Bij Codarts, het Rotterdamse conservatorium, zijn ze trots op hun nieuwe aanwinsten voor het docentenkorps. Met tenor Marcel Reijans en bariton Henk Neven haalt de opleiding twee zangers met een schat aan praktijkervaring binnen. Ze gaan hun studenten van alles leren, maar vooral “kneitergoed zingen”, vertellen de twee in een dubbelinterview.

Het nieuwe studiejaar bij de afdeling klassieke zang van Codarts begint na de zomer, maar nu al zijn de voorbereidingen begonnen. Op 5 maart kan een nieuwe lichting studenten kennismaken met hun docenten tijdens een lescarrousel, in april zijn de toelatingsaudities en in september begint voor de uitverkorenen het echte werk.

De eerstejaars, maar ook de ouderejaars tot in de masterfase, krijgen in het nieuwe studiejaar twee bekende namen voor zich: bariton Henk Neven, met inmiddels een ruim cv vol opera, oratorium en lied, en tenor Marcel Reijans, die zowel klassieke als moderne opera in zijn portefeuille heeft en schakelt van Frommermann en Taralli naar Bach en Wagner.

“Ik wil graag dat Rotterdam een opleiding heeft die ertoe doet”

“Het kwam op een goed moment. Ik was al aan het denken over een docentschap en dat die mogelijkheid zich voordeed in mijn eigen stad Rotterdam maakte het extra aantrekkelijk”, vertelt Henk Neven. “Ik was vorige zomer op Codarts in de rol van gecommitteerde bij een eindexamen, en het hoofd, Okke Westdorp, wees me op de positie in het team klassieke zang.” Henk was geïnteresseerd, niet alleen omdat Rotterdam zijn woonplaats is. “Als zanger wil ik graag dat Rotterdam een opleiding heeft die ertoe doet, en daaraan kunnen Marcel en ik bijdragen.”

Henk had de advertentie voor hoofddocent klassieke zang gemist en dat gold ook voor zijn nieuwe collega Marcel Reijans. Die zat bij zijn schoonouders in Texas toen hij een bericht kreeg. “Frans Huijts, één van de zangdocenten van Codarts, mailde me en gaf aan dat de sluitingsdatum van de vacature naderde.”

“Ik wist dat Roberta Alexander wegging bij Codarts”, vervolgt Marcel. “Er waren meer kandidaten, hoorde ik later, en ik vermoedde en hoopte dat Henk één van hen zou zijn. We hebben beiden veel werk met onze optredens, dus een volledige aanstelling met veel studenten is voor ons geen optie. Allebei kiezen we voor een beperkt aantal studenten. De toekomst zal het uitwijzen, maar in de praktijk zou het handig kunnen zijn als we elkaar af en toe kunnen helpen met de studenten als één van ons op pad is. Zeker omdat we uit dezelfde ‘school’ van Margreet Honig komen.”

Codarts en de twee zangers werden het eens over zo’n constructie en daarmee was hun aanstelling een feit. Althans, na sollicitatiegesprekken en een proefles; onderdelen van de formele procedure. In Duitsland gaat dat nog veel verder, weet Marcel. “Daar moet je, ook als je een bekende naam hebt, een flink stuk voorzingen.” Dat hoefde bij Codarts niet.

De net aangestelde docenten hadden geen moeite met het formele traject dat uiteindelijk tot hun aanstelling leidde. “We zijn wel blij dat het zo ging: je voorkomt scheve gezichten en in zo’n procedure wordt je geschiktheid getest. Dan is dat maar duidelijk.”

“Een goed renpaard is nog geen goede ruiter”

Henk Neven kreeg de liefde voor lesgeven al via zijn ouders mee. “Ik kom uit een onderwijzersgezin; mijn ouders zaten beiden in dat vak. Leren en ontwikkelen heeft me altijd geïnteresseerd en ik ben nu op een punt dat ik dat wil delen met een jongere generatie. Het is om te doen fascinerend en je leert er zelf ook weer van.”

