Hemelse Lohengrin in het Concertgebouw
Het Koninklijk Concertgebouworkest had flink uitgepakt voor zijn uitvoering van Wagners Lohengrin op vrijdag 18 december. Er was een regisseuse om het geheel van een mise-en-espace te voorzien, het Koor van de Nationale Opera was naar het Concertgebouw gehaald en er waren absolute topsolisten geëngageerd. Het resultaat was een overrompelende muzikaal-dramatische ervaring.
Het is voor mij onmogelijk om niet te beginnen met de Lohengrin van dienst, de Duitse tenor Klaus Florian Vogt. Zijn stemgeluid is uniek. Het lichte lyrische geluid dat hij weet te produceren, doet een beetje denken aan dat van een koorknaap. Tegelijkertijd weet die unieke stem, wonderlijk genoeg, dwars door gigantische orkestklanken heen te snijden.
Het maakt Vogt tot de perfecte Lohengrin, de engelachtige vreemdeling die op een wonderlijke wijze, voortgetrokken door een zwaan, in Brabant arriveert. Zodra hij zijn mond opent om afscheid te nemen van zijn zwaan, wordt de betovering in stand gehouden: er klinkt een etherisch wezen in plaats van een normale man.
Vogt weet zijn Lohengrin niet alleen vocaal, maar ook acterend volstrekt geloofwaardig neer te zetten. In de loop van de derde akte wordt zijn magische figuur steeds meer een mens, die zijn geliefde met groeiende, voelbare wanhoop probeert te overtuigen hem niet die ene verboden vraag te stellen. Smekend grijpt hij zijn Elsa bij de schouders en kijkt haar aan. Maar het mag niet baten.
Er valt niets anders te concluderen dan dat Vogt niet zomaar een tenor is die de rol van Lohengrin op uitstekende wijze vertolkt: hij is Lohengrin.
Tegenover Vogt staat een prachtige Elsa: Camilla Nylund, die kort geleden nog bij De Nationale Opera de Marschallin in Der Rosenkavalier zong. Haar stem weet zonder enige merkbare moeite over het orkest de zaal in te zweven. Bovendien weet ze vocaal alle gemoedstoestanden van haar karakter weer te geven. In gesprek met Ortrud in de tweede akte klinkt haar stem warm, mooi en vriendelijk. In de huwelijksnacht met Lohengrin klinkt de wanhoop door in haar zang, evenals in haar acteerwerk.
Ook Ortrud, neergezet door de dramatische sopraan Katarina Dalayman, is weergaloos. Met haar gigantische, soms bulderende stem boezemt ze werkelijk angst in. En behalve met haar stem weet Dalayman ook met haar acteren een uitermate griezelige en kwaadaardige vrouw neer te zetten. Ze heeft zich bovendien voor de gelegenheid helemaal in het zwart gestoken, met een lange, zwarte leren jas. Het is geen wonder dat deze Zweedse een gevestigde naam is in het Wagner-repertoire en deze rollen op de hoogste podia zingt.
De Russische bariton Evgeny Nikitin is een bekende in Amsterdam. Vorig seizoen zong hij de rol van Friedrich von Telramund al bij De Nationale Opera, op uitstekende wijze. Meer nog dan in de productie van Pierre Audi is zijn Telramund in het Concertgebouw een gekweld karakter, dat zich volkomen door zijn echtgenote laat overrompelen en meeslepen.
Koning Heinrich wordt uitstekend vertolkt door de imponerende bas Falk Struckmann. Curieus is wel dat hij de hele avond met bladmuziek onder zijn arm loopt, die hij echter alleen bij de ensemblestukken openslaat. Gelukkig doet hij het onopvallend en is zijn koning verder een statige en imponerende figuur.
De cast wordt gecompleteerd door de Heerrufer van Samuel Youn, die vocaal niet onderdoet voor zijn collega’s.
Andris Nelsons had zich vanwege een blessure moeten terugtrekken als dirigent en werd vervangen door Sir Mark Elder. Die laat het orkest weergaloos spelen. Onder zijn leiding laat het Concertgebouworkest horen waarom het tot de absolute wereldtop behoort.
Het orkest weet alle schakeringen van de partituur tot leven te brengen. De liefdevolle momenten kennen een warme, romige klank, de momenten van onrust worden puntiger gespeeld en op de luidere momenten, zoals de entree van koning Heinrich in de derde akte, wordt het publiek door een prachtige klankgolf overspoeld. Tegelijkertijd spelen de musici waar nodig ook prachtig zacht.
