Christian Spuck choreografeert en ensceneert Verdi’s requiem in Zürich. Hij komt tot een perfecte versmelting van muziek, zang en dans. Onder de muzikale leiding van Fabio Luisi schitteren de stemmen van Francesco Meli en Krassimira Stoyanova.

Dat het requiem van Giuseppe Verdi niet of niet enkel als liturgisch werk opgevat kan worden, is bekend. De muzikale kracht van deze dodenmis breekt door alle kaders van kerkelijke ceremonieën. Terecht wordt er gesproken van het “meest opera-achtige requiem uit de geschiedenis”. En toch: een scenische versie? Laten de apocalyptische visioenen uit het stuk zich ook buiten de kerk en het concertpodium vangen? Kun je je daaraan wagen?

Christian Spuck pakt de uitdaging met beide handen aan. Spuck is de verantwoordelijke voor het ballet in Zürich. Zijn geraffineerde en verhalende choreografieën zorgen voortdurend voor uitverkochte zalen. Zowel het publiek als de pers dragen de charmante en bescheiden creatieveling op handen. Zijn eerste operaensceneringen in Duitsland vielen eveneens in de smaak; in mei 2017 staat zijn regie van Der fliegende Holländer op de agenda van de Deutsche Oper Berlin.

Spuck slaagt er op buitengewone wijze in om de kolossale koormomenten en de solistische stemmen uit Verdi’s requiem te verenigen in een choreografie, of beter: in een volwaardige enscenering. Het is een vruchtbare, grensoverschrijdende blend van podiumkunsten.

Het is interessant hoe respectvol en tegelijk krachtig de dans met de rest mengt. Spuck zoekt geen goedkope of overweldigende effecten. Hij verliest de balans niet uit het oog en blijft zeer geconcentreerd op de solisten, die leed, angst en hoop belichamen. Zijn dansers bewegen zich snel en vloeiend over het toneel, maar lijken tegelijk innerlijk onder een krampachtige spanning te staan. Hun lichamen willen met alle kracht naar boven wijzen, maar blijven toch aan de grond gekleefd. Hun gewichtloze gemak lijkt gevangen, onderdrukt, als een beknotte wens, als geloofshoop.

De dynamiek op het toneel creëert een onafgebroken spanning, maar werkt nergens hectisch. De meesterlijke solo’s van de dansers staan zonder uitzondering in dienst van de muziek. De dansensembles smelten zelfs helemaal samen met de muziek doordat dansers en koorleden zich samen in expressieve massabewegingen uiten, vloeiend als water, laaiend als vlammen.

In zijn requiem wisselt Verdi, zoals ook in Aida en Don Carlo, monumentale grootsheid af met innige diepte. Fabio Luisi verdedigt eindelijk zijn positie als Generalmusikdirektor met een onstuimige lezing van de partituur, groots in precisie, ongeremd in kracht.

Francesco Meli, één van de meest fraaie, frisse en echte tenorstemmen die Italië vandaag de dag te bieden heeft, is niet minder fantastisch dan sopraan Krassimira Stoyanova. Beiden zijn hun partij met veel bravoure meester en maken grote indruk. Het ‘Ingemisco’ en het ‘Libera me’ zijn rein vocaal en qua interpretatie momenten waar je adem van stokt.

De donkere stemmen, Veronica Simeoni en Georg Zeppenfeld, klinken intensief en zeer genuanceerd, al mis ik bij hen, in deze speciale omstandigheden, volume. Om boven dit immense koor uit te komen, heb je veel penetrante stemkracht nodig.

Fascinerend is dat de scenische situatie en de interactie met de dansers de opera-achtige dramatiek van de muziek extra uitlicht: de zang is veel levendiger en emotioneler dan ik gewend ben van concertuitvoeringen. Uit de stemmen ontstaan echte figuren; abstracte symbolen van de menselijke ziel in het spanningsveld tussen dood en hoop.

De dramatiek die in de stemmen van de zangers te horen is, wordt weerspiegeld in de bewegingen van de dansers. De tekst wordt in dans omgezet, waardoor het ballet verbluffende filosofische dimensies aanneemt. Het geheel komt bovendien zo natuurlijk en noodzakelijk over dat je je afvraagt waarom operahuizen dit Gesamtkunstwerk niet vaker zulke dimensies verlenen.

De resterende acht uitvoeringen zijn al bijna allemaal uitverkocht, maar de uitvoering op 18 december wordt op Arte vertoond. Een buitenkans om dit onvergetelijke en belangrijke hoofdstuk in de uitvoeringsgeschiedenis van Verdi’s requiem mee te maken!

Zie voor meer informatie de website van het Opernhaus Zürich.