Het Holland Festival is deze zomer aan zijn 69ste editie toe. Onder het motto ‘Edges of Europe’ stelt het festival de diversiteit van en spanning in het Europa van nu centraal. “Ik geloof dat kunstenaars de wereld kunnen veranderen”, stelde artistiek directeur Ruth Mackenzie in haar toespraak bij de programmapresentatie.

Voor Ruth Mackenzie een overzicht kon geven van de hoofdpunten uit de programmering voor het komende Holland Festival kwam zakelijk directeur Annet Lekkerkerker aan het woord op de perspresentatie in het Westergastheater. Ze somde een aantal getallen op die bij een terugblik op de laatste vijf jaar van het festival tot tevredenheid stemmen.

Het festival bracht in die vijf jaar zo’n veertig wereldpremières, niet minder dan driehonderd nationale producties en meer dan veertig internationale coproducties met instellingen als het Londense Barbican Centre, het BAM in New York en het Parijse Théâtre de la Ville. “We blijven lef tonen in wat we doen”, zei de zakelijk directeur, die van het publiek nieuwsgierigheid vraagt bij het volgen van de innovatieve koers van het Holland Festival.

Verwijzingen naar Europa anno nu

“We willen werk laten zien dat mensen uitnodigt met een andere blik naar de wereld te kijken”, zo opende Ruth Mackenzie haar overzicht van de nieuwe producties van het komende Holland Festival, dat van 4 t/m 26 juni in Amsterdam wordt gehouden.

De hereniging van het Syrian National Orchestra for Arabic Music, dat voor het eerst sinds 2010 weer zal optreden, noemde Mackenzie een voorbeeld van de in het festivalprogramma geïncorporeerde actualiteit. En ook in de tekstloze theaterproductie Die Stunde da wir nichts von einander wussten – een stuk van Peter Handke, dat door het Hamburgse Thaliatheater aan de actualiteit werd aangepast – zitten volop verwijzingen naar het Europa anno nu.

Na de presentatie sprak Place de l’Opera met de festivaldirecteur. Ze volgde in 2014 Pierre Audi op als artistiek leider van het Holland Festival en presenteert dit jaar de tweede editie onder haar regie.

U neemt als burger ongetwijfeld kennis van het nieuws, maar hoe leest de directeur van een festival dat relevant wil zijn de krant?
“Het is niet zo dat ik bedenk dat bijvoorbeeld de Franse Revolutie erg belangrijk en bepalend is voor de manier waarop Europa gevormd is en dat ik dan een regisseur zoek die daar een stuk over wil maken. Zo gaat het niet. Het was Joël Pommerat die het stuk Ca ira (1) Fin de Louis al gemaakt had, over hoe de Franse Revolutie de basis legde voor het moderne Europa. Dat hebben we naar het festival gehaald.”

“We gaan uit van wat de kunstenaars maken”, vervolgt de festivaldirecteur. “Ik geloof dat goede kunst alleen gebaseerd kan zijn op de eigen ideeën van de kunstenaar. Als festival is het onze taak om te selecteren. Er zijn niet zo veel stukken over de Franse Revolutie, maar er zijn heel veel stukken over Syrische vluchtelingen en we moeten daarvan de bijzondere voorbeelden naar ons festival zien te halen.”

“De kleine maar aangrijpende productie Gardens Speak is een goed voorbeeld. In Syrië doet het tragische feit zich voor dat de rebellen tegen Assad geen begrafenissen kunnen hebben. Ze doen dat nu in het geheim, in eigen tuinen. Theatermaakster Tania El Khoury laat het publiek zo’n graf ontdekken, om dan het verhaal van de dode te horen. Het is een goed voorbeeld van hoe een festival je een onvergetelijke ervaring laat hebben.”

“We hebben hier in Amsterdam iedere week topklasse kunst in de theaters en de concertzalen. Dat is – anders dan toen het Holland Festival in 1947 begon – niet bijzonder meer. We moeten het publiek van nu dus een programma geven dat niemand anders brengt. Dat is de uitdaging.”

Hoe weet u in de voorbereiding of een voorstelling die u bekijkt geschikt is voor het festival?
“Ik ben daarin niet anders dan elke andere kunstliefhebber. Je weet het bijna meteen als je naar iets zit te kijken. En dat geldt ook voor wat helemaal niet goed is. Het middengebied, dat is het lastigste in te delen.”

“Een voorbeeld van één van onze operaproducties dit jaar is de double bill The Corridor en The Cure, twee kameropera’s van Harrison Birtwistle. Daarbij was het voor mij meteen duidelijk dat de productie grote kwaliteit heeft. The Corridor was al eens in Nederland te zien. Die gaat over het moment dat Orpheus omkijkt en Eurydice ziet. Het nieuwe, in opdracht van de Londense Royal Opera en het Aldeburgh Festival geschreven The Cure gaat over het moment dat Medea met veel magie aan Aeson, de vader van Jason, zijn jeugd teruggeeft.”