Het koor van DNO, vergezeld door het Groot Omroepkoor, leverde vorig seizoen in Nationale Opera & Ballet al een uitstekende prestatie in deze opera van Wagner, ook onder leiding van Ching-Lien Wu. In het Concertgebouw overtreft het zichzelf. Ik wist dat het DNO-koor van een topniveau was, maar zó goed heb ik het nog nooit gehoord. Het lijkt erop dat de slogan ‘alles klinkt beter in het Concertgebouw’ echt klopt.
De mise-en-espace van Caecilia Thunnissen geeft de zangers de gelegenheid hun rollen ook fysiek vorm te geven. De balkons, de loges en de trappen worden hiervoor benut. Thunissen laat daarbij de zwaan – een in het wit geklede acteur met een handschoen met een zwanenhoofd om zijn hand – regelmatig in verschillende hoeken van de zaal opduiken. Een andere vondst is dat ze de door Ortrud bij Elsa gezaaide twijfel laat uitbeelden door in het zwart geklede figuren die maskers van Ortruds gezicht opzetten.
Doordat alle betrokkenen uitstekend samenwerken en op elkaar ingespeeld zijn, is het resultaat meer dan een som van losse onderdelen. Dit is Lohengrin op zijn best.
De auteur
16Reacties
Weer een prachtige recensie van Laura Roling. Ik ben het volledig met haar eens.Een onvergetelijke uitvoering.Er valt weinig aan toe te voegen. Zou Falk Struckmann een partituur bij zich dragen omdat de gebruikelijke coupures in Lohengrin nu wel werden gespeeld en hij misschien niet helemaal zeker was van zijn zaak? Ik ben geen expert slechts liefhebber. Ik hoop dat iemand hier meer van weet. Ik benijd de bezoekers die deze uitvoering nog moeten gaan horen en zien.
Helemaal eens met Laura Roling. Wat een schitterende uitvoering was dat vrijdagavond. Deze zomer zag ik Vogt in Bayreuth in dezelfde rol en ook Youn als Heerrufer, maar dit was in alle opzichten fantastischer. Wat is concertante opera toch prachtig. Zeker met zo’n cast en zo’n orkest en koor. Ook de scenische toevoegingen waren mooi. Nergens over de kop. Ik hoorde iemand na afloop zeggen dat het wat kitscherig aandeed, maar dat vond ik geenszins het geval. Het was zeer smaakvol gedaan.De ster van de avond was voor mij echt Nylund. De mooiste Elsa van dit moment. In alle opzichten. De Lohengrin van Jaap van Zweden in 2008 was mijn eerste concertante Lohengrin en ik vond het verpletterend. Deze uitvoering met het KCO en een subliem dirigerende Elder overtrof dit moeiteloos.
Ik heb de Höllander van KCO destijds niet gezien, maar ben in het bezit van de CD en ik hoop dat ze deze lijn gaan doorzetten en wellicht dat er ooit een Ring met het KCO komt. Hoop!!
Heel mooie recensie. Behorende tot het Koor van DNO, wil ik toch ook melden dat, buiten het Bruidskoor gezongen door DNO, ALLE koorstukken samen met onze fantastiche collegae van Het GOK gebracht werden. Dus daar klonk ” 1″ fantastich groot koor. Als Belg voel ik me telkenmale een beetje meer Nederlander worden als je in het Concertgebouw met het Concertgebouworkest, fantastische soli,koorzangers DNO en GOK o.l.v M.Elder musiceren op zo’n uitzonderlijk niveau mag meemaken!!
Na de mooie recensie, de nog mooiere reactie van Michaela en de vijfsterren recensie in de Volkskrant valt er weinig toe te voegen.
De held van de avond was voor mij het koor, maar eigenlijk was alles fantastisch. De zangers, het orkest, de regie…
Aan het begin van de tweede akte bewogen schaduwen achter gordijnen (podium rechts en links), dat waren amateurs die voor deze uitvoering waren gevraagd. Bijna was ik er ook bij, gelukkig had ik dus een kaartje en de +/- vijf uur vlogen voorbij.
Het was inderdaad een concert van zeldzame klasse. Een gelukzalig makende middag. Naar ik heb begrepen zijn de particuliere (Amerikaanse) geldschieters die dit cadeau mede mogelijk hebben gemaakt van plan om nog meer concertante Wagners met het KCO in het Concertgebouw te brengen. Praise them!
Bij de uitvoering van Der Fliegende Holländer werden de twee Amerikaans-Nederlandse echtparen die de uitvoeringen gedeeltelijk financieren vóór het concert bedankt. Op vrijdagavond was dat bij Lohengrin niet het geval. Zie ook het interessante artikel in Preludium van december.
Veel mooier is bijna niet mogelijk. Grote klasse!
