Het nieuwe seizoen van het Teatro alla Scala is geopend met de mooiste zang en de fraaiste muziek. Sterren als Anna Netrebko, Francesco Meli en Riccardo Chailly verzorgden een muzikaal excellente uitvoering van Verdi’s Giovanna d’Arco.

Ieder jaar wordt op 7 december, dag van de heilige Ambrosius, met een feestelijke ceremonie het nieuwe seizoen van de Scala in Milaan geopend. Het is één van de grootste evenementen van de stad en wordt sinds enkele jaren live op tv uitgezonden. Het is dan ook geen wonder dat de Scala voor deze gelegenheid vaak de grootste artiesten uit de operawereld uitnodigt, om hen vervolgens in uitdagende, interessante werken te presenteren. Zo ook dit jaar.

Op initiatief van de nieuwe muzikaal directeur Riccardo Chailly werd Giuseppe Verdi’s minder bekende opera Giovanna d’Arco gespeeld. In 1845 beleefde dat werk in de Scala zijn wereldpremière. Na 150 jaar afwezigheid keerde het terug op de plek van zijn allereerste uitvoering.

Voor de enscenering had intendant Alexander Pereira de regisseurs Moshe Leiser en Patrice Caurier geëngageerd. Het Belgisch-Franse duo leek echter slechts beperkt vertrouwen te hebben in de effectiviteit van Verdi’s muziek en Temistocle Solera’s libretto, gebaseerd op Friedrich Schillers drama Die Jungfrau von Orleans. Herhaaldelijk wezen de twee op de duidelijke verschillen met het historische verhaal van Jeanne d’Arc, evenals op diverse zwakke plekken en contradicties in het libretto.

Om deze gebreken weg te poetsen, creëerden de regisseurs een raamvertelling, waarin een doodziek meisje kort voor haar dood de geschiedenis van de ‘Jungfrau von Orleans’ hallucineert. In haar waan wordt zij Giovanna d’Arco.

Het decor van Christian Fenouillat toonde een ziekenkamer uit de negentiende eeuw. Giovanna en haar vader Giacomo waren de enige echte personen in die kamer, maar telkens brak het zich in Giovanna’s waanvoorstellingen afspelende verhaal van Jeanne d’Arc daarop in, inclusief middeleeuwse kostuums (Agostino Cavalca). Het zette, onder meer met hulp van projecties, markante optische accenten.

Maar hoewel het concept op papier interessant klonk, pakte het in de praktijk weinig overtuigend uit. Het voortdurend heen en weer springen tussen raamvertelling en eigenlijke verhaal onderbrak te vaak de ‘flow’ van het stuk. Het smoorde de opkomende emoties in de kiem en maakte het de zangers onnodig lastig om een goede acteerprestatie te leveren. Op mij kwam het over als één grote mengelmoes van invallen. Soms meer, soms minder gelukt, en stilistisch onsamenhangend.

De muziek werd bij tijd en wijle tot bijzaak gedegradeerd. Jammer, want het niveau van de avond was erg hoog. In het middelpunt stond daarbij het optreden van Anna Netrebko in de titelrol. Na concertante uitvoeringen bij de Salzburger Festspiele van 2013 was ze nu voor het eerst scenisch in de rol van de Franse martelaarster en heldin Giovanna d’Arco te zien.

De sterzangeres was in vocale topvorm en wist ook theatraal vanaf het allereerste moment te imponeren. In deze enscenering bevond ze zich onafgebroken op het toneel. Op ontroerende wijze speelde ze de door het regieduo uitgedachte rol van het stervende meisje.

Vocaal heeft Netrebko zich de afgelopen jaren steeds verder ontwikkeld en inmiddels bevindt ze zich op de toppen van haar kunnen. Haar stem heeft duidelijk aan volume gewonnen en is nu helemaal in het dramatische ‘Fach’ beland. Daarbij is haar instrument helemaal intact gebleven. Haar prachtige, donkere timbre, haar hemelse piani, haar heerlijke middenregister en haar vlekkeloze hoogte maakten haar interpretatie tot een waar feest.

Gelukkig had Netrebko naast haar een tenor staan – Francesco Meli – die zich in de rol van de Franse koning Carlo VII met haar kon meten. Zijn fraai gekleurde, krachtige tenor maakte direct in zijn aria in de eerste akte indruk, met een trefzekere intonatie en meesterlijk gezongen hoge noten.

Helaas zat Meli’s kostuum (een standbeeldachtig, gouden harnas) hem flink in de weg om normaal te kunnen acteren, waardoor de interactie tussen hem en Giovanna tijdens het grootste deel van de avond beperkt bleef tot het muzikale. Iets wat bij twee van zulke geweldige zangers overigens niet per se erg is.

Als Giacomo toonde Carlos Álvarez vooral in het eerste deel van de voorstelling nog tekenen van de ziekte waar hij mee te kampen had gehad en waardoor hij de première had moeten afzeggen. Maar gedurende de avond groeide hij duidelijk en in de slotscène rees hij met zijn indrukwekkend beheerste bariton tot grote hoogten. Ook op hoog niveau zongen Dmitry Beloselskiy als Talbot en Michele Mauro als Delil.

Op fenomenale wijze droeg het door Bruno Casoni ingestudeerde Scala-koor zijn steentje bij. Als demonen achter de coulissen, maar ook als juichend volk in de kroningsscène zorgden de koorzangers voor talrijke kippenvelmomenten.

Voorafgaand aan de première bleek Riccardo Chailly de nodige meningsverschillen met het regieteam te hebben, maar daarvan was op 15 december niets te merken. Het was opmerkelijk met hoeveel spanning, nuance, kleur en liefde voor detail Chailly het Scala-orkest had voorbereid. Het publiek zag het aan het einde van de avond precies zo en juichte de nieuwe chef enthousiast toe. Ook Anna Netrebko en Francesco Meli oogstten groots applaus.

Voor mij waren deze uitmuntende zangers en dit zelden gespeelde werk de reis naar Milaan zeker waard, ondanks de slechts sporadisch overtuigende regie. Ik hoop dat deze productie eraan bijdraagt dat Giovanna d’Arco een vastere plek in het repertoire van operahuizen krijgt.