“Verhalen uit de Griekse mythologie kunnen soms lastig invoelbaar zijn voor de toeschouwer, maar deze karakters zijn goed te begrijpen. De emotie in beide stukken is heel direct. De twee opera’s zijn bedoeld om samen uitgevoerd te worden, met dezelfde cast en hetzelfde orkest en in eenzelfde regie. Dat versterkt het effect van beide stukken.”

De Birtwistle-double bill is één van de bijzondere operaonderdelen van het komende festival. Hoe komt zo’n productie op het Holland Festival terecht?
“Ik ben al lang fan van Harrison Birtwistle en ik wist dat deze productie gemaakt werd, vorig jaar mei. Toen was er simpelweg geen ruimte tussen de opvoeringen in Aldeburgh en de serie in het Royal Opera House. Maar ik wist al dat ik het wilde hebben. Toen ben ik bij de première in Aldeburgh gaan kijken en wist ik dat extra zeker.”

Kan het gebeuren dat u ver reist om een productie te zien en toch denkt: nee?
“Zeker, je gaat naar festivals en ziet twintig voorstellingen en dan kan het zijn dat geen ervan voldoet aan de eisen. Ons werk bij het programmeren van het festival lijkt altijd leuk, maar het komt voor dat je dingen ziet die je niks vindt. Maar het gebeurt ook wel dat je jaren later van dezelfde maker iets ziet wat je wel fascineert. Het is heerlijk om te zien hoe talent zich ontwikkelt.”

Er zijn delen van het programma van het Holland Festival die worden geprogrammeerd door De Nationale Opera. Hoe gaat die samenwerking?
“Daar hebben we veel geluk mee. Ik ken Pierre Audi, de directeur van De Nationale Opera, al sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw, toen hij het Almeida Festival in Londen leidde. Hij heeft mede mijn smaak voor kunst ontwikkeld. Hij was daarnaast als Holland Festival-directeur mijn voorganger.”

“Een goed voorbeeld van dit jaar is Theatre of the World van Louis Andriessen, dat in Carré zal worden opgevoerd, met Pierre als regisseur en het Amerikaans videoduo de Quay Brothers. Het wordt een geweldig stuk, dat al lang voor mijn tijd geprogrammeerd is. Ik kan dus geen enkele credit claimen voor die keuze, maar dat ga ik natuurlijk wel doen.”

“Voor de première in Carré gaat de voorstelling naar Los Angeles. Het is een coproductie met de Los Angeles Philharmonic. Daar wordt het begin mei in een concertante versie gedaan. Voor het echte werk, dat helemaal voor Carré wordt aangepast in de regie van Pierre Audi, moeten mensen echt naar Amsterdam komen!”

“We moeten het zeker ook even hebben over Melancholia. Dat is een productie van Sebastian Nübling, die we vorig jaar in het festival hadden met Der Untergang der Nibelungen. Deze keer gaat zijn voorstelling over melancholie en somberheid. Hij werkt samen met Andrea Marcon en La Cetra, Barockorchester Basel, dat afgelopen weekend in het Concertgebouw een opera van Vivaldi bracht. Melancholia is brandnieuw en het idee is geweldig. Het is een mash-up van werk uit de barok, waaronder muziek van John Dowland, die bol staat van de melancholie.”

Waarom moet ik gaan?
“Geweldige muziek, fantastische dirigent, hele goede musici en zangers en een thema waarin iedereen zich kan herkennen. Dat is het kenmerk van goede opera.”

We kunnen er niet omheen: onlangs lekte het nieuws uit dat er plannen zijn voor LICHT van Stockhausen in 2019.
“In onze vierjarige plannen voor het ministerie staat dat we onderzoek doen naar de mogelijkheden, met enkele partners. Ik was in Londen tijdens het 2012 Festival producent van MITTWOCH aus LICHT, één van de zeven delen die nog nooit compleet waren geënsceneerd. Het is het deel met onder meer het Helicopter Quartet, dat separaat al eens in het Holland Festival is gegaan. Het was een stuk van vijf uur, met dat kwartet als één van de makkelijker te produceren onderdelen. Mensen vanuit de hele wereld kwamen naar Birmingham om het mee te maken. Ik ben zelf al lang Stockhausen-fan.”

Kunnen we hoop houden?
“Ik zeg alleen: we onderzoeken de mogelijkheden.”

Zie voor de opera- en muziektheateronderdelen van het Holland Festival 2016 het overzicht op Place de l’Opera. Zie verder de website van het Holland Festival.