekennis, hij hecht groot belang aan de tekst en dus de taalbeheersing en hij biedt als geen ander een toekomstperspectief aan jonge zangers doordat hij haarfijn aanvoelt hoe een stem zich kan ontwikkelen.”

Holender was na een (korte) carrière als bariton meer dan twintig jaar één van de belangrijkste opera-agenten van de wereld en gaf vervolgens van 1989 tot 2010 leiding aan de Weense Staatsopera. Hij geldt nog steeds als één van de meest invloedrijke figuren in de operawereld, met adviseurschappen bij onder meer de Metropolitan Opera in New York en het Spring Festival in Tokyo en als artistiek directeur van het George Enescu Muziekfestival in zijn geboorteland Roemenië.

Andriesen wist Holender te strikken voor het voorzitterschap omdat hij volgens eigen zeggen al als beginnend zanger van het IVC had gehoord. ,,Ik wist van het bestaan doordat enkele beroemde Roemeense operasterren zoals Ileana Cotrubas, Ludovic Spiess en later ook Nelly Miricioiu prijswinnaars waren geweest van het concours”, vertelt hij. ,,Hoewel ik zelf niet heb deelgenomen, was het IVC in Roemenië een begrip.”

,,Nog steeds meet de operawereld het success van een concours af aan de carrières van de winnaars, maar het IVC springt er om meer dan alleen die reden uit”, vervolgt Holender. ,,Het is door zijn formule Ontdekken, Ontwikkelen en Overdragen een soort Gesamtkunstwerk: kandidaten zingen zowel opera als oratorium en lied en de aandacht voor hedendaags Nederlands repertoire maakt het concours uniek in de wereld.”

Holander haalt nogmaals de vergelijking met Gesamtkunst aan door te wijzen op de bijzondere manier waarop het IVC de kandidaten vraagt om een verplicht nieuw werk van een Nederlandse componist uit te voeren. Er is daarvoor gekozen voor in het Latijn vertaalde gedichten van Pe Hawinkels, die zich liet inspireren door de schilderijen van Jheronimus Bosch. De liederen zijn gekoppeld aan de Jeroen Bosch-herdenking in 2016.

Holender: ,,Door jonge zangers die liederen te laten zingen, worden drie kunstvormen gecombineerd: poëzie die geinspireerd is op schilderkunst en weer omgezet wordt in nieuwe muziek. Dat levert dus weer een Gesamtkunstwerk op. Geen ander concours in de wereld doet dit”.

Met de tijd mee

Ook directeur Annett Andriesen, zelf in 1975 prijswinnares op het concours, benadrukt een aantal unieke eigenschappen van het IVC. ,,Ik voelde me tijdens concoursen altijd heel eenzaam. Je mocht je aria zingen en verder dan maar afwachten of je door was of naar huis kon. Verder werd je aan je lot overgelaten. Bij het IVC staat zorg voor de kandidaten voorop.”

Tijdens het concours verblijven de kandidaten bij gastgezinnen, krijgen feedbacksessies met de jury, masterclasses, zomercursussen en ook media- en auditietrainingen. ,,Het feit dat de organisatie maar ook de jury zorgzaam met de kandidaten omgaat, is voelbaar”, zegt Andriesen. ,,Dat heeft er mede toe geleid dat het aantal aanmeldingen sinds 2006 vijf keer zo groot is en dat het publiek verdubbeld is.”

Daarnaast is er hernieuwde media-aandacht en is het IVC groots aanwezig op het internet, vertelt de directeur. ,,Het IVC gaat mee met de tijd. In de vorige editie hebben we zefs via Youtube kandidaten beoordeeld. Tijdens het concours maken we ook video-opnames in eigen beheer voor onder meer NTR Podium en zullen we op televisie te zien zijn bij BravaNL. De kandidaten kunnen ook opnames van hun optredens krijgen en die bijvoorbeeld weer zelf op YouTube plaatsen.” Omroep MAX zendt de finale rechtstreeks uit op Radio4.

Andere eisen

De nieuwe media zorgen tegelijkertijd voor andere eisen die aan zangers gesteld worden. Holender is zich bewust van de veranderingen. ,,Opera is veel populairder geworden de laatste jaren, mede door de media. Maar kwantiteit is niet het enige dat belangrijk is. Het gaat om de kwaliteit van de zangers en natuurlijk zijn er in een wedstrijd of auditie een aantal opjectieve en subjectieve criteria. Je moet kippenvel van een stem krijgen, de stem moet een theater kunnen vullen en de stem moet een zekere mate van schoonheid hebben. Maar dat is natuurlijk persoonlijk.”

