Tsjaikovski’s Iolanta, oorspronkelijk een double bill met de Notenkraker, heeft nooit de aandacht gekregen die het verdient. Regisseur Peter Sellars combineerde het werk in Madrid met een nog grotere zeldzaamheid, Stravinsky’s Perséphone, tot een poëtische voorstelling rond de ‘zoektocht naar licht’.

Het symbolische sprookje over de blinde prinses die dankzij wilskracht geneest, benadert Sellars vanuit een maatschappijkritisch perspectief. Uitgangspunt is de poging van koning René om zijn dochter onwetend te houden van haar toestand. Daarin ziet Sellars parallellen met corrupte samenlevingen waarin iedereen de waarheid kent zonder het uit te durven spreken.

In het licht van de actualiteit denken wij misschien aan dopingschandalen in de wielerwereld, maar Sellars heeft het stalinistische Rusland op het oog. In de Sovjet-tijd werd Iolanta wel opgevoerd, echter gezuiverd van alle religieuze verwijzingen. In deze productie wordt het spirituele aspect juist benadrukt door een Cherubijnse Hymne van Tsjaikovski, die aan de finale is toegevoegd. Het is even wennen, maar de sfeer van de muziek sluit goed aan.

In visueel opzicht maakt Sellars gebruik van op het podium geplaatste felle spotlights die grote slagschaduwen creëren. Daarmee verbeeldt hij op fraaie wijze het door de opera uitgedragen concept dat de aardse schoonheid slechts een gebrekkige afspiegeling biedt van het hemelse licht.

De muzikale kant is uitstekend, zonder de hoogste toppen te scheren. Ekaterina Scherbachenko zet een kwetsbare titelrol neer en is ook als actrice bijzonder overtuigend. Helaas lijkt de onzekerheid van het personage soms over te slaan op haar vocale prestatie. Pavel Chernoch ontbeert als Vaudémont zoetgevooisde tonen, maar vormt qua uiterlijk een aantrekkelijk liefdespaar met Scherbachenko.

Veteraan Sir Willard White heeft zowel vocaal als visueel een magnetische uitstraling in de rol van de Moorse arts Ibn-Hakia. Dirigent Teodor Currentzis geeft een fijnzinnige lezing, die naar mijn idee wel iets meer hartstocht zou kunnen gebruiken. Iolanta is wel een ingetogen Mozartiaanse opera, maar Tsjaikovski blijft toch een volbloed romanticus.

Het simpele toneelbeeld van antiek aandoende portalen, bekroond door de zwaartekracht trotserende rotsblokken, wordt gehandhaafd in Stravinsky’s Perséphone. Dit merkwaardige hybride mengsel van toneelstuk, opera, koorwerk en ballet is gebaseerd op een gedicht van André Gide.

In tegenstelling tot Stravinsky was Gide een overtuigd communist. Tót hij in 1936 tijdens een reis door de Sovjet-Unie het lijden van de bevolking zag. Sellars legt een verband met Perséphone; gelouterd door haar ervaring in de onderwereld keert ze vrijwillig terug om de treurende schimmen een sprankje licht te schenken.

Het thema van dictatoriale regimes wordt voortgezet door het verhaal te laten uitbeelden door vier dansers uit Cambodja. In de jaren ’70 maakte de Rode Khmer een bloederig einde aan de eeuwenoude traditie van het Cambodjaanse ballet, dat slechts met moeite kon herleven. Een intrigerend spanningsveld ontstaat tussen de gracieuze oosterse bewegingen en Stravinsky’s hoekige noten.

Paul Groves is als blinde verteller Eumolpe de enige vocale solist. Zijn soepele tenor en de hese spreekstem van actrice Dominique Blanc dragen de plot, maar het grootste muzikale genot ontleende ik aan de koorbijdragen. Met name van de ontroerende kinderstemmen in het slot waar Stravinsky zich van zijn meest weldadige kant laat zien.

Perséphone zal niet snel in onze contreien worden opgevoerd, maar Iolanta is donderdag 8 november in het Concertgebouw te beleven met superster Anna Netrebko in de hoofdrol. Zie voor meer informatie en kaarten de website van het Concertgebouw.