Ze is een sterke vrouw. Net als Leonora in Il trovatore, de rol die ze in oktober bij De Nationale Opera zal vertolken. Een gesprek met de Italiaanse sopraan Carmen Giannattasio. “In feite heb ik aan niemand iets te danken. Ik heb het allemaal zelf gedaan.”

De Nederlandse operaganger kent haar voornamelijk als de strenge museumdirectrice uit Damiano Michieletto’s productie van Il Viaggio a Reims bij De Nationale Opera. Maar Carmen Giannattasio’s faam reikt veel verder dan dat. Ze is één van de beroemdste belcantosopranen van de laatste jaren.

De op 24 april 1975 in Avellino (Zuid-Italië) geboren sopraan heeft tientallen bekende en onbekende rollen op haar repertoire staan en haar discografie is veel groter dan men zou vermoeden. In oktober keert ze terug naar Amsterdam voor Leonora in Il trovatore van Verdi, een rol die ze eerder vertolkte in onder meer Zürich, Venetië en New York.

Giannattasio studeerde de rol van Leonora ooit in onder supervisie van Leyla Gencer, haar lerares en mentor. Het was ook Gencer die haar klaarstoomde voor haar debuut aan de Milanese Scala in 2001, toen ze nog aan het conservatorium studeerde.

“Leyla Gencer was misschien wel de belangrijkste persoon in mijn leven. Ze heeft me gecoacht en gestimuleerd. Ze geloofde onvoorwaardelijk in me en heeft me de ‘push’ gegeven die ik nodig had om de stap naar La Scala te maken. Ze was er zelf ook bij, bij mijn debuut als Giulietta in Il Giorno di Regno.”

Muziek in het klooster

“Ik was twee jaar oud toen ik voor het eerst kennismaakte met muziek. Die dag vergeet ik niet, die staat voor altijd in mijn geheugen gegroefd.”

Het was in een klooster. Ik zat daar op een kleuterschooltje en ik verveelde me dodelijk. Nu moet je weten dat ik destijds best vervelend was. Ik was allesbehalve sociaal. Je kunt rustig zeggen dat ik behoorlijk raar was. Ons gezin werd net verrijkt met een nieuw kindje en ik was dodelijk jaloers op mijn pasgeboren broertje. Ik pestte hem en er was geen land met mij te bezeilen. Mijn ouders wilden dat ik socialer werd en met andere kinderen leerde omgaan, vandaar dat ze me al zo vroeg naar de kleuterschool brachten. En daar, in dat peuterklasje van het klooster, hoorde ik voor het eerst muziek.”

“Het kwam van achter een gesloten deur. Toen ik de deur opendeed, zag ik een piano. Daar zat moeder overste achter. Zij was het die voor die goddelijke klank verantwoordelijk was. Dat wilde ik ook: ik wilde bij die betovering horen. Thuis ben ik net zo lang blijven zeuren tot ik op pianoles mocht.”

“Het was mijn pianolerares die mijn stem ontdekte en me naar conservatorium stuurde. Zelf was ik daar niet zo zeker van. Bovendien had ik niets met opera; het raakte me niet echt. Piano vond ik veel mooier! Mijn vader was het met me eens: als pianolerares kon ik tenminste mijn brood verdienen. Pas na drie jaar viel het kwartje. Toen kreeg ik de smaak te pakken.”

“Muziek was voor mij niet genoeg. Ik studeerde ook Engelse en Russische literatuur. Daar heb ik ook een graad in behaald. Ik spreek goed Russisch en ik zou graag Russische opera’s willen zingen. Helaas word ik daar niet voor gevraagd. Blijkbaar denkt men dat die rollen door Russen bezet moeten worden en dat Italianen het niet zouden kunnen. Jammer.”

Operalia en Opera Rara

Bij het Operalia-concours in 2002 in Parijs won Giannattasio zowel de eerste prijs als de publieksprijs. Heeft het haar op weg geholpen?

“Laat ik het maar zo stellen: alles wat je bereikt, doe je zelf. Plácido Domingo is buitengewoon aardig en behulpzaam, en na het winnen van het concours heeft hij me naar Los Angeles uitgenodigd om mee te doen aan een gala, waarbij ik naast Roberto Alagna Desdemona zong in de vierde akte van Otello. Maar in feite heb ik aan niemand iets te danken. Ik heb het allemaal zelf gedaan, zonder enige hulp van buitenaf.”

Hieronder Giannattasio tijdens Operalia 2002:

De zin “niemand heeft me ooit geholpen, ik deed het zelf” klinkt als een soort mantra door ons hele gesprek. Giannattasio herhaalt het als we het over de onbekende belcantorollen hebben die ze voor Opera Rara heeft opgenomen. “Daar ben ik echt trots op, dat ik het deed. Niet iedereen doet het. Uiteraard. Niet iedereen wil zo veel werk verrichten voor maar één uitvoering, één opname.”

“Het is best vreemd om rollen te leren die je daarna nooit meer zingt. Je weet dat het bij die ene keer blijft, daarna is het basta. Nu ja, meestal dan. Maar ik deed het met ontzettend veel plezier. Ik was toen heel erg jong en ik wilde het meer dan graag. En daar ben ik dus echt trots op. Ik deed het!”

