Met een (inval)cultuurwethouder, een heuse minister en vooral veel verrassend muziektheater is Operadagen Rotterdam geopend. De eerste grotezaalvoorstelling bewees meteen het belang van het nu elf jaar oude festival: Toxic Psalms van Carmina Slovenica paart inhoud aan theatrale perfectie.

De hal van de Rotterdamse Schouwburg was voor de opening van Operadagen Rotterdam stevig aangepakt. Het gebouw was tot laat in de avond een echte festivallocatie en uit het programma van de opening en de toonzetting sprak een verder gegroeid zelfvertrouwen. Festivaldirecteur Guy Coolen hoeft steeds minder vaak uit te leggen wat Operadagen Rotterdam niet is. Geen traditionele opera, geen klassieke producties. Maar verder mag eigenlijk alles op muziektheatraal gebied. Ook traditionele opera en desnoods klassieke producties.

De trotse cultuurwethouder sprak van een stad “van mogelijkheden en experiment”, terwijl minister Jet Bussemaker opera typeerde als ’s werelds eerste multimedia-ervaring. De minister haalde het verhaal van Bastiaan Everink aan, die in de muziek van Wagners Parsifal loutering vond na de gruwelen van de oorlog en zijn leven van elitesoldaat naar operazanger omboog.

Festivaldirecteur Guy Coolen beloofde voor de komende tien dagen voorstellingen die na de grote festivalthema’s van de laatste jaren zicht zullen geven op nieuwe wegen. “We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk”, aldus Coolen.

Meteen na de toespraken volgde op het halpodium de mini-opera A postcard from Aleppo van componist Merlijn Twaalfhoven, met tekst van Abdelkader Benali. Een ensemble met deels uit Syrië gevluchte musici en de Syrische zangeres Sarah Akilli Zegers vertolkten de stem van gewone mensen die zich bevinden in een oorlog en letterlijk alles verliezen.

Wapperende spiegels

Theaterspektakel. Het is een versleten cliché, een posterkreet die op van alles en nog wat wordt geplakt: van Broadway geïmporteerd theater in Carré, een oorlogsmusical in een theaterhangar, een paardenverhaal in het Holland Festival. Voor Toxic Psalms van Carmina Slovenica kan de term worden opgepoetst. Het is precies dat: een theaterspektakel waarin in elke discipline naar perfectie wordt gestreefd.

Er is zang, uit alle eeuwen en vaak niet erg herkenbaar in stijl en periode. Er is muziek op band, vaak meer een soundscape dan klassieke begeleiding bij de zang. En er is perfecte beweging, die veel verder gaat dan een gechoreografeerd kooroptreden. Wat daarbij een koor heet – het programma spreekt van ‘vocaal theater’ – blijkt een goed getraind gezelschap van ruim dertig vrouwen, die zowel stem als beweging beheersen.

Perfect licht is er ook, dat messcherpe beelden creëert, accenten legt en verrassende resultaten geeft als bijvoorbeeld de zangeressen met ronde spiegels op het podium staan. Het geeft een bijzonder effect. En met ronde spiegels kun je ook wapperen. Vast nog nooit gedaan op een podium, maar het kan en het werkt.

Over de kostuums is nagedacht. Veel zwart, een heel enkele keer kleur, zoals het meisje dat in het geel gekleed bijna achteloos gruwelijke zaken vertelt… Of beter: suggereert.

Onophoudelijke stroom

Hoe beladen de tekst in het programma ook is, van de inhoud van Toxic Psalms komt minder aan dan van de vorm. Die briljante vorm versterkt de inhoud op momenten, maar overschaduwt deze ook. Voor de kijker is er dan beweging en repetitief geluid, maar minder verhaal.

Misschien is dat ook wel de kracht van deze voorstelling: het ontbreken van elke vorm van pamflettisme. Als ik in het programma niet had gelezen dat regisseur Karmina Šilec zich onder meer liet inspireren door het Milgram-experiment (mensen krijgen de opdracht elektroschokken toe te dienen aan onbekenden en zijn daartoe bereid) had ik beklemmende zinnen als “wilt u doorgaan!” niet kunnen plaatsen.

In anderhalf uur brengt Carmina Slovenica een onophoudelijke stroom van ideeën, zang, beweging, indrukken en – gedoseerd – emotie. Als publiek kun je dan niet veel meer dan bijna ademloos kijken en je verbazen over zo veel kwaliteit.

Hieronder een video-impressie van de voorstelling:

Toxic Psalms is vanavond, zaterdag 21 mei, opnieuw te zien in de Rotterdamse Schouwburg. Zie voor meer informatie de website van Operadagen Rotterdam.