Discografie: Don Giovanni
Aan de discografie van Don Giovanni zal wel nooit een einde komen. Evenals aan de producties van Mozarts opera. Binnenkort is de klassieker weer te zien bij De Nationale Opera. In aanloop daarnaar een nieuwe selectie opnamen van Basia Jaworski.
Kan denken door verleiden worden vervangen? Kunnen we ‘ik (word) verleid dus ik ben’ als een soort variatie op ‘cogito ergo sum’ gebruiken? Is ons leven minder waard zonder verleiding? En zou dat een verklaring kunnen zijn voor het onmetelijke aantal uitvoeringen en opnamen van de ultieme verleidingsopera? Geen dag zonder Don Giovanni?
Toegegeven: de opera is volmaakt. Wat niet alleen de verdienste is van de muziek van Mozart, maar ook van het geniale libretto van Da Ponte. Daar staat alles in wat je hoort te weten. En voor de rest gebruik je je eigen fantasie, want alleen zo komt de mythische verleider je verlangens tegemoet.
Van de enorme stapel recent uitgebrachte opnamen van de opera op dvd heb ik er drie uitgekozen. Twee uit Salzburg en één uit de Scala. En ik noem kort de drie beste Dons die ik ken: Cesare Siepi, George London en Thomas Allen.
Salzburg, 2008
Eerlijk is eerlijk: de productie van Claus Guth uit Salzburg (2008) – binnenkort in Amsterdam te zien – is best spannend. Maar verder vind ik het één van de domste en slechtste Don Giovanni’s ooit. Zo erg als het Amsterdamse beddenpaleis wordt het niet, maar wat we krijgen, is een totaal andere opera. Het speelt zich af in een weelderig en donker bos, waar alle logica ontbreekt. Hebt u ooit een bus (en bushokje) midden in een bos gezien?
Dacht u dat Giovanni continu achter de vrouwtjes aan zit? U hebt het mis. Het is juist andersom. De arme Anna moet hem zelfs verkrachten als hij aan haar probeert te ontsnappen. Giovanni zelf denkt voornamelijk aan zijn volgende shot heroïne en aan zijn dodelijke schotwond, opgelopen tijdens het gevecht met de Commendatore, die overigens helemaal niet dood is (waarom weet Anna dat niet?).
Vanwege het hoge flowerpowergehalte doet de productie mij sterk aan Easy Rider denken. Het verbaast me dan ook niet dat de Don gezellig met Zerlina en Masetto een stickie zit te roken.
Erwin Schrott (Leporello) lijkt sprekend op Sylvester Stallone en verrek: hij kan ook in de bomen klimmen! Maar op Schrott en de werkelijk prachtig zingende en acterende Christopher Maltman (Giovanni) na kan geen van de zangers me echt overtuigen. Iets wat grotendeels de regisseur te verwijten valt. Want hoe kunnen ze overtuigen als alles wat ze doen zo belachelijk is? En zo tegen de muziek ingaat?
Voor de productie werd de Weense versie van de partituur gebruikt, wat onder meer inhoudt dat ‘Il mio tesoro’ is geschrapt. En dat we het onbenullige en totaal onlogische duet van Zerlina en Masetto erbij krijgen.
Voor de muzikale directie van Bertrand de Billy kan ik niet warm lopen. De ouverture begint behoorlijk hakkelend, met vreemde accenten. Er wordt zelfs vals geïntoneerd, iets wat je je bij Weners niet echt kunt voorstellen. (EuroArts 2072548)
Salzburg, 2014
In 2014 mocht Salzburg weer een nieuwe productie van ’s werelds meest geliefde opera bewonderen. Nu ja, bewonderen… Was de rare Guth tenminste nog spannend, de voor het oog best aantrekkelijke enscenering van Eric Bechtolf is gewoon dodelijk saai. Daar kan zelfs de perfect gecaste latin lover Giovanni (een zeer aantrekkelijke Ildebrando D’Arcangelo) niets aan doen.
De actie speelt zich in de lobby van een hotel (nieuwe trend?) af en er is een komen en gaan van gasten, bruiloften, crime passionels en wat ook niet. Gedoe.
Luca Pisaroni (Leporello) stelt me een beetje teleur, zijn stem klinkt vaak vlak. Bovendien doet hij aan overacting. Donna Anna wordt gezongen door onze eigen Lenneke Ruiten, wat de opname meteen aantrekkelijker maakt. Anett Fritsch is een mooie, licht getimbreerde Elvira.
Helaas: ook in deze opname kan het orkest uit Wenen me niet echt bekoren. Eschenbach dirigeert nogal nogal sloom. (Unitel Classica 2072738)
Milaan, 2011
Gelukkig hebben we Robert Carsen nog. Eén van de weinige hedendaagse regisseurs die het verhaal intact weet te laten. Natuurlijk heeft ook hij zijn eigen ‘handtekening’: bij hem is het zijn liefde voor de (geschiedenis van) cinema en de grote sterren van weleer. Vaak past hij ook het concept ’theater in het theater’ toe. Zo ook in deze Don Giovanni uit de Scala (2011).
