Henk Neven en Hans Eijsackers gaven afgelopen week in Rotterdam een masterclass. Ze werkten twee dagen met de deelnemers, die op zondagmiddag optraden. Maar daarna hadden de twee nog een lange weg te gaan met het werk van dichter Wilhelm Müller en componist Franz Schubert: Winterreise.

Pianist Eijsackers liet in de eerste maten van ‘Gute Nacht’ al horen dat hij ondanks de sessies van de laatste dagen nog vol energie was. Hier stond geen pianoforte, hier klonk een glimmende Steinway en die liet zich onder de vingers van de pianist horen. In die geest was zijn begeleiding van de hele cyclus. Groot, kleurrijk, luid en ongetwijfeld uitdagend voor de zanger om daar tegenop te zingen.

Het verschil tussen die wat extraverte begeleider en de bariton, die zorgvuldig intonerend de emotie doseerde en die, zoals Müller en Schubert het schreven, binnen zijn eigen beleving bleef, maakte het optreden bijzonder.

Neven is de wat introvertere van de twee op het podium. Ongemaniëreerd zong hij, bewoog hij en gebruikte hij zijn blik om het verhaal over te brengen. Het lukt niet alle liedzangers bij zo’n cyclus als Winterreise, maar Neven is ertoe in staat: hij staat niet iets te doen, hij staat iets te zijn.

Het was daarmee een contrastrijk duo op het podium. Eijsackers gebruikte, geheel trouw aan zijn eigen lessen in de masterclass, zijn pedaal heel terughoudend. Henk Neven zette stevig aan in het midden en schoof naar fluweel in de hoogte. Zijn klinkers klonken en de medeklinkers kregen de aandacht die ze in een Duitse tekst verdienden. Vermoeid klonk het allerminst en zonder een moment uit zijn concentratie te raken bracht hij de 24 liederen.

In een lied als ‘Der Lindenbaum’ – en dan is de cyclus nog maar net op weg – lieten de twee horen hoe ze met hun individuele dynamiek zo’n lied tot leven brengen. ‘Hier find’st du deine Ruh!’ zong de bariton, waarna die rust met een flinke klap van de piano werd doorbroken en de zanger beschreef hoe ‘die kalten Winden bliesen’. Op zulke overgangen was ook tijdens de masterclass gestudeerd en hier demonstreerden de bariton en de pianist hoe dat er heel precies op aankomt, op continuïteit in de benadering tegenover het leggen van accenten en het maken van overgangen.

Achter het duo waren schilderijen te zien van Renée Wolters. Ze maakte bij elk van de 24 delen een paneel, dicht in de buurt blijvend van de sfeer en toon van de liederen. Grote, dikke verfstrepen op het hout, veel donkere kleuren. Voor mij is beeld bij een liedrecital al snel te veel, maar hier vormde het een mooie en op zijn minst niet storende aanvulling.

De projectie was zorgvuldig getimed. Net voordat het allerlaatste couplet van ‘Der Leiermann’ werd ingezet, als de ik-figuur zich afvraagt of hij met de draailierspeler mee zal gaan, verdween het laatste schilderij van het beeld en was het scherm leeg.

Het laatste deel was het indrukwekkendste van de uitvoering. Na de energie van het lied ‘Mut’, schakelde Neven naar de – letterlijke – donkerte van ‘Die Nebensonnen’. Strak in die sfeer bleef hij op weg naar het slotlied, dat bijna zonder onderbreking het ijzingwekkende einde van Winterreise betekende.

De leerlingen

Vóór het optreden van de masters kregen de deelnemende liedduo’s het podium. Ze brachten allemaal een kwartier van hun programma.

Er klonk gevaar in het lied dat Eva Marti zong, Schönbergs ‘Warnung’. Die waarschuwing geldt in de tekst van Dehmel de hond van de eigenaresse. Marti had intensief aan deze tekst gewerkt in de masterclass en tijdens het concert liet ze horen hoe dat gelukt was. Datzelfde bewees sopraan Charlotte Houberg met ‘Die Nachtigall’ van Alban Berg, waarvan we dankzij master Eijsackers weten waar dat vogelgezang eigenlijk naar verwijst.

Michael Borth toonde een ontwapenend onvermogen om zijn zenuwen helemaal de baas te worden op het podium en dat leverde een mooi persoonlijk optreden op, met Mendelsohns ‘Neue Liebe’ als hoogtepunt.

Bariton Daniël Hermán Mostert, enigszins gehinderd door de entree van een verlate bezoeker die niet het geduld had een onderbreking af te wachten, zong een keuze uit Winterreise. De cyclus was zijn oefenmateriaal in de masterclass. ‘Das Wirtshaus’, bijna het einde van de cyclus, was zijn mooiste bijdrage.

Presentatrice Maartje Stokkers kondigde aan dat de opnamen van zowel de liedduo’s als Winterreise zijn opgenomen voor het Max Avondconcert op Radio 4. De uitzending is gepland voor maandag 1 juni.