Het zelden gespeelde meesterwerk La Vestale van Spontini viert momenteel een succes bij het Badisches Staatstheater Karlsruhe, in de oorspronkelijke, Franstalige versie. Een herinnering dat dit stuk niet alleen in de cd-schappen, maar ook op de bühne thuishoort.

Het Opernlexikon vertelt ons dat Gaspare Spontini met de wereldpremière van zijn La Vestale in Parijs, 1807, een sensationeel succes beleefde. De muziekwereld van de napoleontische hoofdstad sprak van een ‘grande révolution’. Tweehonderd keer op rij werd de opera uitgevoerd en het stuk verbreidde zich snel over de rest van Europa.

De componist, die inmiddels alleen nog bij gevorderde operagangers bekend is, was een tijd lang het absolute idool van het aristocratische publiek en het voorbeeld voor Rossini en later Bellini – om slechts twee van zijn landgenoten met een ‘ini-achternaam’ te noemen.

Dat men La Vestale tegenwoordig voornamelijk van cd kent en niet meer zo vaak opvoert, komt – zo wordt vaak verklaard – doordat de Romeinse priesteres Julia door de Gallische priesteres Norma voor altijd van de bühne verjaagd is.

Dat klopt, maar dat is niet het hele verhaal. De vergelijking met Bellini’s Norma is natuurlijk onvermijdelijk. Maar daarbij zijn er naar mijn idee minder overeenkomsten dan wezenlijke verschillen.

Norma is het toonbeeld van de romantische opera: liefde, jaloezie, wraakzucht, woede – een heel palet van ongecontroleerde gevoelens drijft het stuk voort. Het verhaal van Norma heeft een snelheid en veelzijdigheid die je in La Vestale niet vinden kan. Het neoclassicisme van een ’tragédie lyrique’ uit de tijd van Napoleon zet een compleet andere esthetische standaard. In dat opzicht is het eigenlijk appels met peren vergelijken.

Een ander probleem is hoe je – afgezien van de muziekhistorische waarde – het werk heden ten dage interessant op het toneel kan brengen. Een poging doet het productieteam van Aron Stiehl in het Badisches Staatstheater Karlsruhe. Stiehl laat historische, monumentale beelden links liggen (vergeet dus de legendarische Scala-productie onder Visconti uit 1954), maar propt het hele verhaal in de benauwde ruimte van een tempel, waarin volk, leger en priesteressen als gevangenen in een dictatuur zijn.

De politieke kant van het verhaal staat op de voorgrond. Aron Stiehl zoomt vooral in op de perverse verhouding tussen macht en religie, waarbij hij intiem licht werpt op de relatie tussen La Grande Vestale (de vocaal onbreekbare mezzo Katherine Tier) en de Souverain Pontife (de theatraal en vocaal fascinerende Russische bas Konstantin Gorny), in een onderhoudende pantomime aan het einde van de eerste akte (in plaats van het ballet). De twee ‘wetgevers’ gedragen zich, eenmal weg achter hun façade, heel anders; met kuisheid en onthouding heeft het weinig van doen…

In deze context is geluk voor de twee geliefden (de priesteres Julia en de Romeinse generaal Licinius) logischerwijs niet mogelijk. Met hun vrije handelen hebben ze het dictatoriale rijk bedreigd.

Zou iemand vandaag nog aan een happy end door een ‘deus ex machine’ geloven, zelfs als het libretto dat voorschrijft? Nee. Daarom is het in de visie van Stiehl niet de godin Vesta, maar de Pontife zelf die het heilige vuur weer aansteekt – om direct daarna de executie van de twee geliefden te bevelen.

De hoofdrol van Julia wordt gezongen door de Karlsruher Kammersängerin Barbara Dobrzanska. Haar brede, uitdrukkingsvolle gezicht, omrand door haar nonnenachtige hoofddoek, deed mij direct aan Leyla Gencer denken.

Kent u de foto’s uit Les dialogues des Carmélites of uit La Vestale (Palermo, 1969)? De overeenkomsten zijn verbluffend. Ook qua vertolking: Dobrzanska grijpt je aandacht, brengt met felle kleuren veel expressiviteit aan in de lyrische momenten en werpt zich volledig onbevreesd op de climax van haar grote scène in de tweede akte.

De rol van de destructieve held Licinius biedt een tenor vanuit hedendaags perspectief weinig mogelijkheden om zich te profileren. De tessitura ligt daarvoor in een te ongunstig bereik. De jonge Steven Ebel maakt er het beste van, ondanks dat Spontini voor zijn trouwe vriend Cinna (Klaus Schneider) de beste passages geschreven lijkt te hebben.

De eigenlijke hoofdrol van deze opera is echter die van het koor, waar in Karlsruhe Ulrich Wagner verantwoordelijk voor is. Onder de muzikale leiding van Johannes Willig op de bok voor het orkest ontstaan muzikale momenten die iedere liefhebber eigenlijk een keer live mee zou moeten maken.

Het is te hopen dat La Vestale verder mag leven op de bühne.

La Vestale is nog tot en met 26 mei te zien. Zie voor meer informatie de website van het Badisches Staatstheater Karlsruhe.