Lenneke Ruiten zingt in Hänsel und Gretel haar eerste hoofdrol bij De Nationale Opera. Haar met successen geplaveide omweg naar Amsterdam liep via onder meer Brussel, Salzburg en de Scala van Milaan. Een interview over hoe die weg ging, wat voor dat succes nodig was én wat ze onderweg aan had.

“Ja, het is een mijlpaal, dit wordt mijn eerste serieuze operarol in Nederland”, constateert de zangeres. “Ik heb de laatste jaren Konstanze gezongen in Die Entführung aus dem Serail en later Fiordiligi in Così fan tutte bij het Orkest van de Achttiende Eeuw. Dat waren door Nederland reizende, semiconcertante producties. Die kansen dankte ik aan Frans Brüggen.”

En nu, na enkele kleine rollen bij DNO en de Nederlandse Reisopera en haar Angelica in Orlando tijdens het Holland Festival 2014, staat ze vanaf 3 december in Nationale Opera & Ballet. “Het is toch, al klinkt dat misschien stom, echt anders, omdat het in je eigen land is.”

De sopraan is, sinds ze in 2002 het Internationaal Vocalisten Concours won, flink wat ervaring en operarollen rijker. “Inmiddels voel ik me wel ervaren. Ik heb niet meer het idee dat ik me moet bewijzen in Amsterdam.”

Gouden zet

Na haar winst op het IVC kwam er snel een aanbod van een agent voor een vast engagement in het zuiden van Duitsland, maar ze sloeg het af. “Ik had het gevoel dat ik er niet klaar voor was. Toen was het een lastige beslissing, maar uiteindelijk bleek het heel wijs. Ik heb me eerst via het concertcircuit ontwikkeld, de grote operarollen kwamen pas later.”

Het was één van twee keuzes die bepalend waren voor waar ze nu staat. Die andere was haar eigen initiatief voor het opnemen van een cd. “Als ik dat niet had gedaan, had ik hier niet gezeten”, zegt ze met stelligheid.

Het was een stressvol project. De labels aan wie ze de zelf geproduceerde opname met concertaria’s van Mozart aanbood, wilden de plaat aanvankelijk niet uitbrengen. Uiteindelijk kwam ze via Pentatone bij Christoph Eschenbach en John Eliot Gardiner terecht. “Die laatste heeft me bij bevriende dirigenten geïntroduceerd. Er is veel over de cd geschreven en hij wordt nog altijd goed verkocht. Zonder die cd had ik me nooit zo kunnen profileren als zangeres. Het is een gouden zet gebleken.”

Lenneke Ruiten is zich ervan bewust dat veel afhangt van wat een zangeres aangeboden krijgt. “De gunfactor speelt een grote rol, daar doe je zelf niet zo veel aan. Wat ik zelf wel kan doen, is voorbereid zijn, goed presteren en niet te onaardig doen tegen regisseurs of dirigenten. Ik zou daarnaast misschien wat meer moeten netwerken, maar dat past niet erg bij me.”

Met een inmiddels bekende naam gaan er deuren open voor de zangeres. “De opera in Lausanne vroeg onlangs: wanneer kun je en wat wil je bij ons komen zingen? Ik ga daar Lucia di Lammermoor doen.”

Ze heeft een filosofie over succes. “Geluk kun je krijgen, maar geluk alleen is het niet. Het is ook keihard werken, je bewust zijn wanneer je geluksmoment er is en dan zo goed voorbereid zijn dat je het kunt pakken. Het komt niet aangewaaid.”

Jurken

Voor de repetitieperiode bij De Nationale Opera voor Hänsel und Gretel begon, waren er verschillende aanmeetsessies voor haar kostuum. Ze toont wat foto’s op haar telefoon van de eerste experimenten met het materiaal. “Ik moest voor een masker een halfuur met mijn gezicht in de latex zitten, dat was erg benauwd.”

Kleding heeft zeker invloed op haar zang en spel op de bühne, beaamt ze. “Je studeert thuis, maar zodra je in het kostuum stapt, is het echt anders. Dat kostuum is belangrijker dan je zou denken.”

Dat komt mooi uit, want de interviewer heeft foto’s verzameld van een aantal rollen die de sopraan de laatste jaren zong. Ze liggen op tafel en Lenneke Ruiten reageert op wat ze ziet.

“Ach ja, Zerbinetta in Ariadne auf Naxos, dat is echt mijn rol.” Voor de productie in Sankt Gallen kreeg ze een hard groen kostuum aangemeten. “Geweldig was het, dit zou ik elke keer wel willen dragen. Zwaar over de top, maar heel draagbaar. En die pruik kleurde uitstekend bij mijn ogen.”

