VAI werd uit puur idealisme en liefhebberij in 1988 door Ernie Gilbert opgericht. Het label begon met het uitbrengen van balletfilms, maar heeft inmiddels ook veel opera op cd en dvd vereeuwigd. Een kleine impressie van de schatten van VAI in deel drie van een serie over operalabels.

De bedoeling van VAI (Video Artist International) was om interessante concerten evenals opera- en balletvoorstellingen op video uit te brengen. Allereerst kwamen balletfilms van Rusland uit, met onder andere Maya Plisetskaya, één van de allergrootste ballerina’s aller tijden. De catalogus werd al gauw verrijkt met voorstellingen met Nureyev en Margot Fonteyn, voor een balletliefhebber namen om van te likkebaarden.

Als eerste opera’s werden Lucia di Lammermoor met Anna Moffo en The Medium van Menotti uitgebracht, gevolgd door Tosca met Tebaldi en drie titels met Beverly Sills, de ongekroonde Amerikaanse koningin van het belcanto.

Voor de vele fans van operasterren is VAI een echte sesam, vol onvolprezen schatten. Want hoe kom je anders aan de complete opera’s met Corelli, Kraus, Caballé, Bergonzi of Tagliavini? Of recitals van Scotto, Eleanor Steber, John Vickers en Leontyne Price, om er maar een paar te noemen?

Van Price is niet zo lang geleden een dvd verschenen met de complete derde acte uit Aida, in 1958 opgenomen door de Canadese televisie, plus een recital uit 1982 met aria’s uit onder meer Così fan tutte en Madama Butterfly. Als bonus staat er een drietal aria’s op (Il Trovatore, Aida en La Forza del Destino), stammend uit de zogenoemde ‘Bell Telephone Hour’-optredens uit de jaren 1963-67 (VAI 4268).

Ook op dvd verscheen bij VAI The Consul van Menotti. Voor de meeste Nederlanders is Menotti niet meer dan een naam. Zijn opera’s zijn hier nooit populair geweest; de uitvoeringen ervan zijn op de vingers van één hand te tellen. Jammer eigenlijk, want niet alleen is zijn muziek buitengewoon mooi (denk aan een combinatie van Mascagni en Britten), ook de onderwerpen die hij in zijn zelfgeschreven libretti aankaart, zijn maatschappelijk betrokken en snijden actuele onderwerpen aan.

Zo gebruikte Menotti voor The Consul een krantenartikel van 12 februari 1947, over de zelfmoord van een Poolse emigrante die geen visum voor de VS kreeg. Een onderwerp dat de componist (die zich het lot van zijn Joodse vrienden in Oostenrijk en Duitsland herinnerde) aansprak.

Het onderwerp heeft niets aan zijn actualiteit verloren. En al doet de muziek af en toe een beetje ouderwets aan, het blijft een aangrijpende opera die door je ziel snijdt. In 1960 werd het geproduceerd voor de televisie en die registratie is een paar jaar geleden op dvd verschenen. Daar ben ik VAI eeuwig dankbaar voor, want ik zat er al jarenlang met smacht op te wachten (VAI 4266).

Hieronder zingt Patricia Neway een aria uit The Consul.

De catalogus van VAI beperkt zich niet tot opera en ballet alleen, maar vermeldt ook recitals en concerten van vele beroemde instrumentalisten en dirigenten, waaronder Ojstrach, Menuhin, Barbirolli en Munch, en pianisten als Martha Argerich, Benedetti Michalengeli, William Kapell en Joseph Hoffman.

Van Arthur Rubinstein werd een dvd uitgebracht met recitals uit 1950 en 1956, met een keur aan werken van Chopin en de verkorte Rhapsody on a Theme of Paganini van Rachmaninoff (VAI 4275).

Buitengewoon fascinerend is de op het Hollywood Film Festival als de beste documentaire bekroonde film van Peter Rosen over de Armeense componist Aram Khachatoerian. Het begint met diens begrafenis, om daarna in chronologische volgorde en in de eerste persoon het leven te schetsen van een man wiens geschiedenis parallel liep met die van de Sovjet Unie.

Het bevat unieke archiefbeelden in zwart-wit, adembenemende filmbeelden van de Armeense landschappen, interessante interviews, fragmenten van zijn balletten en als bonus de complete uitvoering van zijn celloconcert door Mstislav Rostropovitsj (VAI 4298)

De catalogus van VAI bevat inmiddels honderden titels, zowel op cd als dvd. En het betreft niet alleen maar historische opnamen, je vindt er ook Medea van Cherubini uit 2008 met Anna Caterina Antonacci en Giuseppe Filianoti. Om maar een titel te noemen.

VAI heeft een eigen Youtube-pagina: www.youtube.com/user/vaimusic.