Dit weekend eindigt de ‘Summerschool Russisch repertoire’ van het IVC. Onder de deelnemers twee Russisch-Nederlandse zussen: Elnara en Gulnara Shafigullina. Een week lang lieten zij zich inspireren door vermaarde vocalisten en coaches. “Ik had les van Elena Vassilieva. Dat is een vrouw!”

Ze schelen een paar jaar, maar zaten ongeveer tegelijkertijd op het Amsterdamse conservatorium. Elnara Shafigullina was het eerst in Nederland, een halfjaar later volgde haar zus Gulnara. Beide sopranen deden eerder mee aan het Internationaal Vocalisten Concours (IVC) en werden geselecteerd voor de Summerschool, die dit weekend besloten wordt met concerten in Den Bosch en Amsterdam.

Terwijl er al gerepeteerd wordt voor de slotuitvoeringen nemen de zangeressen plaats achter een kop thee. Ze zijn enigszins verlaat voor het interview, maar met een goede reden: in de pauze van de repetities diende een jurkprobleem te worden opgelost.

Eenmaal aan de praat zijn de twee graag bereid hun ervaringen te delen. Links zit Elnara, het meest uitgesproken van de twee, rechts de blonde Gulnara, wat introverter.

De zussen groeiden op in het uiterste noordoosten van Rusland. Elnara, de oudste, ontmoette tijdens een tournee van de band waarin ze accordeon speelde haar huidige Nederlandse echtgenoot. “Het was heel snel duidelijk dat we een klik hadden. Hij was iemand die ik kon vertrouwen. Ik wilde voor hem naar Nederland komen, maar ik had wel een voorwaarde: ik wilde iets met mijn stem doen.”

Elnara deed auditie bij wijlen Hein Meens aan het Amsterdamse conservatorium. “Dat is onze ‘pappa’ hier in Nederland, zo zien we hem. Ik was toen al 27, maar hij vond dat ik een mooie stem had. Gulnara en ik hebben veel aan hem te danken.”

Jongere zus Gulnara deed een halfjaar later ook auditie in Amsterdam. Elnara vertelt hoe haar zus de docenten op het Amsterdamse conservatorium verbaasde. “Hein Meens haalde er andere docenten bij, Pierre Mak en Sasja Hunnego, om te komen luisteren. Ze werd natuurlijk aangenomen.”

Gulnara: “Ik sprak geen Nederlands of Engels. De directeur van het conservatorium vroeg iets als ‘Do you like Amsterdam?’, maar ik had geen idee wat hij bedoelde. Ik lachte alleen maar.” Inmiddels spreken de zussen goed Nederlands.

“Gulnara is natuurlijk cum laude afgestudeerd”, vertelt Elnara lachend. “Ik kreeg alleen de vermelding ‘zeer goed’. Maar ik was er blij mee. Tijdens de laatste jaren van mijn opleiding heb ik twee kinderen gekregen, maar ik zong door. Tien dagen na de bevalling liep ik alweer op school. Gelukkig begrepen de docenten mijn omstandigheden.” Met een bijna Poesjkin-achtige poëzie kijkt ze terug op haar conservatoriumtijd: “Pierre Mak heeft altijd rust in mijn ziel gezaaid en zei: je kunt het!”

“We vertrouwen blind op Annett Andriesen en haar keuze van de masters”

De twee kregen op een Nederlands conservatorium les van Nederlandse docenten. Verlies je dan je Russische ‘kern’? “Nee”, zegt Elnara. “Dat zit nog altijd diep van binnen. Die Russische ziel raak je niet kwijt.”

Voor Gulnara was die verbreding een belangrijk element van haar opleiding. “Ik ben hier ook naartoe gekomen omdat ik wilde leren om in het Duits, Frans en Italiaans te zingen. Ik zong niet veel Russisch tijdens mijn studie.”

Toch was één van haar bijzondere ervaringen sinds haar afstuderen een periode als ‘understudy’ in een Russische opera: begin 2014 dekte ze de rol van Yaroslavna in Prince Igor bij de Metropolitan Opera in New York. De zangeres voor wie ze kon invallen, zong ‘helaas’ al haar voorstellingen. “Niettemin heb ik daar enorm veel geleerd. Ook als je niet op het podium staat, draai je mee in alle repetities. Zoiets is enorm leerzaam.”