Marcel Reijans investeert al lang veel tijd in coaching en het opbouwen van ervaring als docent in zijn zangstudio Fritz, genoemd naar zijn zingende vader en naar zijn muzikale held Fritz Wunderlich. “Een goede zanger is niet per definitie een goede zangdocent”, stelt hij. “Ik verwijs graag naar een uitspraak van voeltbaltrainer Co Adriaanse, die commentaar had op de benoeming van stervoetballer Marco van Basten als bondscoach. Hij vond: ‘Een goed renpaard is nog geen goede ruiter.’ Het was een omstreden uitspraak, maar hij heeft gelijk gekregen…”

Beide zangers hebben inmiddels naast hun concertpraktijk veel ervaring opgebouwd met lesgeven en coaching van zangers. Henk Neven gaf in Rotterdam en op verschillende conservatoria masterclasses, samen met zijn pianobegeleider Hans Eijsackers. “Mijn ervaring als student van mensen als Maarten Koningsberger en Margreet Honig is dat ze me niet alleen van alles leerden, maar me ook hielpen ontdekken hoe je jezelf verder ontwikkelt. Bij jonge mensen zie ik dat als de eerste stap: leren te leren. Je instrument kennen. Zelf weten wat je moet doen als een dirigent je iets vraagt te doen en je moet bedenken wat de gevolgen voor je stem zijn.”

Marcel: “Ik geef al tien jaar privéles. Ik heb in mijn praktijk veel mensen die afgestudeerd zijn. Die kunnen al van alles, maar soms hebben ze slechte gewoontes die ze weer moeten afleren. Onze studenten hier op Codarts zijn veel jonger. Je kunt ze dan hopelijk vroeg op het juiste spoor zetten en voorkomen dat ze dingen gaan doen die niet goed voor hun stem zijn.”

Orde houden? “Geen probleem”

De meeste lessen die de twee docenten zullen geven, zijn individueel, met een enkele keer een groepsles. Op de kritische vraag of ze wel orde kunnen houden, volgt een eenstemmig: “Geen probleem.”

Henk: “Dit conservatorium kent de luxe dat er – als ik het goed begrepen heb – altijd een pianist bij een les is. Dat was in mijn tijd in Amsterdam niet zo. Je luistert dan anders als docent en kunt je volledig focussen op de zang. Dat is ook voor de studenten belangrijk.”

Marcel is er blij mee: “Ik speel niet zo heel goed piano. Dat is niet erg als je heel technisch aan het werk bent met een leerling, maar na die techniek wil je ook even echt muziek kunnen maken. Zo integreer je meteen de expressie met de techniek.”

Het is gebruikelijk dat de docent op een conservatorium bepaalt welk repertoire gezongen wordt. “Dat wordt een uitdaging”, vindt Marcel. “Ik weet gezien mijn stemvak veel van tenoren en ook iets van baritons, maar natuurlijk minder van vrouwenstemmen. Maar gelukkig zijn we met vier docenten. In zo’n geval kunnen we collega Charlotte Riedijk om raad te vragen.”

“Op het conservatorium werd ik veel rijper, ook als mens”

Marcel Reijans en Henk Neven hadden zelf heel verschillende conservatoriumloopbanen. Henk begon meteen na de middelbare school. “Ik was een jaar of 18 toen ik aan de vooropleiding begon.” Marcel studeerde eerst in Nijmegen politicologie en communicatiewetenschappen en ging pas daarna naar het conservatorium. “Wat ik van mijn universitaire verleden heb meegenomen, is academisch denken en schrijven. Maar in het academisch onderwijs zit je erg in het cerebrale. Door de overstap naar zang ben ik gaan aarden. Daardoor ben ik als mens completer geworden.”

