Orkestleden die een flinke stap uit hun comfortzone zetten, spannende muziek en een alt met een dijk van een stem: In a Landscape, onder regie van Sjaron Minailo, was een mooie ervaring in de Grote Zaal van de Doelen, op de late vrijdagavond. Classical Next en Operadagen Rotterdam tekenden ervoor.

Niet alleen de belangrijke zalen in de stad spelen een rol in het programma van Operadagen Rotterdam, ook de lokale kunstorganisaties zijn betrokken bij de programmering. Het Rotterdams Opera Koor, Jazz Rotterdam, het DoelenEnsemble en het Rotterdams Philharmonisch Orkest hebben allen een plaats. Het orkest leverde de musici en de acteurs voor In a Landscape, het naar een werk van John Cage genoemde late-avondprogramma in de Grote Zaal van de Doelen.

De combinatie van Operadagen Rotterdam, Music Theatre Now (het wereldwijde netwerk voor muziektheater) en de conferentie Classical Next (over de toekomst van de klassieke muziek) – allemaal in dezelfde week en op dezelfde vierkante kilometer – veroorzaakt bomvolle werkdagen voor de organisatie, maar ook een internationaal publiek in de zalen. Vrijdagavond laat liep de Grote Zaal van de Doelen vol met conferentiegasten, die een fraaie kijk kregen op wat er in Nederland gemaakt kan worden.

De geslaagde poging van regisseur Sjaron Minailo om nieuwe vormen voor de concertpraktijk te zoeken bij de muziek van Cage, Ives en Hartmann, droeg vast bij aan het zoeken naar innovatie. Regels, wetten en tradities worden pas zichtbaar op het moment dat je ze verandert. Wie met enige afstand naar een concert door een symfonieorkest kijkt, ziet een heel stelsel aan conventies, van de manier waarop orkestleden het podium opkomen (onder geen of een matig applausje) tot de ontvangst van de dirigent en het herhaalde handen schudden met de concertmeester aan het einde. Statisch is soms een understatement.

Sjaron Minailo maakte met relatief eenvoudige middelen van een orkestconcert een gebeurtenis die verbaasde en fascineerde. Het begon in een black-out: de opkomst van pianist Ralph van Raat en de muziek van John Cage. Van Raat speelde In a Landscape en tijdens de muziek kwamen er figuren het podium op. Ze bewogen, keken elkaar aan en gingen in de weer met doeken. Ook zonder dat de betekenis daarvan meteen duidelijk werd, was het een fascinerend gebeuren.

Het waren geen reguliere acteurs; leden van het orkest waren ervoor getraind. Met orkestmusici wordt wel vaker gesold – choreografe Sasha Waltz liet violiste Midori ooit eens op haar kop Vivaldi spelen – maar dat wil nog weleens klungelig worden. Zo niet bij de RPhO-musici, die geconcentreerd de rituelen uitvoerden, met veel onderling oogcontact.

Ze werkten met de doeken en brachten aan het eind een lamp in vier kleuren in beweging. Daarna schoof het filmscherm, dat video leek aan te kondigen, omhoog en verscheen de schilder. Die stond op een stellage rond het orgel en ging in de weer met verf, posters en tekst. “Social Darwinism”, dat verwees naar het verhaal van de regisseur over deze voorstelling, met als thema het toenemend nationalisme.

De muziek van Ives klonk, Central Park in the Dark, dat glijdende violen kent, maar ook lawaaiige ontsporing. Daarna betrad alt Kismara Pessatti het podium. Haar presentatie en zang waren hoogst indrukwekkend. Ze zei en zong de op Walt Whitman gebaseerde gedichten die deel uitmaken van de eerste symfonie van Hartmann, Versuch eines Requiems, met expressie en een bijna Wagneriaans grootte. Die symfonie – ooit bedoeld als een cantate “om het leven te schilderen”, zoals de componist verklaarde – deelde mokerslagen uit in de muziek en de tekst.

Operadagen Rotterdam komt morgen, zondag 29 mei, tot een einde. Zie voor meer informatie de website van Operadagen Rotterdam.