,,Daarnaast accepteert het publiek, of een regisseur, niet langer een Mimí in La bohème van 110 kilo”, stelt Holender, maar hij voegt daar snel aan toe dat dat vooral komt omdat hij vindt dat regisseurs te belangrijk zijn geworden.

Ook Andriessen beaamt dat er tegenwoordig meer aandacht voor het uiterlijk van met name zangeressen is. ,,Maar bij het IVC hebben een paar zangers de laatste jaren het tegendeel bewezen. Een (te) dikke zangeres zal het moeilijk krijgen, maar het gaat toch uiteindelijk om het zingen en dat bewees onze winnares.” (Daniela Köhler, BvdM)

Ioan Holender ziet ook gevaren voor de jonge zangers. ,,Steeds sneller en sneller worden carrières gemaakt en helaas lijkt de kwantiteit soms belangrijker dan de kwaliteit. Zangers moeten in steeds grotere theaters optreden en er zijn tegenwoordig gewoonweg veel meer zangers. Rusland, Korea en zeker ook China leveren enorme hoeveelheden vocaal talent, waardoor de concurrentie steeds groter wordt.”

Hij vervolgt: ,,Het gevaar is dat zangers te snel te veel willen. Hoewel zangers tegenwoordig door nieuwe methoden technisch sneller een bepaald niveau lijken te bereiken, vergeet men één ding: de anatomie van de mens is niet veranderd en een stem heeft de tijd nodig om zich echt goed te ontwikkelen. De zangstem is nu eenmaal het meest sensibele instrument en om een goed zanger te worden is naast een goede techniek ook gevoeligheid, liefde en ervaring nodig. Ik heb 19 rollen in het theater gezongen, ik ben meer dan 20 jaar agent geweest en heb ruim 20 jaar de Weense Staatsopera geleid, dus ik weet wat theaters willen én wat zangers kunnen bieden.”

Ontdekken

Het IVC heeft drie O’s als uitgangspunt genomen: Ontdekken, Ontwikkelen en Overdragen. Het talent kan tijdens het concours door agenten of operahuizen ontdekt worden, maar moet geholpen worden in de ontwikkeling en kan daarna zijn of haar kunst overdragen.

Holender onderschrijft deze drie uitgangspunten, maar voegt toe dat het voor een agent, jurylid of (casting-)directeur van een operahuis van belang is dat hij of zij het repertoire echt kent om te weten hoe een jonge zanger zich kan ontwikkelen. ,,Ik heb door mijn ervaring de kennis van het repertoire en ken de partituren echt.”

,,Ik was ook altijd van mening dat ik de enige moest zijn die beslissingen over zangers nam. Tegenwoordig bemoeit iedereen, en met name de regisseur, zich met de casting en niet altijd met het beste resultaat. Ik weet welke rol wel of niet geschikt is voor een zanger en kan vrij goed inschatten of een zanger het in zich heeft om echt heel groot te worden. Ik vond het niet moeilijk om te zien en te horen dat Anna Netrebko dat in zich had of dat Elina Garanca echt heel groot kon worden.”

,,Het herkennen van de echt grote talenten is ook niet zo moeilijk”, vervolgt hij. ,,En het dat geldt ook voor het herkennnen van de niet getalenteerden, dat kunnen we allemaal. Moeilijk is het bij de andere grote groep zangers te weten hoe hun talent zich zal ontwikkelen. Tijdens een concours is het van belang dat zangers zingen wat ze op dat moment beheersen en niet wat ze in de toekomst hopen te zingen. Dat moeten wij voor ze inschatten. Zangers moeten altijd zingen waar ze op dat moment het beste in zijn!”

Met Ioan Holender lijk thet IVC een echte operagigant met een groot hart voor de zangkunst te hebben binnengehaald.

Het 49e Internationaal Vocalisten Concours van ‘s Hertogenbosch vindt van 21 tot en met 30 september plaats in het Theater aan de Parade in Den Bosch. Zie voor meer informatie www.internationalvocalcompetition.com.