Opus Arte heeft Das Liebesverbot uitgebracht op dvd en Blu-ray. Richard Wagners weinig opgevoerde jeugdwerk kan wel wat promotie gebruiken. Helpt deze nieuwe productie van het Teatro Real in Madrid daarbij? Niet helemaal.

Wagner componeerde Das Liebesverbot toen hij begin 20 was. Het werk ging in 1836 in première in Maagdenburg onder leiding van de jonge componist zelf. Het werd een compleet fiasco en een tweede voorstelling kwam er tijdens Wagners leven niet meer van.

De complete titel van het jeugdwerk luidt: Das Liebesverbot oder die Novize von Palermo. Het libretto is een bewerking door de componist van Shakespeares Measure for measure (Leer om leer). Das Liebesverbot volgde op Die Feen, een ‘embryonale Wagner’, die pas na zijn dood in première ging en waarvan tot op heden slechts audio-opnamen beschikbaar zijn.

Das Liebesverbot doet denken aan het werk van Lortzing en Von Flotow, maar dan met uitgesproken belcanto-invloeden. Net als Martha is het een Spieloper zonder gesproken teksten. In zijn productie voor het Teatro Real heeft regisseur Kasper Holten echter gekozen voor een andere insteek. Hij brengt het werk als een Gilbert and Sullivan-operette, met veel zwaar aangezette ‘humor’ en overdreven maniertjes.

De plot

Wagner verplaatste de handeling van Wenen naar Palermo, maar volgde verder de grote lijn van Shakespeares stuk vrij getrouw. De Duitse stadhouder Friedrich, die bij afwezigheid van de Siciliaanse vorst tijdelijk het gezag uitoefent, wil de losbandigheid van zijn onderdanen aan banden leggen. Daarbij concentreert hij zich op seksuele ‘onregelmatigheden’, al dan niet het gevolg van alcoholgebruik. Door het aanstaande carnaval te verbieden, hoopt hij twee vliegen in één klap te slaan.

In zijn ijver om het burgerlijk fatsoen in ere te herstellen gaat Friedrich zo ver dat alle seksuele contacten buiten het huwelijk worden verboden, met als ultieme sanctie de doodstraf. De politie krijgt opdracht om maar direct de gehele rosse buurt van Palermo te ontruimen. Deze inbreuk op het vrije handelsverkeer valt niet in goede aarde en de bevolking protesteert dan ook luid.

Luzio, een beetje een losbol, ziet zijn vriend Claudio weggevoerd worden door de politie. Hij gaat naar het gevang omdat hij een kind heeft verwekt bij een vrouw met wie hij niet is getrouwd. Overigens niet geheel zijn schuld, aangezien haar ouders hebben geweigerd in te stemmen met een huwelijk.

Claudio vraagt Luzio om zijn zuster Isabella, als novice tot een klooster toegetreden, op de hoogte te brengen en te vragen of deze voor hem wil pleiten bij Friedrich. In het klooster praat Isabella met een andere novice, Mariana. Deze vertrouwt haar toe dat ze daar terecht is gekomen nadat haar minnaar en aanstaande echtgenoot, een hooggeplaatste figuur, haar heeft laten zitten. Uiteraard is dat niemand minder dan Friedrich zelf.

Isabella is diep verontwaardigd, zowel over het gedrag van Friedrich als over het lot van haar broer, en onderneemt een reddingspoging. Daarbij maakt ze zo veel indruk op Friedrich dat hij voor haar charmes bezwijkt en belooft Claudio van de galg te redden. Ten prooi aan hormonale opwinding eist hij echter als tegenprestatie dat Isabella zich aan hem geeft, al is het maar voor een uurtje.

Wat volgt, is een serie klassieke verwikkelingen, met geheime rendez-vous, gemaskerde personen, verwisselingen en uiteindelijk een apotheose in de vorm van de terugkeer van de heersende vorst. En dat alles op muziek die hoegenaamd niet aan de latere Wagner doet denken. Luisterend krijg je bepaald niet het gevoel dat hier de toekomstige smid van de Ring aan het werk is.

Aardig cursiosum

Das Liebesverbot werd opgenomen in het Teatro Real in Madrid. Aanleiding voor deze coproductie met het Royal Opera House en het Teatro Colon was het vierhonderdste sterfjaar van Shakespeare. Het accent ligt dan ook op diens Measure for measure, en minder op een streven om Wagners tweede opera wat meer bekendheid te geven. Een echt serieuze poging in die richting is het daarom niet geworden.

Het decor van Steffen Aarfing is inventief en maakt snelle wisselingen mogelijk, waarbij een rosse buurt in een oogwenk verandert in een klooster, rechtszaal of gevangenis. Aarfing was ook verantwoordelijk voor de kostumering en daar gaat het een beetje mis: carnaval speelt weliswaar een grote rol in het verhaal, maar dat zou geen reden moeten zijn om bijna de gehele cast er voortdurend bij te laten lopen alsof men naar een gekostumeerd bal gaat. Het acteren is al steeds over de top en de kostumering versterkt die indruk, waardoor het geheel dreigt af te glijden naar ‘leuk doen’.

De Duitse Wagner-sopraan Manuela Uhl neemt de titelrol (Isabella) voor haar rekening. Wat Holten haar aan gebaren heeft meegegeven, is een tikje kinderachtig, maar gelukkig weet ze de partij uitstekend te zingen.

De twee overige vrouwenrollen zijn met María Miró (Mariana) en María Hinojosa (Dorella) goed bezet. Hinojosa excelleert in de scène waarin ze als animeermeisje Dorella de politiechef Brighella om haar vinger weet te winden. Een opmaat voor Isabella, die dit vervolgens nog eens dunnetjes overdoet met Friedrich.

Christopher Maltman speelt een aardige Friedrich, maar zijn zang valt wat tegen. Alle mannen hebben overigens meer dan verwacht moeite met hun partij. Geforceerde uithalen zijn niet van de lucht, zowel bij Maltman als bij Ilker Argayürek (Claudio) en Peter Lodahl (Luzio). Een uitzondering is Ante Jerkunica, die zonder hoorbare moeite gestalte geeft aan zijn bufforol van Brighella.

Het koor en orkest van het Teatro Real staan onder leiding van Ivor Bolton. Het orkest klink redelijk, het koor is goed. Al met al een aardig curiosum, deze dvd, maar niet een opname die de waardering voor Wagners tweede opera bij het grote publiek zal kunnen vergroten. Niettemin aanbevolen voor alle wagnerianen die hun verzameling willen completeren.