Met meer dan voortreffelijke zangers tot zijn beschikking liet chef-dirigent Marc Albrecht zaterdagavond bij De Nederlandse Opera zijn diepste wens in vervulling gaan: Der Schatzgräber van Schreker dirigeren. Komt dat zien!

‘De’ klank. Daar was Franz Schreker door geobsedeerd en gefascineerd. Een klank die vanzelf afstierf, maar dan niet heus, want hij moest nog na blijven klinken, al was het alleen maar in je gedachten. Het moest een pure klank zijn, maar dan één met orgastisch verlangen en vervlochten met visioenen.

Natuurlijk had Schrekers fascinatie met de tijdgeest te maken, want ook andere kunstenaars waren ermee bezig – al was het misschien niet zo fanatiek. ‘De’ klank liet Schreker in elk geval nooit los. Zelfs toen hij aan het einde van zijn korte leven een andere kant op leek te gaan.

Deze klank, die volgens onze chef-dirigent Marc Albrecht ‘narcotiserend werkt’, is in Der Schatzgräber volop aanwezig. Het was Albrechts diepste wens om de opera ooit te dirigeren, een droom die nu is uitgekomen.

Hij is er goed in, in het maken van volmaakte klanken. Ze moeten nog wel geperfectioneerd worden, want het geluid bij de première was, zeker in het begin, veel te hard. Gelukkig werd het na pauze lyrischer en zachter, waardoor je door de muziek gewiegd werd, zoals in het bloedmooie slaapliedje van Els, aan het begin van de derde akte.

Over de aankleding kan ik kort zijn: knudde. In de eerste twee akte kon ik mij nog iets bij de verwaarloosde, agressieve sekteleden (?) voorstellen. De mooie Els had iets weg van Catherine Deneuve in Belle de Jour, met haar blonde pruik en de zeer hoge hakken onder haar korte, sexy jurkjes. Iets wat ook een beetje doorgetrokken werd naar de Koningin (goede stomme rol van Basja Chanowski).

Maar het geriatrische ziekenhuis/verpleeghuis, met de strompelende oudjes met rollators? Sorry, dat heeft mij niet eens tot nadenken gezet; ik vond het lelijk en overbodig. En als we het dan toch over films hebben: ik moest een beetje aan Breaking the Waves van Lars von Trier denken. Het ultieme offer…

De videoprojecties waren voor mij te veel van het goede. Vaak voegde het ook weinig toe of lag het juist te voor de hand (witte paard, kinderen die geboren worden of een flonkerende sterrenhemel tijdens de liefdesnacht – 2001 Odyssee van Kubrick?). Ik werd er onrustig van. Schrekers muziek moet je ondergaan, dan komen er vanzelf beelden.

Ik moet wel toegeven dat Van Hove zich redelijk aan het libretto heeft gehouden. Er waren zeer weinig discrepanties tussen wat je zag en wat je las. Wel vertaalde hij het middeleeuwse sprookje naar ons hedendaags (hyper)realisme, en dat mag. In zijn inleiding zei hij niet van een concept uit te willen gaan. Wat hij wilde, was het creëren van een universeel drama.

Het was een première voor iedereen. Voor de regisseur, voor de dirigent en voor het orkest. En voor alle, meer dan voortreffelijke zangers. Daar neem ik mijn petje voor af.

Allereerst de vertolker van de titelrol, Raymond Very. Zijn tenor is lyrisch en wendbaar, zijn hoge noten gooit hij de lucht in alsof het niets kost en hij wist zich met de bij vlagen zeer heftige muziek niet te overschreeuwen. Wat een verademing om van de lange Schrekeriaanse bogen zo volkomen in stijl te kunnen genieten. Je merkte wel dat hij het tegen het eind moeilijker kreeg, maar sta daar eens in zijn schoenen! Drieverf BRAVO!

Ook Manuela Uhl (Els) was tegen het einde enigszins op. Maar wat ze daarvoor presteerde, grenst aan het onmogelijke. Mooie vrouw met meer dan gemiddelde acteerkwaliteiten en met een stem die van fluisterzacht tot loeihard en van zeer laag tot zeer hoog ging. Chapeau.

Een bijzonder sterke indruk maakte op mij Kay Stieferman. Zijn bariton is van een immense omvang en gezegend met duizenden kleurnuances. Dat had hij als Der Vogt ook zeker nodig, want er gingen mij toch emoties schuil achter zijn personage. Hij wist ze allemaal duidelijk te overbrengen, waardoor je zelfs enigszins sympathie voor zijn handelen kon opbrengen. Zeer indrukwekkend.

Over Graham Clark (de Nar) hoef ik u niets te vertellen. Hij was precies wat van hem verwacht werd – niet minder dan geweldig!

Mensen: ga dat zien en voornamelijk horen! Ik beloof u dat er een hele nieuwe wereld voor u opengaat.

Der Schatzgräber is tot en met 23 september nog zeven keer te zien in Het Muziektheater. Zie voor meer informatie de website van De Nederlandse Opera.