Met twee uitvoeringen van Die Schöpfung benut het Holland Festival de zaal van Nationale Opera & Ballet voor het eerst sinds tientallen jaren als concertzaal. Geen groot succes vanwege de droge akoestiek. Maar ook om andere redenen misluk het evenement.

Behoeft goede wijn een krans? Anders gezegd: wordt Die Schöpfung van Joseph Haydn spannender en mooier als je er plaatjes aan toevoegt? Het antwoord luidt driewerf neen als je het doet met de filmbeelden die de Duitse cineast Julian Rosefeldt maakte in opdracht van de Ruhrtriennale bij een uitvoering onder leiding van René Jacobs in 2015.

“In de voorstelling is de relatie tussen klank en beeld bijna antithetisch”, aldus de filmmaker in een toelichtend artikel in het programmaboekje. Geen een-op-een invulling dus met woestijnlandschappen, besneeuwde bergen en bloeiende dalen, zoals Rosefeldt zich aanvankelijk voorstelde, maar “ik vond het belangrijk dat de film rust zou uitstralen en ruimte zou laten, zodat de muziek haar eigen beeldende kracht kan ontvouwen”.

De beleving van de beeldende kracht die Haydn in zijn muzikale weergave van de schepping legde, werd echter door de film, vertoond op een toneelbreed scherm, danig verstoord. In trage bewegingen verliepen de opnames van verlaten landschappen als zeeën van zand en rotsmassieven. In de openingsfase van het oratorium, wanneer de aarde nog vormeloos is en God het licht laat ontstaan, ondersteunden de filmbeelden Haydns verklanking enigszins. Maar de somberte en de dorheid bleef dusdanig aanhouden dat de antithese die Rosefeldt beoogde flink ging irriteren.

Bovendien werden de natuurbeelden afgewisseld met eindeloos herhaalde opnames in, boven en tussen nepantieke bouwsels van een verlaten en vervallen complex, waar vroeger blijkbaar spektakelfilms uit de Griekse en Egyptische verhalendoos werden gedraaid. Een optocht van mannen in witte pakken, die later ook uitzwermden over de woeste landschappen, verhoogde het ongemakkelijke gevoel wat dit met Haydn te maken had. Forensisch onderzoek naar de ondergang van een beschaving? “Haydn in de spiegel van de toekomst”, zo luidde het motto in het toelichtend artikel. Wat een pretentie!

Om Haydns beeldende kracht zo min mogelijk gestoord te kunnen beleven, sloot ik gedurende steeds langere periodes de ogen. Maar ook de oren registreerden tal van storingen. De hele openingsfase werd ontsierd door een gammel samenspel in het B’Rock Orchestra, een in 2005 in Gent opgericht en internationaal samengesteld barokorkest dat werkt met gastdirigenten.

In dit geval leidde René Jacobs het orkest. Het is mij al jaren een raadsel hoe musici kunnen spelen en zingen op de embryonaal ogende gebaren van deze gelauwerde oudemuziekspecialist. B’Rock bleek er gaande de uitvoering moeite mee te hebben, ook al groeide er cohesie in het samenspel. Een echte mooie strijkersklank bezit B’Rock niet, zeker niet in de droge akoestiek van Nationale Opera & Ballet, ook al zaten de musici verhoogd in de zaalruimte.

Die Schöpfung wordt mede gedragen door prachtige koorpartijen. Met het Collegium Vocale Gent in die rol kreeg de uitvoering de gewenste beeldende kracht. Sinds de oprichting in 1970 blijft het ensemble ondanks steeds wisselende en nieuwere samenstellingen een wonder van koorcultuur.

De beeldende kracht werd ook ervaren in de sonore bas-bariton Johannes Weisser. Maar de sopraan Sunhae Im bood niet de genieting die Haydn in zijn aria’s legde, vanwege de kinderlijke kleuring in haar stem en hier en daar onzuivere intonatie. Ook tenor Thomas Walker kon mij met zijn kelige geluid niet bekoren.

Die Schöpfung wordt vandaag, dinsdag 14 juni, nogmaals opgevoerd. Zie voor meer informatie de website van het Holland Festival.