Op de drempel van de twintigste eeuw lieten veel kunstenaars zich in hun werk leiden door het verlangen naar een volmaakte wereld. Bij geen ander was dat zo prominent aanwezig als bij Franz Schreker (1878-1934). Voor wie wil kennismaken met zijn werk heeft Walhall nu twee historische uitgaven van Schreker-opera’s uitgebracht.

Der ferne Klang
De première van Der ferne Klang, in 1912 in Frankfurt, werd zeer enthousiast ontvangen. In de Frankfurter Zeitung schreef criticus Paul Bekker dat “het publiek zich kon herkennen in de centrale metafoor van Schrekers werk. Iedereen hoort op zeker ogenblik die raadselachtige klank”.

De hoofdpersoon is een componist met maar één verlangen: het ontdekken van de volmaakte klank. Op zijn zoektocht verstoot hij zijn geliefde Grete en laat hij alles wat hij liefheeft achter zich. Pas aan het eind, als het al te laat is, beseft hij dat hij de betoverende “verre klank”, samen met het geluk, alleen in de liefde voor Grete kon vinden.

Ik ben een enorme liefhebber van Schreker. In zijn muziek hoor ik de volmaakte klank die mij intens gelukkig maakt. De samensmelting van erotiek, drama, idealen en verlangen met een grootse schoonheid brengt mij altijd in vervoering

Er zijn niet veel officiële opnames van de opera op de markt. Zelf ken ik er maar één: een live-opname uit Berlijn, 1991, op Capriccio (60024-2). Daar ben ik nooit kapot van geweest en stilletjes hoopte ik dat de NTR de uitvoering uit september 2004, met onder anderen Anne Schwanewilms, op de markt zou brengen. Helaas.

Gelukkig komt Walhall (WLCD 0374) nu met een live radio-opname uit Frankfurt, 1948, en daar ben ik zeer blij mee. Het is een fantastische registratie, met een voor die tijd buitengewoon goede geluidskwaliteit.

Ik kende geen van de zangers, maar des te groter was mijn verrassing. Der ferne Klang is een opera die niet makkelijk valt te bezetten. Beide hoofdrollen vereisen grote stemmen die ook uitgesproken lyrisch zijn en dat zijn Ilse Zeyen (Grete) en Heinrich Bensing (Fritz) zeer zeker.

Het radio-orkest uit Frankfurt werd op sublieme manier gedirigeerd door Winfried Zillig, een in die tijd zeer bekende Duitse componist, muziektheoreticus en dirigent.

Die Gezeichneten
Ook De Gezeichneten gaat over de zoektocht naar onbereikbare idealen. Alviano, een mismaakte rijke edelman uit Genua, droomt van schoonheid en volmaaktheid. Op een eiland laat hij ‘Elysium’ bouwen, een plek waar hij zijn idealen hoopt te verwezenlijken. Wat hij niet weet, is dat de edelen zijn eiland misbruiken: zij houden zich er bezig met orgieën, verkrachtingen en zelfs met moorden.

De titel van de opera is dubbelzinnig. Niet alleen zijn de hoofdpersonen ‘getekend’ (Alviano door zijn monsterlijke uiterlijk en Carlotta door een dodelijke ziekte), ook maakt Carlotta een tekening van Alviano, waarin zij zijn ziel probeert te vangen.

Ik ben niet kapot van Helmut Krebs in de hoofdrol van Alviano op deze opname, ook van Walhall (WLCD 0376). Zijn timbre is weliswaar mooi, maar zijn hoogte is geknepen. De rollen van Carlotta en de sadistische verleider Tamare zijn door het echtpaar Evelyn Lear en Thomas Stewart perfect bezet.

De Amerikaanse bariton Stewart was in die tijd een zeer gevierde Wagner-zanger, beroemd om zijn Wotans en Amfortassen. Lear werd vaak vergeleken met Elisabeth Schwarzkopf; zelf vind ik haar manier van zingen natuurlijker en aangenamer. Haar prachtige verschijning maakte haar een ideale Carlotta. Het is jammer dan we er geen beelden van hebben.

Het is echter de prachtige bas Franz Cras die de opname domineert in zijn rol van hertog Adorno.

Het geluid vind ik aanvankelijk aan de povere kant, maar het lijkt beter te worden naarmate de opera vordert. Het kan natuurlijk ook dat je eraan went.

Het Noord-Duitse radio-orkest, dat hier ook onder Winfried Zillig staat, vind ik niet echt geweldig. Ik mis de zinnelijkheid, maar het kan ook aan de opname liggen.

De partituur is, zoals toen gebruikelijk was, behoorlijk ingekort. Jammer, maar het is niettemin een zonder meer bijzonder belangrijke uitgave, want ook van Die Gezeichneten zijn de opnamen schaars.