Sopraan Claudia Patacca en tenor Amand Hekkers delen een grote fascinatie voor de stem. Al jaren geven ze die passie door aan de nieuwe generatie operazangers. Nu slaan ze de handen ineen. Met hun nieuwe operastudio Giravoce willen ze jonge zangers op weg helpen in het vak. “Het gaat ons om het hele pakket.”

De eerste keer dat Claudia en Amand elkaar troffen, was tijdens een productie van Hans en Grietje bij Opera SKON in 1993, herinnert Amand zich. Claudia, net afgestudeerd, zong de rol van Grietje, Amands man Hans Schellevis begeleidde als pianist.

Een paar jaar later kruisten hun wegen elkaar weer. Claudia maakte inmiddels deel uit van het Internationaal Opera Centrum in Amsterdam, waar Schellevis als pianist actief was. “Sindsdien zijn we altijd bevriend geweest en hebben we elkaars carrière gevolgd”, zegt Amand.

Amand maakte na zijn zangstudie in Den Haag internationaal carrière als tenor. Hij zong opera, oratorium en lied, en gaf daarnaast veel van zijn tijd aan het lesgeven. Vier jaar geleden besloot hij zich geheel aan het lesgeven te wijden. Hij wilde zijn studenten alle tijd en aandacht kunnen geven. “Dat was een persoonlijke keuze”, zegt hij. “Al begint het wel weer te borrelen. Maar ik zing gelukkig nog veel: tijdens mijn lessen zing ik alles voor.”

Amand is als hoofdvakdocent zang verbonden aan het Royal Conservatoire of Scotland in Glasglow, waar hij enkel tenoren coacht. Verder is hij gastdocent aan het Koninklijk Conservatorium van Kopenhagen en geeft hij regelmatig masterclasses. Zo is hij binnenkort te gast in Napels. “Ik mag daar op één van de oudste conservatoria lesgeven. Ik als Nederlandse druif…”

Claudia Patacca werkt sinds de jaren negentig als sopraan in binnen- en buitenland. Nog altijd heeft ze een volle zangagenda, maar ze combineert dat met een functie als hoofdvakdocente zang aan het ArtEZ-conservatorium. Verder is ook zij regelmatig in het buitenland voor het geven van masterclasses. Recent was ze in Barcelona, Riga en Tallinn en begin mei reist ze af naar Malmö.

“Het is soms zoeken naar een goed evenwicht”, vertelt ze. “Ik merk dat het lesgeven heel veel energie vraagt. Ik ben dan wel geen moedertje voor mijn studenten, maar ik ben wel heel betrokken. Tegelijkertijd zing ik nog steeds heel erg graag.”

Voorproefje

Claudia en Amand hebben lang gebroed op het plan om een operastudio op te richten. De directe aanleiding was hun ervaring dat er in de zomer zo weinig voor jonge zangers wordt georganiseerd. Daaruit ontstond het idee om een soort zomercursus van een week te organiseren, waarin jonge zangers intensief gecoacht worden op alle mogelijke onderdelen van het operavak.

“Het idee is niet nieuw”, zegt Amand. “Maar 99 procent van dit soort initiatieven vindt plaats in Frankrijk en Italië. In Nederland is er bijna niks. Daarom willen we dit opstarten.”

Claudia en Amand vonden een operastudio de beste vorm voor de uitwerking van hun plan. Zeker omdat ze hun werk op termijn niet tot een week in de zomer willen beperken. Ze willen meermaals in het jaar trainingsweken organiseren, met daaromheen het hele jaar door masterclasses en coachings. Zoals een echte studio betaamt.

Op zondag 24 april geven Claudia en Amand van 10.00 tot 17.00 uur een voorproefje van hun werk tijdens een masterclass voor tenoren en sopranen in Akoesticum in Ede, getiteld ‘No C too high’. “Met de masterclass willen we onszelf op de kaart zetten en kijken hoe het initiatief ontvangen wordt”, zegt Amand. Toeschouwers zijn van harte welkom.

Later in het jaar, van 21 tot en met 26 augustus, vindt de eerste operastudioweek plaats, ook in Akoesticum. Er is ruimte voor tien tot vijftien deelnemers; net afgestudeerde zangers of zangers aan het einde van hun studie. Ze zullen twee tot drie keer per dag les krijgen. Het gaat Claudia en Amand daarbij om “het hele pakket”, vertellen ze. Hoe doe je auditie? Wat voor repertoire zing je? Hoe presenteer je je? Hoe bouw je een cv op?