De voorstelling ziet er prachtig, kleurig en weelderig uit en de kostuums zijn oogstrelend. Middels eindeloze doeken, die naar believen opzij schuiven en open- en dichtgaan, creëert hij een wereld die tussen verbeelding en werkelijkheid balanceert.
Anna Netrebko overtreft zichzelf als Donna Anna, die zich de liefdeskunsten van Giovanni laat welgevallen. Met haar looks à la Claudia Cardinale past ze zo in een maffiadrama uit de jaren vijftig. Haar ‘Chi mi dice mai’ is gewoonweg perfect.
Peter Mattei is een heerlijke Don: een echte dandy, die af en toe meer geeft om zijn garderobe (ach, die verkleedpartijen!) dan om de dames. Barbara Frittoli is – voornamelijk scenisch – een zeer overtuigende Elvira en Bryn Terfel een kostelijke Leporello. Het bruidspaar Zerlina en Massetto wordt zeer geloofwaardig gezongen en gespeeld door Anna Prohaska en Štefan Kocán: voor mij het beste ‘boerenkoppel’ sinds jaren.
Daniel Barenboim dirigeert bedeesd. Zijn trage tempi vallen het meest op bij ‘La ci darem la mano’. Geen nood: zo kun je er nog meer van genieten. Zeer aanbevolen! (DG 0735218)
Cesare Siepi
In 1954 werd in Salzburg een één jaar oude productie van Don Giovanni verfilmd. De tempi van Furtwängler zijn tergend langzaam en van een regie is amper sprake, wat het resultaat statisch en hopeloos ouderwets maakt. Maar Cesare Siepi (Giovanni) en Lisa Della Casa (Elvira) maken alles goed. (DG 0730199)
Thomas Allen
Sir Thomas Allen is beslist één van de beste Dons van de laatste 25 jaar van de vorige eeuw. Zijn interpretatie is tweemaal op dvd vastgelegd: in 1987 in Milaan (Opus Arte OA LS3001) en in 1991 in Köln (Arthaus Musik 100020). Persoonlijk prefereer ik de Keulse versie, niet in de laatste plaats vanwege de intelligente regie van Hampe en de werkelijk onweerstaanbare Leporello van Feruccio Furlanetto.
Er zijn ook twee cd-uitgaven met Allen als Don: een mooie, maar niet echt sprankelende onder Sir Neville Marriner uit 1990 (Philips 4321292), met de onvergetelijke Francisco Araiza als Ottavio. En een in alle opzichten fatsoenlijke, nuchtere visie van Bernard Haitink (ooit EMI 7470378), met de onweerstaanbare donna’s van Maria Ewing (Elvira) en Carol Vaness (Anna).
Hieronder de trailer van de Keulse productie:
https://www.youtube.com/watch?v=1W27Qz11Vuk
George London
Bij mijn weten bestaat er geen complete beeldopname van Don Giovanni met George London, één van de grootste bas-baritons uit de twintigste eeuw. Des te meer kan ik iedereen het portret van de zanger aanbevelen dat een paar jaar geleden bij Arthaus Musik (101473) verscheen. De documentaire draagt de alleszeggende titel Between Gods and Demons.
Behalve van zijn Don Giovanni was London voornamelijk beroemd van zijn Scarpia en zijn Boris Godoenov. Maar hij was ook een echte entertainer, die de populaire muziek serieus nam: voor hem waren het allemaal ‘artificial art songs’. Over zijn Giovanni was iedereen het eens: als je zo veel seks uitstraalt, dan kan het demonisch worden. Iets om over na te denken.
Benieuwd naar meer opnamen? Lees de eerste Don Giovanni-discografie van Basia Jaworski, gepubliceerd in 2009.
De auteur
16Reacties
Mooi overzicht Basia. De Losey verfilming uit 1979 is trouwens ook de moeite waard, met Raimondi, Berganza, Moser en Te Kanawa. Jammer dat de opname aan de galmende kant is.
Nou, Maarten-Jan Dongelmans, er zijn er nog legio de moeite waard, maar die te vermelden zou geen `overzicht` meer opleveren. In de (ook mij dierbare) Losey verfilming zijn beeld en geluid afzonderlijk opgenomen en `de galmende kant` is bij bepaalde binnenopnamen op zijn plaats en bij alle buitenbeelden zeer storend!
Wat de verfilming van Joseph Losey bijzonder de moeite van het kijken waard maakt, zijn de gebouwen van Palladio in Vicenza die als decor voor deze verfilming zijn gebruikt: Villa La Rotonda, Basilica Palladiana, Teatro Olimpico etc. (In mijn huis hangt een selectie van postkaarten van deze film, ooit bij de Tourist Info van VIcenza gekocht.)
Ik ben overigens erg benieuwd naar de DVD van de productie uit Milaan!
@mevrouw Kersten: natuurlijk zijn er nog tal van andere opnamen. Dat lijkt me logisch. Het mooie van de overzichten van Basia is dat je daar als lezers weer op kunt reageren (en eventueel over uit wijden).