Elisabetta en Leonora

Eén van haar belangrijkste rollen van de laatste tijd is Elisabetta in Maria Stuarda van Donizetti. Ze zong haar in Londen en Parijs, in precies dezelfde productie, maar met een totaal andere partner: in Londen was het mezzosopraan Joyce DiDonato, in Parijs de (lichte) sopraan Aleksandra Kurzak. Zingt en kleurt ze de rol anders bij die verschillende partners?

“Welnee, helemaal niet. De rol is immers hetzelfde. Je zingt je noten en je woorden, en je partner is gewoon je partner. Er verandert niets. Nou ja, een beetje, maar dat geldt niet voor mij: DiDonato is een mezzo, voor haar werd de partituur een paar noten naar beneden bijgesteld. Voor mij maakte het niets uit. Kurzak is een zeer temperamentvolle vrouw. Ze barst van de energie en dat vind ik prettig, want het is echt belangrijk om partners te hebben die je weten uit te dagen.”

Hieronder Giannattasio en Kurzak in Maria Stuarda:

Giannattasio’s interpretatie van Leonora doet mij sterk aan Leyla Gencer denken. En ik ben de enige niet. Op YouTube reageerde een bewonderaar onder onderstaande clip uit Zürich: “Degna studentessa della Gencer… È stata una Leonora belissima. Finalmente una voce veramente verdiana. Mamma, è divino senza più aggettivi.”

Mij valt voornamelijk de vastberadenheid in haar stem op. Is Leonora een sterke vrouw? “O ja, beslist! Maar ze is voornamelijk jong, niet ouder dan 17, hooguit 18 jaar. Leonora is een tiener en tieners zijn van alle tijden. Als ze eenmaal verliefd zijn, denken ze dat dat het allerbelangrijkste is. Hun liefde is alles voor ze! Daarbij zijn ze impulsief en denken ze dat de wereld vergaat als er iets tussen hen en hun geliefde komt. En natuurlijk willen ze allemaal sterven: sterven van en voor de liefde. Pubers! Vergeet niet dat Leonora buitengewoon gefascineerd is door een mysterieuze man van ze niet eens weet wie of wat hij is en hoe hij eigenlijk heet!”

“Mijn mooiste herinneringen heb ik aan de productie bij de Metropolitan Opera in 2012. David McVicar is een regisseur die ik zeer bewonder. Hij is niet echt traditioneel, hij is behoorlijk vooruitstrevend, maar alles is bij hem logisch. Maar ik heb niets tegen actualiseringen hoor! De rol kun je net zo goed in een T-shirt en in een spijkerbroek zingen, dat verandert helemaal niets aan het karakter.”

“Ik houd ervan om uitgedaagd te worden, anders wordt het monotoon. Je kunt jezelf niet blijven herhalen. Maar er zijn grenzen, dat wel. Je mag niet aan de muziek en niet aan het libretto komen, je mag ze niet veranderen. En ik houd niet van extremen. Ik denk ook niet dat ik alles zou kunnen doen wat een regisseur van mij verlangt, maar ik ga er best ver in mee ja. Gelukkig is me nog nooit gevraagd om over mijn grenzen heen te gaan”

Hieronder Giannattasio met Artur Rucinski als Luna tijdens een generale repetitie in La Fenice (Venetië) in 2014:

https://www.youtube.com/watch?v=ZiFje78mqAQ

Mode en de toekomst

Giannattasio is één van de weinige operasterren die ook modellenwerk doet. Ze is het gezicht van onder meer Alberta Ferretti, Antonio Riva en Antonio Grimaldi. “Je kunt wel stellen dat ik een fashionista ben. Ik prijs me gelukkig dat er mensen zijn die in me willen investeren en dat er merken zijn die van mij hun ambassadrice hebben gemaakt. Ik ben niet echt een model en ik zie er niet uit als een model. Ik ben een gewone vrouw, zoals miljoenen anderen.”

Toekomstplannen? Dromen? “Ik spreek Russisch, Engels, Frans en Spaans. Geen Duits, dus geen Duits repertoire voor mij. Ik zou het niet kunnen opbrengen om een opera te zingen in een taal die ik niet beheers. Dan ben je net een papegaai; niets voor mij. Maar ik ben nog jong en wie weet wat er nog op mijn weg komt?”

“Norma is altijd mijn droomrol geweest, want daarin kun je je niet alleen als zangeres maar ook als actrice bewijzen. Nu ik me Norma heb eigengemaakt, heb ik geen grote verlangens meer. Ooit wil ik misschien Lady Macbeth zingen, of Tosca, maar vooralsnog hoeft het niet.”

“Ik ben meer dan gelukkig met hoe mijn leven, ook mijn privéleven, er nu uitziet. En ik ben ontzettend trots op mezelf, want alles heb ik zelf bereikt, er was niemand die mij ooit heeft geholpen. Het leven is kort en ik wil niets plannen. Ik leef bij de dag, het is goed zo.”

Hieronder zingt Giannattasio ‘Casta diva’ uit Norma (Venetië 2014):

https://www.youtube.com/watch?v=FIRxrRoQPX0