Concreet zullen de deelnemers werken aan een rol uit het Italiaanse repertoire, met hulp van onder anderen een coach Italiaans en wellicht ook een acteercoach en een ademtherapeut. Daarbij willen Claudia en Amand ook jonge repetitoren inschakelen. “Er is in Nederland geen opleiding voor repetitoren, terwijl dat echt een vak apart is. Wij willen pianisten graag helpen om te leren hoe ze op zangers kunnen spelen. En hoe ze fouten kunnen opvangen.”

Kwetsbaar

Claudia en Amand hebben hun studio de naam Giravoce gegeven. “Letterlijk betekent het ‘stem die rondgaat’”, zegt Claudia. “’Gira’ betekent draai”, vult Amand aan. “Als je zingt, laat je je adem en je stem ronddraaien, als een soort radartje. Met de naam Giravoce willen we zeggen dat bij ons alles om de stem draait.”

Dat laatste is geen overstatement. In gesprek met de twee blijkt duidelijk hun grote fascinatie en hun respect voor de eigenheid en kwetsbaarheid van stemmen. “Iedere student is een unieke persoon met een unieke stem”, zegt Claudia. “Lesgeven is dus maatwerk. Dat maakt het ook zo mooi. Bij de ene zanger zul je aan de dictie gaan werken, bij de ander aan de dynamiek en bij weer een ander aan de interpretatie.”

Claudia en Amand hebben niet de pretentie dat ze in het korte tijdsbestek van masterclasses en coachingsweken het leven van jonge zangers kunnen veranderen. “Je kunt iemand in een paar dagen niet werkelijk naar een hoger plan brengen, of tegenovergesteld: verpesten”, zegt Claudia. “Je kunt wel een zaadje planten. Een steentje bijdragen.”

“We gaan ook niet de hele zangtechniek van studenten veranderen”, vervolgt Amand. “Ik zeg altijd tegen leerlingen: leg alles wat ik vertel gerust aan je eigen docent voor. De stem is zo’n kwetsbaar iets.”

Tenoren

Hoe verschillend iedere stem is, merkt Amand in Glasgow. Het Royal Conservatoire kent het gebruik dat leraren alleen hun eigen stemvak onderwijzen. Amand begon zodoende bij zijn aantreden in 2012 met twaalf tenoren in zijn klas. “Maar ieder had een eigen geluid en een eigen probleem. Sommigen hebben moeite om de passaggio door te komen naar de hoogte. Anderen hebben meer breedte nodig. Dat maakt het zo’n interessant vak.”

Amand beseft dat hij zijn tenoren slechts bij een deel van hun ontwikkeling kan begeleiden. “Je brengt je leerlingen naar een bepaalde hoogte. Als ze vervolgens de kans krijgen om bijvoorbeeld bij de Royal Academy in Londen verder te studeren – zoals onlangs twee leerlingen van mij – dan zeg ik: alsjeblieft, doe dat!” Claudia stemt in: “Je kunt als leraar geen zangers claimen.”

“Vergeet ook niet dat een tenor pas op z’n mooist is als hij 40 jaar is”, vervolgt Amand. “In onze maatschappij gaan heel veel tenoren kapot omdat ze te snel te veel willen zingen. En ze willen allemaal als Jonas Kaufmann klinken. Maar als je goede coloraturen in huis hebt en Rossini kunt zingen, dan kun je daar ook goud geld mee verdienen.”

“Weten wat je niet kunt, is heel belangrijk”, beaamt Claudia. “Niet iedereen kan of hoeft op het grote podium te staan. Jouw taak als docent is om dat te onderkennen en je leerlingen aan de hand mee te nemen.”

Hard werken

Claudia en Amand noemen zichzelf “heel betrokken docenten”. Tegelijkertijd kennen ze de grenzen van hun vak. “Je leidt zangers op, je kunt ze geen carrière beloven”, zegt Amand. “Je kunt nooit voorspellen hoe het verder gaat met een zanger. Sommigen studeren met een 9 af, maar verpieteren daarna achter de kassa. Anderen komen van het conservatorium af, voelen hoe de druk wegvalt en bloeien opeens op. Veel heeft te maken met druk en vrijheid.”

Claudia’s stemvak – de sopraan – is waarschijnlijk het meest onvoorspelbaar van alle stemvakken, simpelweg omdat er ontzettend veel sopranen zijn. “Ik houd ze dan ook altijd voor dat ze heel hard moeten werken als ze het willen maken”, zegt Claudia. “Talent alleen is niet genoeg. Een goede stem is misschien 50 procent van het werk. Daarna moet je doorzetten, uren maken en op je bek gaan. Degenen die daarna weer opstaan, die komen ver. Verder moet je ook gewoon geluk hebben. Of geluk kweken…”

Zie voor meer informatie over de operastudio van Clauda Patacca en Amand Hekkers, de masterclass in april en de zomercursus in augustus www.giravoce.nl. Via de website kunnen zangers zich ook aanmelden.