Aan passie en drama ontbrak het alt Nathalie Stutzmann niet tijdens haar uitvoering van Winterreise in de Nieuwe Kerk in Den Haag vrijdagavond. Erg fijnzinnig sprong ze echter niet om met de Duitse dichtregels van Wilhelm Müller en de breekbare muziek van Franz Schubert.

Franz Schubert componeerde in het najaar van 1827 koortsachtig aan een nieuwe cyclus van, zo omschreef hij ze zelf, “huiveringwekkende liederen”. Eenmaal klaar zong hij de 24 liederen van Winterreise voor zijn vrienden voor, die gegrepen werden door de donkerte van de toonzettingen. Een jaar later overleed de componist.

Vele, vele zangers hebben sindsdien gepoogd om Schubert te volgen op zijn winterreis. Ze hebben verbitterd afscheid genomen van hun geliefde in ‘Gute Nacht’, ze hebben door het koude en zwaarmoedige landschap van bijvoorbeeld ‘Gefrorene Tränen’ en ‘Der stürmische Morgen’ gedoold, ze hebben gemerkt hoe ze steeds moedelozer werden in ‘Das Wirtshaus’ en ze hebben uiteindelijk op bekemmende wijze hun uitzichtloze situatie onder ogen moeten zien in ‘Der Leiermann’.

Elke tocht door de cyclus is weer anders, want Winterreise is een reis van de ziel, heel persoonlijk en intiem. Het is aan de zanger om het publiek in zijn kielzog mee te nemen, zodat het ziet wat hij ziet en voelt wat hij voelt. Gebeurt dat, dan is Winterreise een immens rijke ervaring.

Nathalie Stutzmann heeft een altstem die uitstekend past bij de hoofdpersoon uit Winterreise. Haar timbre lijkt gesmeed te zijn uit de melancholische grondstoffen van Schuberts cyclus. Iedere noot die ze zingt, ademt verdriet en zielenpijn.

Met haar unieke instrument geeft ze een dramatische interpretatie van Schuberts liederen. Ze schuwt grote dynamische constrasten niet, zet haar gevoelens vaak kracht bij met klagende, vibratoloze klanken (op het barokke af) en laat haar stemgeluid voortdurend tranen. Je kunt horen én zien dat de liederen haar aangrijpen.

Stutzmanns winterreis is vooral warmbloedig. Minder verstild dan veel vertolkingen die ik ken, maar vol passie. ‘Die Krähe’ is zeer donker en dramatisch, de slotzin van ‘Der Wegweiser’ (“Eine Straße muss ich gehen, die noch keiner ging zurück”) schreit werkelijk door de zaal en in ‘Das Wirtshaus’ krijgt de krachteloosheid van de hoofdpersoon (“bin matt zum Niedersinken”) bijzonder treffend gestalte.

Toch raak ik vaak achterop bij de zangeres. Dat zit hem deels in de weinig vloeiende overgang tussen haar erg masculiene laagte, haar volle midden en haar felle hoogte. Het doet veel liederen wat onrustig en grillig overkomen. Schubert zingen is op eieren lopen, maar bij Stutzmann breekt er nog weleens een schaal.

Meer nog dan dat stoort haar matige dictie. Te vaak veronachtzaamt Stutzmann de wonderschone poëzie van Wilhelm Müller en verkiest ze klankkleur boven verstaanbaarheid. Soms gaan hele strofes aan je voorbij, zoals in ‘Einsamkeit’.

Natuurlijk heb je de tekst op papier, maar dat maakt de uitspraak voor mij niet minder essentieel. Pas als de woorden van Müller voor al je zintuigen tastbaar worden, komt de cyclus echt tot leven. Luister naar Thomas Quasthoff of Christian Gerhaher en je merkt hoe bepalend de taal voor de muziek kan zijn. Jammer dat Stutzmann hier niet meer oog voor heeft. Nu klinkt ze te veel als een Française die op Winterreise gaat en zich niet helemaal raad weet met de taal.

Van dictie heeft pianiste Inger Södergren, de vaste begeleidster van Stutzmann, geen last. Ze voorziet de zang van haar collega van sober, dienend spel en raakt daarmee mijns inziens de juiste snaar. Ze houdt de eenvoud van Schubert eenvoudig. Zo klinkt Winterreise het mooist.

Zie voor meer informatie over de concerten van het Zuiderstrandtheater www.zuiderstrandtheater.nl.