Mag ik eerlijk zijn? Deze recensie is duidelijk alleraardigst voor het koor van DNO en dat is voor een deel niet juist. De koorklank (‘zó goed heb ik het nog nooit gehoord’) is vooral te danken aan de leden van het Groot Omroepkoor. In dat gezelschap wil ik ook wel zingen .. en hoort U mij als nooit eerder :-). Uiteraard lof voor DNO, maar het in grotere getale aanwezige Groot Omroepkoor bepaalde voor mij gisteren toch echt de inderdaad fantastische uitvoering. Hulde dus aan beide gezelschappen, maar graag wel eren wie de eer vooral toekomt.
Er viel zeker veel moois te beleven bij deze uitvoering, maar mijn ideale concertante Lohengrin is het niet geworden. Die staat nog steeds op naam van Jaap van Zweden met zijn subtiele, gedetailleerde en transparante lezing in de Zaterdagmatinee van 2008. Die transparantie miste ik in de uitvoering van Elder. Een uitvoering die bovendien ontsierd werd door teutoonse volumes, een euvel waar overigens ook de Fliegende Holländer o.l.v. Andris Nelsons onder te lijden had. Kunnen gastdirigenten, die kennelijk niet bekend zijn met de geweldige akoestiek van het Concertgebouw, niet gevraagd worden om zuinig om te gaan met het volume?
Een stoorzender van andere aard waren de als zwaan opererende acteur en de acteurs met de maskers die enkel afleidden van de muziek en geen toegevoegde waarde hadden. Zou iemand in de zaal hebben opgemerkt dat de maskers Otrud gezicht hadden?
Voor mij was het een ware triomf waarbij alles en iedereen klopte. Hoogtepunten waren ‘Nun sei Bedankt'(ook qua regie en het fantastische koor) en ‘in fernen Land’. Camilla Nyland die klonk als een jong onschuldig engeltje. Vogt inderdaad nog mooier dan in Bayreuth afgelopen zomer. Wellicht door de nóg betere akoestiek en het feit dat hij zich puur kan richten op het zingen. Wat een nuances op het einde van de avond. Ortrud was ook geweldig, maar in de derde akte vond ik haar wellicht iets te… maar dat is natuurlijk ook die rol. Friderich en uiteraard ook Struckmann voldeden prima in hun rol. Orkest uiteraard ook van zeldzame schoonheid. Ik zit nu nog te genieten en verheug me al op het zondagmiddagconcert op radio 4 van zondag a.s.
Wat een ‘zwaanzinnige’ mooie uitvoering! Heb Lohengrin nu in een tijdsbestek van anderhalf jaar gehoord in Bayreuth, Amsterdam, Berlijn en nu bij het KCO, en deze laatste uitvoering heeft de meeste indruk gemaakt. Fijn dat nu ook het orgel in de tweede akte een stemmige functie had. Opvallend was dat Mark Elder zeer gedoseerd het orkest liet spelen en met name het volume prachtig beheerste!
Dat in de recensie het koor van de DNO wordt geprezen is onterecht. Het Groot Omroepkoor zong net zo mooi en gepassioneerd. Het is dan ook niet terecht om te speken dat het koor van DNO werd ‘vergezeld’ door het Groot Omroepkoor. Het was een onvergetelijke uitvoering!
Kan nu pas reageren daar ik devolgender dag met vakantie ging en speciaalvoor dezeuitvoering een dsg later ben gegaan. Daar LOHENGRIN mijn lievelingsopera is Geweldig wat een stemmen dacht dat na VanZweden in 2008 nooit meet een beter zou komen maar dus niet werkelijk wat een uitvoering hoop dat er een cd van kiomt heel snel.
Ben ook zoekende naar plaats bij de WienerStaatsoper voor Lohengrin met van Zweden erg spannend enn tevens met Camilla Nylund inderdaad de beste Elsa van dit moment
Het zou inderdaad bijna een misdaad zijn om het niet op cd uit te brengen.
Inmiddels is de CD verschenen. Paul Korenhof heeft zich ‘bijna een volle week met deze Lohengrin beziggehouden, waarbij de derde cd letterlijk dagen lang in de speler bleef zitten’ … https://www.opusklassiek.nl/cd-recensies/cd-pk/pkwagner_lohengrin_elder.htm
Dank Leen. Ik moet de cd nog aanschaffen, maar ik was er destijds bij. Ik kan me vinden in zijn ‘beoordeling’ van de zangers en orkest. Een keer geen gezeur, maar louter lof voor KFV die inderdaad nog beter zong dan in Bayreuth de zomer voorafgaand.
Wat een buitengewoon genuanceerde recensie van Paul Korenhof. Wat jammer dat onze zogenaamde kwaliteitskranten geen ruimte maken voor dergelijke recensies.