Niet in het theater aan het Waterlooplein, maar in het Muziekgebouw aan ’t IJ ging Blank Out van Michel van der Aa in première, als onderdeel van het eerste Opera Forward Festival. De ‘chamber opera for soprano, baritone, choir and 3D film’, zoals de ondertitel luidt, biedt het oor veel moois. Het oog raakt echter snel uitgekeken.

Met Blank Out experimenteert Michel van der Aa verder met de combinatie van levend theater, inclusief ter plekke gemaakte film, en vooraf opgenomen filmbeelden, geprojecteerd op een enorm scherm. De geluidsopnamen werden in de zaal verspreid door rondom opgestelde luidsprekers. De filmbeelden werden vastgelegd met een techniek die dieptewerking moet opleveren, indien bekeken door een speciale bril.

Aan alle toeschouwers werd gevraagd die bril gedurende de hele voorstelling (vijf kwartier) op te houden. Eigenwijs als ondergetekende is, heb ik de bril regelmatig afgezet om het effect te controleren. Lag het aan mijn ogen dat ik weinig tot niets van een 3D-effect merkte? Ik vernam die reactie ook van medetoeschouwers.

Blijft over: muziektheater met filmbeelden. De rechterhelft van het concertpodium werd gevuld door het projectiescherm. Daarvoor was ruimte genoeg om scènes in de realiteit te laten plaatsvinden. Op het linkergedeelte stond een opstelling van rekwisieten, zoals een boerenhuisje, een boom en een pakket keisteentjes; allemaal replica’s in miniatuur van het huis en de omgeving die in de film te zien waren. Ook van de replica’s werden filmbeelden gemaakt, door de vrouwelijke hoofdfiguur.

Drievoudige Woman

De vrouwelijke hoofdfiguur blijkt de moeder te zijn van een jongen die voor haar ogen verdronk. In de eerste scène van de opera haalt de vrouw (aangeduid als Woman) herinneringen op aan haar zoontje. We zien en horen sopraan Miah Persson tegen de achtergrond van een boerenhuis in een weidelandschap, dicht bij een dijk. Daarachter strekt de zee zich uit waarin de jongen verdronk, terwijl de moeder op de dijk stond te kijken. Vreemd genoeg krijgen we geen enkel beeld van die zee te zien, en ook in de muziek hoorde ik geen geruis, gespetter of geklots.

Terwijl ‘Woman live’ zingt, verschijnt haar persoon ook op het projectiedoek en groeit haar monoloog uit tot een duet, en vervolgens tot een terzet als een derde identieke Woman verschijnt. De lyrische ontboezemingen van ‘Woman live’ mengen zich spannend met die van Woman 2 en Woman 3, allemaal in de heldere en vloeiende stem van Persson. Hier levert Van der Aa prachtig muziektheater.

De herinneringen worden aangevuld met live-opnames die Woman maakt van de replica’s in miniatuur. Maar dan verzandt het drama eigenlijk in een beeld- en geluidsspel waarin ook de klanken van het vooraf vastgelegde Nederlands Kamerkoor zijn verwerkt. Mooi, maar…

Wegglijdend drama

Het drama kantelt als op het projectiedoek de tweede hoofdpersoon verschijnt, aangeduid als Man. In de krachtig ogende en sonoor zingende Roderick Williams openbaart zich de zoon van Woman. Nu blijkt dat het zoontje destijds niet verdronken is, maar zichzelf uit de waterkolk heeft kunnen redden, terwijl zijn moeder is verdronken in een poging haar zoontje te redden.

Man haalt nu zijn herinneringen op aan Woman. Deels geschiedt dat in de vorm van een duet tussen beiden, waarbij opnames die eerder in de opera live werden gemaakt, gemengd worden met de beeld- en geluidopnames van Man. Heel knap, maar…

Het drama dat door de mond van Man wordt herbeleefd, verzandt ook. Het drama glijdt in feite uit haar spanning weg met als achtergrond het boerenhuis, dat vanuit allerlei posities is gefilmd, en waarin ook het interieur als pleisterplaats van de herinneringen een rol speelt.

Oorbevrediging

De vooral lyrische, beetje meditatieve zang van zowel Woman als Man en de romantisch-moderne zettingen voor het kamerkoor geven aan het oor veel bevrediging. Van der Aa demonstreert verrassend zijn rustige kant als componist. Het oog raakt echter snel uitgekeken, met en zonder bril. Het geheel laat de indruk achter van een schets voor een opera over een Hollands drama achter de dijk.

Met Blank Out heeft Van der Aa voor mij geen overtuigende stap forward gezet na het spannende concertdrama Up-Close uit 2010 of het recente Book of Sands als driedubbel gelaagd internettheater.

Blank Out wordt nog één keer uitgevoerd, op vrijdag 25 maart. Zie voor meer informatie de website van De Nationale Opera.