Wat hebben jullie met je Russische achtergrond eigenlijk op deze Summerschool te zoeken?
“We willen beiden nog heel veel leren”, zegt Gulnara. Haar zus vult aan: “We vertrouwen blind op Annett Andriesen en haar keuze van de masters, die altijd veel te bieden hebben, welk niveau je ook hebt. Liubov Orfenova, de pianiste/coach, is een ‘mammoet’ qua kennis en ervaring. En iemand als Sergei Leiferkus kent onze oude lerares Rimma Volkova goed. Zij was eerste sopraan bij het Mariinsky Theater en werkte daar samen met Sergei. Wat hij hier vertelt, herkennen we meteen, omdat hij uit dezelfde leerstijl en methode put. ‘Oh, dat zei onze Rimma ook’, riepen we af en toe tegen elkaar. Sergei kan heel goed beelden bouwen en je leren om je fantasie te gebruiken. Waar kijk je naar, hoe bouw je een frase op.”

Gulnara: “Bedenk dat Russische opera is geschreven voor volwassen stemmen, die veel kracht en techniek hebben. Ik zou het drie jaar geleden niet hebben aangedurfd om die muziek op een podium te zingen. Pas nu heb ik de kracht, de techniek en de ervaring voor één rol: Tatjana uit Jevgeni Onjegin. Ik ben hier gekomen om die rol goed in mijn stem te krijgen, zodat ik er elders mee kan auditeren.”

Elnara: “Voor mij is een rol als Lisa in Pique Dame van Tsjaikovski nu interessant. Ik interpreteer haar wat jonger dan sommige anderen, niet zo breed en dramatisch. Het meisje is 15 of 16 jaar, maar het orkest is enorm. Lisa is mijn droomrol uit de Russische muziek. Voor een rol als Tatjana moet ik me nog verder ontwikkelen, dat is intellectueel ingewikkeld.”

“Bij Vassilieva haalde ik zelfs een hoge f – ik met mijn dikke stem!”

Jullie zitten in een groep met zangers uit heel veel landen. Wat gaat bij hen het meeste fout?
Gulnara: “Weinig hoor, hun uitspraak is bepaald niet slecht en dat geldt zelfs voor mensen uit Argentinië of Portugal. Maar vergeet niet: zij hebben daar ook Russische docenten. Wat voor veel mensen lastig is, zijn onze middenklanken, de zzzjt en ssjjt. Sissende medeklinkers noemen we dat. De klank voor Russische opera is lichter dan veel mensen denken. Het mag een heel pure, Italiaanse klank zijn. Het is wel wat ruimer, maar altijd op ademsteun. Je kunt Russische muziek niet alleen met kopstem zingen.”

Voelen jullie je vanuit je Russische achtergrond ambassadeur van die muziek?
Bijna in koor: “Ik voel me altijd ambasadeur!” Gulnara: “Ik ben een klein stukje van die enorme cultuur en ik ben blij dat ik die met anderen kan delen.”

Was er afgelopen week een leermoment dat gedenkwaardig was en jullie bijblijft?
Elnara: “Meerdere! Ik had les van Elena Vassilieva, dat is een vrouw! Ze is dokter, computer, pianiste, danseres: ze is alles! Ze heeft me zo veel gegeven deze week. Bij haar haalde ik zelfs een hoge f. Ik met mijn dikke stem! Ze is ook heel eerlijk. Ze noemt sommige dingen die je doet provinciaals of amateuristisch. Voor haar moet álles mooi zijn.”

Ook de aanpak van mezzosopraan Larissa Diadkova sprak de twee erg aan. “Zij is een echte ster, maar haar lessen hebben een warme, menselijke toon. Wat ze doet, is eigenlijk niet Russisch, die stijl is soms wat streng. Haar stijl is taktisch en liefdevol.”

De thee is op en er moet weer gerepeteerd worden voor de presentatieconcerten. Gulnara verheugt zich op haar lange solo, de briefscène van Tatjana uit Jevgeni Onjegin, Elnara kijkt uit naar de liederen van Rachmaninov en haar rol in diens eenakter Aleko.

Net voor het opnameapparaat uitgaat, hebben de zussen nog wel een opdracht aan de verslaggever: “Vergeet niet te noteren hoe we de steun van IVC-directeur Annett Andriesen waarderen. Ze geloofde in ons en dat is belangrijk in de soms harde business die opera is. Er zijn gelukkig mensen die investeren in talent en in zangers die steun nodig hebben. Annett is belangrijk voor Nederland, daar moeten we zuinig op zijn.”

De ‘Summerschool Russisch repertoire’ wordt georganiseerd door het IVC, in samenwerking met het talentprogramma van De Nationale Opera en het European Network of Opera Academies. Het presentatieconcert in Amsterdam wordt vanmiddag, zaterdag 12 september, gegeven om 14.00 uur in Nationale Opera & Ballet.

De eerstvolgende activiteit van het IVC is het bezoek aan Nederland van sopraan Helen Donath voor een concert en een masterclass op 19 en 20 december.