“Ik was al 26 toen ik naar het conservatorium ging. Daar werd ik veel rijper, ook als mens”, vervolgt Marcel. “Dat wil ik doorgeven. Dat je door te zingen en muziek te beleven een vol mens wordt, met hoofd en lijf. Ik maak in een les weleens mee dat de leerling en ik volschieten. Dat gebeurt bij een belastingconsulent vermoedelijk niet zo snel.”

Henk: “Ik heb ervaren dat het van belang is om elke leerling op een eigen manier te benaderen. Een aanwijzing die voor de één werkt, doet dat voor een ander niet. Elke stem is anders. Los van de basisdingen die iedereen moet leren, zoals adem, moet ieder zijn eigen pad afleggen. Ik herinner me dat ik tijdens mijn opleiding probeerde alles goed en correct te doen. Pas na die tijd bedacht ik: en nu ga ik het op míjn manier doen. Je kunt gevangen raken in hoe je denkt dat het moet. Ik wil graag met de studenten op zoek gaan naar hun eigenheid, hun uniciteit.”

“De praktijk is sterk veranderd”

De studenten die de verse hoofdvakdocenten voor zich krijgen, zijn weer een hele generatie jonger dan ze zelf zijn. Het lijkt beiden geen probleem. Marcel: “Ik heb al wat masterclasses gegeven aan jonge studenten en voelde toen niet zo veel afstand.”

Henk benoemt de voordelen die deze generatie studenten heeft: “Wij werkten tijdens de studie met opnames op cassettebandjes. Tegenwoordig vind je alles online. Maar ik realiseer me dat de praktijk sterk is veranderd. Het repertoire is breder, er wordt meer van je acteren gevraagd en je ‘look’ speelt een grotere rol. Ook daar heb je als conservatorium een rol in.”

Marcel is ervan overtuigd dat professionalisme van steeds groter belang is. “Naast talent en stem is dat een essentiële factor voor succes. Dat heb ik in de VS, waar ik heb gestudeerd, ook geleerd. Ik zie dat bij audities van Amerikaanse collega’s vaak: die hebben aanwezigheid, présence! Je kunt nog zo goed zingen, maar als je je in een bloemetjesjurk onzichtbaar maakt op een podium, dan maak je het niet.”

“Ik heb nog meegemaakt dat er bij de Reisopera twaalf producties per jaar gedaan werden”

Marcel moet nog weleens denken aan acteur en docent Joost Prinsen van de Theaterschool. Die zei ooit op de vraag wat een professionele instelling is: “Wees op tijd, ken het stuk en zorg dat je betaald wordt.” Marcel: “In ons vak is dat absoluut zo: je zaken kennen, op tijd zijn, goede afspraken maken. En ook een prettige collega zijn, collegiaal werken. Dat aan de studenten duidelijk te maken, vind ik een opdracht aan mezelf. Iets als te laat komen bijvoorbeeld: geen orkest accepteert dat van een zanger.”

Marcel vindt het ook belangrijk om na te denken waar het heen gaat met opera. Een goede Mozart zingen is een echte uitdaging. Mozart mag nooit uitsterven. Maar hoe vertel je dat het grote publiek? “De tijden zijn veranderd. Ik heb nog meegemaakt dat er bij de Reisopera twaalf producties per jaar gedaan werden”, herinnert Marcel zich. “Dat is nu een ongekende luxe.”

Henk Neven vat de kern van wat hij en zijn nieuwe collega Marcel Reijans gaan doceren zo samen: “Onze studenten kneitergoed leren zingen. Dan houd je je staande in elke akoestiek, bij elke regisseur, voor elk orkest en in elke cast.”

Op 5 maart hebben kandidaat-studenten de mogelijkheid om in een carrousel hun toekomstige docenten op Codarts te leren kennen. Naast Henk Neven en Marcel Reijans zijn dat Frans Huijts, Charlotte Riedijk en David Prins (performance). Zie voor meer informatie de Facebook-pagina van Codarts.