Hoop is gevestigd op Christopher Maltman. NB Volgens mij is de slotscene, sextet “Questo é il fin di chi fa mal/e de’ perfidi la morte/alla vita è sempre ugual” ook gesneuveld.
Maarten-Jan D.: sorry; helemaal gelijk! Tussen haakjes: alleen dat @mevrouw klopt niet, en Kersten is mijn voornaam, maar dat doet er uiteraard evenmin toe.
Olivier K.: Jawel, Maltman. Ik heb op de tv. die bos-Giovanni van Guth, Salzburg 2011, fragmentarisch bekeken -het geheel zou voor mij niet te verteren zijn geweest. Met in de titelrol Gerald Finley.
Prachtzanger, daar niet van, maar mijn probleem met hem is dat hij er veel te aardig uit ziet voor rollen als Don Giovanni (en de Graaf in de Nozze). (In werkelijkheid is hij eveneens een alleraardigste man, volgens mijn zwager die hem in Toronto als liedzanger en causeur heeft mogen meemaken.)
PS
Wellicht ten overvloede: mijn afkeer van die Salzburgproductie gold niet Finley maar Guth!!
@Kersten: ik had ooit begrepen dat Kersten een meisjesnaam was. Excuus.
De Barenboim / Carsen / Scala DVD is in de aanbieding bij BOL (€16,38). Gekocht! Bedankt Basia. Erg benieuwd.
Pff. eerlijk gezegd ben ik niet blij met dit stukje. Ik probeer recensies over opera’s die ik ga bezoeken altijd te mijden en ben nu toch ineens beland in een stuk dat erg over de komende productie oordeelt. Jammer. Ik zou mevrouw Jaworski’s mening over de dvd graag gelezen hebben na de voorstelling gezien te hebben.
Dan had ik ook de teleurstelling voor het niet spelen van de complete finale kunnen uitstellen tot het moment zelf. Het slotsextet is de meest fantastische anticlimax in de muziekgeschiedenis en juist daarom zo effectief na de hellevaart.
Er zit inderdaad iets dubbelzinnigs in: een voorstelling afserveren voor de première is geweest. Aan de andere kant: een gewaarschuwd mens telt voor twee. Interessante vraag waarom DNO juist voor deze productie heeft gekozen.
Basia heeft geen recensie geschreven van de komende voorstelling in Amsterdam!
Grote kans dat de finale wel gespeeld wordt. Een regie wordt altijd opnieuw onderhanden genomen. De DVD is van 8 jaar geleden.
Dat Basia haar mening geeft over de DVD waardeer ik. Dat is ook het doel van haar discografie. Ze maakt een persoonlijke keuze uit het aanbod en geeft haar persoonlijke mening. (Ze vindt deze productie ook best spannend.)
Best spannend, inderdaad. Maar ook ´één van de domste en slechtste Don Giovanni’s ooit.´ En dan gaat het over de productie ´binnenkort in Amsterdam´ te zien. Ook al wordt de regie opnieuw ´onder handen genomen´, de invalshoek zal hetzelfde zijn. Dus het oordeel over de dvd is – impliciet of expliciet – voor een aanzienlijk gedeelte ook een oordeel over de voorstellingen in A´dam.
Waarom hebben de mensen van DNO juist voor deze productie gekozen? Wat fascineert hen aan de aanpak van Guth? Hopelijk kunnen we ook dat nog op dit webmagazine lezen. Ik ben er in ieder geval benieuwd naar.
En daarna ga ik niet de dvd kijken maar naar het Muziektheater om een eigen oordeel te vormen.
Dank overigens voor de tip van Bol/Scala dvd. Is inmiddels besteld. Dat is dus een dvd die ik wel ga bekijken :>)
Het mooie van premières, @Jan de Jong, is inderdaad dat je daar geheel onbevooroordeeld naar toe kunt gaan. Ook de premièrespanning achter en op het toneel valt je in de zaal ten deel (maar première-uitvoeringen zijn vaak niet de beste). In geval van een voorstelling in de loop van de serie lees ik graag zo veel mogelijk recensies: ze maken me opmerkzaam op zaken die me anders zouden kunnen ontgaan. Winst dus. Vervolgens probeer ik zo onbevooroordeeld mogelijk de productie te ondergaan en er zo veel mogelijk van te genieten. In de praktijk blijken mijn smaak en opinie vaak te verschillen met die van recensenten want deze kenners willen uiteraard onderling ook nog wel eens niet weinig van mening verschillen. Hopelijk kom ik niet al te aanmatigend over..
Zoals ik zaterdag al schreef heb ik al wat ervaring met de Guth- productie maar ik laat me graag verrassen door het live-element, zangers, orkest en dirigent.
PS
Zo waardeer ik het bv. ervan op de hoogte te zijn dat ons de aria Il mio tesoro door de neus geboord zal worden. (En dat nog wel met zo`n fijn tenortje, Gatell, over wiens optreden in een concert in A`dam `n jaar of twee geleden Chris Horsmeijer zo enthousiast was.) Als ik dat pas ter plekke had moeten constateren zou ik echt een poosje van slag zijn geweest. Over winst gesproken dus.
Il mio tesoro zit erin in de “Amsterdamse versie”.