Het Nederlands Philharmonisch Orkest voert op maandag 4 mei, na de jaarlijkse Dodenherdenking, de Anne Frank Cantate van Hans Kox uit in het Amsterdamse Concertgebouw. Nadat in heel Nederland twee minuten is stilgestaan bij de slachtoffers van oorlogsgeweld, klinkt, zoals componist Hans Kox het zelf noemt, ‘het libretto van de Holocaust’.

Dit jaar wordt voor de vijftiende maal een concert gegeven na afloop van de officiële Dodenherdenking op de Dam in Amsterdam. Het programma, dat bestaat uit een deel uit de vijfde symfonie van Sjostakovitsj en de cantate van Hans Kox, wordt gedirigeerd door Antony Hermus. Hij leidt het Nederlands Philharmonisch Orkest, het Nederlands Concertkoor en de solisten: alt Helena Rasker, sopraan Martina Prins en bariton Bastiaan Everink.

Kox componeerde zijn Anne Frank Cantate, die als ondertitel ‘A child of light’ draagt, in 1985 ter gelegenheid van de herdenking van veertig jaar bevrijding. Hij gebruikte geen letterlijke teksten uit het dagboek van Anne Frank, maar maakte met het verhaal van Anne Frank als rode draad een ‘libretto van de Holocaust’. In het werk zijn fragmenten van gedichten verwerkt, dagboekcitaten van SS’ers en Bijbelteksten.

Bastiaan Everink werd speciaal door Hans Kox uitgenodigd om de baritonpartij in zijn cantate te zingen. De componist zag de documentaire Het geweld van de stem van Makira Mual, waarin ze een verbinding legt tussen het vroegere leven van Everink als marinier en zijn huidige leven als operazanger. Dat bracht hem op het idee om Everink te vragen.

In een interview dat Place de l’Opera vorig jaar voor Libretto met Everink had, vertelde de zanger over zijn eerste indrukken van het werk. “Wat een gave muziek, dacht ik, toen ik de partituur gelezen had. Kox gebruikt stukken uit het Oude Testament, Joodse slaapliedjes, Latijnse teksten, fragmenten van de dichter Rilke. Het gaat niet alleen over Anne Frank, maar over oorlog van alle tijden. Dat maakt het actueel.”

“Hij stapelt allemaal dissonanten. Vier maten. Bam! Bam! Meer ellende en donkerte kun je niet vinden… En dan komt de eerste harmonie, een transparante majeur, van het donker naar het licht. Dat is Anne Frank ook, die lijn en haar stem.”

Nadat Everink was gevraagd, zocht hij contact met componist Hans Kox. “Ik ben bij hem langs gegaan. Hij was enthousiast, had nog nooit een zanger op bezoek gehad die achtergronden wilde weten. We hebben een hele middag over de partituur gepraat. Al die teksten uit al die tijden. Hij plaatste bijvoorbeeld een fragment uit het dagboek van een SS’er tegenover een slaapliedje.”

Hieronder is Bastiaan Everink aan het woord over het werk van Hans Kox:

De Anne Frank Cantate wordt tweemaal gespeeld in het Concertgebouw. Op zaterdag 2 mei is dat tijdens een regulier concert van het Nederlands Philharmonisch Orkest. Daar wordt het werk gevolgd door de complete vijfde symfonie van Dmitri Sjostakovitsj. Op 4 mei is er een speciaal concert in het teken van Dodenherdenking en bevrijding. Dan klinken een deel uit het werk van Sjostakovitsj en de volledige Anne Frank Cantate. Dichteres Judith Herzberg zal eigen gedichten voordragen.

Op YouTube staat een oudere opname van de Anne Frank Cantate, met onder de video een toelichting door de componist. Daarop zijn onder anderen Lucia Meeuwsen en Lieuwe Visser te horen.

Het concert op 4 mei begint om 21.15 uur. Voor jongeren tot en met 27 jaar is er een gereduceerd tarief. Jongeren tot 18 jaar mogen gratis naar binnen. Zie voor meer informatie de website van het Concertgebouw.