In 2013 is het 200 jaar geleden dat Verdi geboren werd. Voor een aantal operahuizen is dat een aanleiding om eens één van zijn vroege, zelden gespeelde werken op te voeren. Het Teatro dell’Opera di Roma koos voor Verdi’s zesde opera: I due Foscari. Maestro Muti maakte er een zinderende voorstelling van.

I due Foscari (1844) is gebaseerd op The two Foscari van Lord Byron. Het verhaal speelt zich af in Venetië, halfweg de vijftiende eeuw. De twee Foscari’s uit de titel zijn de doge, Francesco Foscari, en zijn zoon Jacopo. Een lid van de rivaliserende familie Loredano is vast van plan hen allebei uit schakelen.

De zoon wordt ten onrechte verdacht van moord en landverraad en wacht het vonnis van de Raad van Tien af. Zijn echtgenote, Lucrezia, doet er alles aan om haar man vrij te krijgen en roept onder meer ook de hulp in van haar schoonvader, de doge. Die moet evenwel zijn vaderlijke gevoelens opzij zetten voor zijn publieke plicht en kan niet ingaan tegen de Raad van Tien, die de zoon veroordeelt tot verbanning naar Kreta. De smeekbede van Lucrezia om minstens met de kinderen mee te mogen vertrekken, stuit op dovemansoren.

Terwijl een zeilwedstrijd bezig is, wordt de zoon uit zijn cel gehaald en op een schip gezet richting Kreta. Maar nog voor dat schip kan uitvaren, sterft hij.

De oude doge blijft vertwijfeld achter en de Raad van Tien bezorgt hem de ultieme vernedering: twee keer heeft hij gevraagd om te mogen abdiceren en verlost te worden van zijn ambtsplichten. Telkens werd hem dat geweigerd en de Raad dwong hem te zweren dat hij tot zijn dood doge zou blijven. Nu dwingt diezelfde raad hem afstand te doen van zijn ambt. Terwijl zijn opvolger geïnstalleerd wordt, sterft hij in de armen van Lucrezia aan een hartaanval. Loredano schrijft in zijn notaboekje dat de rekening vereffend is: ‘Pagato ora sono.’

Deze opera verdient beter dan de vergetelheid. Verdi verwerkt er tal van thema’s en procedés in die in zijn latere werken terugkeren. De getormenteerde doge die geprangd zit tussen zijn publieke plicht en zijn persoonlijke gevoelens, die machthebber is maar toch machteloos en niet in staat zijn zoon te redden, verwijst vooruit naar Filips II in Don Carlo. Ook het gebruik van de cello om de eenzaamheid van personages te onderlijnen en de harp als verwezen wordt naar de hemel komen in later werk van Verdi terug. En natuurlijk het vader-(schoon)dochterduet.

Werner Herzog, vooral bekend als filmregisseur, houdt het in Rome bij sombere decors, gemaakt uit grote panelen in diverse grijstinten, die een middeleeuws kader creeëren. Tijdens de buitenscènes staat de Venetiaanse leeuw op het toneel en verder blijft het beperkt tot de troon van de doge, diens bed of tralies voor de scène in de cel van Foscari jr. Een reeks vrij statische ’tableaux vivants’, met personages in donkere middeleeuwse kostuums.

Eén van de decorstukken viel met groot gedruis naar beneden, net op het moment dat Lucrezia met haar gevolg haar entree maakte. Nooit eerder zag ik een groep gillende vrouwen zo snel wegspringen.

Gelukkig raakte niemand gewond en had maestro Riccardo Muti de tegenwoordigheid van geest om zich naar het publiek te keren en iedereen te kalmeren met de boodschap dat zoiets nu eenmaal kan gebeuren, dat ze zouden proberen het te herstellen en dat we ondertussen maar moesten genieten van een koffie of een biertje. We kregen uiteindelijk een pauze van bijna een uur, maar daarna kon de voorstelling toch weer verder gaan.

Muti kalmeerde niet alleen, hij zweepte terzelfdertijd het publiek op door te zorgen voor een zinderende Verdi. Contrastrijk, met fantastische blazers (onder meer de klarinet die Foscari jr telkens weer begeleidt) en een opvallende harp. Een lust voor het oor, mede dankzij het onberispelijke koor.

De Russische Tatjana Serjan is zo’n beetje de favoriete sopraan van Muti. Ze zong haar entree nogal onzeker, wellicht nog onder de indruk van het naar beneden gedonderde decorstuk, maar daarna ging het geweldig. Mooi timbre, stralende stem.

Francesco Meli als Foscari jr moest voor haar niet onderdoen, behalve in zijn eerste cabaletta, waar hij de hoge noten echt uit zijn keel moest persen.

Kers op de taart was de Italiaan Luca Salsi die als Foscari sr. in de slotscène op adembenemende wijze zijn laatste adem uitblies.

Reuzebenieuwd of Muti volgend seizoen nog meer vroege Verdi zal brengen. In elk geval doet hij in Rome in de lente nog een Nabucco, die concertant hernomen zal worden op de Salzburger Festspiele.