Het zwaartepunt van de Wagner Academie, die het Internationaal Vocalisten Concours (IVC) deze week in Den Bosch organiseert, ligt op masterclasses van beroemde Wagner-vertolkers. Maar in het programma van het evenement is ook aandacht voor lezingen, video en voor een discussie. Die vond woensdag plaats in Amsterdam.

De hele Academie nam halverwege de Wagner-week in Den Bosch de bus naar Amsterdam en streek op woensdag 26 september voor een dag neer in de Bernard Haitinkzaal van het conservatorium.

Tijdens de ochtend hielden de vier Academie-masters elk een openbare coachingssessie met een leerling. Over de masterclasses leest u later meer op Place de l’Opera. De serie coachings werd afgesloten door dirigent Ed Spanjaard, die het ensemble uit de derde akte van Die Walküre dirigeerde, voor acht Walküren en Brünnhilde en Sieglinde.

De discussie over de betekenis van Richard Wagner, het verleden van de Wagner-praktijk en de vraag of die een toekomst heeft, stond ’s middags op het programma. Een panel mocht zich buigen over de relevantie van Wagners werk, maar niet voordat ze de startvraag hadden beantwoord: wat hebben ze met Wagner?

Zangeres Nadine Secunde, als master aanwezig in het Academy-programma, ging daarvoor even terug naar haar jeugd. “Ik was een meisje uit Ohio en de eerste keer dat ik Wagners muziek hoorde, vroeg ik me vooral af: waar gáát dit lawaai over?”

“Het is haat-liefde gebleven”, vertelde ze. “Als ik na weken repeteren op de muziek van Wagner thuiskom van een serie optredens, zet ik snel Mozart op. Heerlijk!”

Radiopresentator en jazzzanger Edwin Rutten vertelde hoe zijn ‘muziekvrouw’ Annett Andriesen hem eens meenam naar een Parsifal-uitvoering en hij maar geen genoeg kon krijgen van de muziek. Toen wist hij: “Hier will ich rasten!”

Dr. Etty Mulder, musicologe, nam haar tijd. “Ik liet Wagner 20 jaar wachten.” En dramaturg Klaus Bertisch beschreef zijn affiniteit als een haat-liefdeverhouding, die al heel lang duurt en zich verder ontwikkelt.

Hoboïst en artistiek leider van het Nederlands Blazers Ensemble Bart Schneemann speelde met genoegen de rol van ‘bad guy’ in het panel. “Ik hou helemaal niet van Wagner. Lees de dagboeken van Schumann maar, over hoe Wagner zelf-vervuld en onuitstaanbaar was.”

Insecten

De discussie, die vooral tot een eloquente uitwisseling van meningen en ervaringen leidde, ging eerst over de kracht en betekenis van het werk van Wagner. “Als je het theater betreedt, brengt hij je in een andere wereld”, verklaarde Nadine Secunde, die houdt van fantasiewerelden en dat illustreerde met de publieke bekentenis dat ze de complete Harry Potter-serie gelezen heeft.

Tegen de bezwaren die Bart Schneemann aanvoerde, zette Bertisch, dramaturg bij De Nederlandse Opera, de stelling dat het Wagner is geweest die de muziek die het Blazersensemble nu speelt mogelijk maakte. “Hij opende de deuren naar de moderne muziek.”

Betekent Wagner vandaag de dag nog iets? “Vooral zijn muziek”, was de gedachte van Secunde. “Wat Wagner niet wist en wij nu wel weten, is dat alleen het libretto, het toneelstuk, niet zou werken. Daar zou je zelfs in Duitsland geen zaal voor vol krijgen.”

“Er is ontwikkeling en tegenontwikkeling”, stelde Klaus Bertisch, bij de vraag naar de toekomst van de Ring. “De ontwikkeling ligt in het theater, wat daar gebeurt met de grootte en het mythische van de Ring. Kijk ook naar Parsifal, hoe Herheim die deed, of Syberberg op film.”

Bart Schneemann stapte gaandeweg uit zijn tegenpositie. Hij ontdekte ooit hoe mooi de muziek van Tannhäuser was toen hij een verkorte versie speelde. En binnenkort komt het Nederlands Blazers Ensemble met een eigen versie van de Ring, teruggebracht tot zeventig minuten. Geen zang, wel theater door Hotel Modern, dat met kleine decorsets werkt waar mini-camera’s op staan. Tot niet geringe hilariteit van het panel en de zaal blijken insecten de acteurs in deze nieuwe korte Ring te zijn.

“Dat wil ik zien!” zei Nadine Secunde na het verhaal van Schneemann. “Het gaat bij het opvoeren van het werk van Wagner niet alleen over waanzinnige theaterproducties, maar ook over initiatieven om kinderen te interesseren voor Wagner.”

Huiswerk

Het ging in Amsterdam ook over verstaanbare teksten, over hoe je de woorden die Wagner schreef moet zingen. Klaus Bertisch: “Spreek ze goed uit, spuug ze de zaal in als dat moet, maar maak het verstaanbaar.”

“Laten we wel reëel zijn”, reageerde Nadine Secunde. “Niet alles is verstaanbaar te krijgen. Je moet als publiek je huiswerk maken. Boventitels maken de bezoekers lui, dat is zeker. Wij zangers moeten natuurlijk ook om de partituren heen lezen, al zou ik liegen als ik zei dat ik Schopenhauer compleet doorgewerkt heb.”

Ook uit de zaal kwamen vragen. Wat een echte Wagner-stem is bijvoorbeeld. “De belangrijkste uitdaging is zo lang mogelijk in de ‘middle voice’ te blijven. Verder heb je veel lef en stevige stembanden nodig en moet je niet te jong zijn, niet onder de 35”, antwoordde Secunde. “En de eigenschappen die je als tiener zo onpopulair maakten, helpen ook enorm…”

De Wagner Academie van het Internationaal Vocalisten Concours duurt nog tot en met 28 september. Zie voor meer informatie de website van de Wagner Academie.