“Dit was het allerleukste wat ik ooit gedaan heb”, is haar reactie bij het beeld van Platée in Stuttgart. De foto toont de zangeres in een strapless kostuum met veel veren, in haar handen een elektrische gitaar. “Ik had al ‘ja’ gezegd op deze productie en daarna zag ik pas de dvd – het ging om een herneming. Ik heb voor die rol ook wat leren spelen op die gitaar. Zelden heb ik me fysiek zo vrij gevoeld op een podium.”

Haar debuut in de Scala, in februari 2015, was als Giunia in Lucio Silla van Mozart. “De spanning was enorm. Het was de moeilijkste partij die ik ooit had gezongen. Marc Minkowski had me die rol toevertrouwd. Ik wilde hem niet teleurstellen en me voor mezelf en het kritische publiek van de Scala bewijzen.” Ze kan er nu om glimlachen: “Ik heb de laatste twee weken voor de première iedere dag gehuild.”

De scènefoto toont een statige, sjieke japon. “Dat was het zwaarste kostuum dat ik tot nu toe heb gedragen. Er zijn ook in theaterkostuums verschillen in culturen. In Italië is het vaak erg strak, zoals deze jurk. Ze gebruiken in de make-up graag nog dat Callas-streepje aan de buitenkant van je ogen. Maar de schoenen in Milaan zijn geweldig.”

Ook bij de semiconcertante Così fan tutte met het Orkest van de Achttiende Eeuw waren er speciale kostuums. “Ik voelde me dik in deze jurk”, zegt de zangeres als ze de foto ziet. “Het paste wel in het concept, maar ik wil het liefste op mijn mooist zijn. Ik doe veel aan fitness, zie graag mooie mensen en ben geïnteresseerd in mode. Dat is een fascinatie voor me. Het is sneu, maar ik wil echt graag mooi gevonden worden. Ik kán een echte ‘stage animal’ zijn, maar dat wordt moeilijk als ik iets raars aan heb. Ik weet dat het vooral tussen mijn oren zit, maar daar zit het en dan gaat het er niet uit!”

Modder

Een knooppunt in Ruitens carrière was de rol van Ophélie bij De Munt in Brussel, in Hamlet van Ambroise Thomas. Bij de eerste voorstelling zat Alexander Pereira, toen intendant van de Salzburger Festspiele, in de zaal. Hij ging later naar de Scala in Milaan en ook daar zou hij Lenneke Ruiten introduceren.

“Marc Minkowski liet me in Brussel debuteren en dat zou mijn doorbraak in de opera worden. Het was een romantisch werk, terwijl ik eerder vooral barok en Mozart had gezongen. Eigenlijk was alles nieuw: een A-categorierol in een groot huis in een romantische opera. Maar blijkbaar was het zo’n moment.”

Als Ophélie droeg ze een witte jurk die tijdens de voorstelling besmeurd raakte. “Het was nogal klodderig en moest op modder lijken. Dat was nieuw, maar interessant om te doen. Ophélie wordt gek van ellende en van verdriet. Als je dat moet spelen, kan het niet gek genoeg zijn. In die sfeer was die modder heel natuurlijk. Maar het was even wennen bij de repetities.”

Lenneke Ruiten was en is ook concertzangeres. Voor zulke optredens kan een zangeres haar eigen kleding kiezen. Op bovenstaande foto, van een optreden met Holland Symfonia, glimt de stof de kijker tegemoet. “Leatherlook met glitters”, herinnert Ruiten zich, “een spectaculair goede jurk die echt paste bij mijn figuur.”

Ze liet onlangs enkele jurken op maat maken in Salzburg. Daar opende sopraan Barbara Bonney vier jaar geleden een winkel, omdat ze vond dat er te weinig aanbod was van goede concertkleding. Haar winkel is op Facebook te vinden als ‘Bonney & Kleid’. Ze ontwerpt zelf, maar verkoopt ook vintagemodellen van bekende zangeressen. Die staan de kleding af, waarbij de opbrengst gaat naar de educatie van jonge zangers. “Ik heb daar een jurk van Barbara gekocht en één van Netrebko. Dat zijn superdure ontwerpen met veel strass en allemaal heel groot en veel. Heerlijk!”

Thuis slapen

Wat Ruiten zal dragen na de première van Hänsel und Gretel, op 3 december, weet ze nog niet. “Ik laat me leiden door wat ik dan voel. Ik ben een ‘mood-drager’; ik kleed me naar mijn stemming en dus bepaal ik op het laatste moment wat het wordt.”

Ze verheugt zich op de decemberserie bij De Nationale Opera. “Het lijkt me heel erg leuk om met regisseur Lotte de Beer te werken. Ze is een ‘rising star’, met hele fantasierijke concepten.”

En met de trein en de metro vanuit haar woonplaats in Noord-Holland naar de voorstelling kunnen, dat is ook een prettige kant aan haar engagement. “Het is heerlijk dat ik gewoon thuis kan slapen.”

Zie voor meer informatie over de voorstellingen van Hänsel und Gretel de website van De Nationale Opera.