In het kader van het Reformatiejaar 2017 brengt het Aalto-Musiktheater in Essen vanaf 9 april een nieuwe productie van Le prophète, een grand opéra van Giacomo Meyerbeer. Peter Franken duikt in de achtergronden van het werk.

Vijfhonderd jaar geleden publiceerde Maarten Luther zijn 95 stellingen, volgens de overlevering door ze aan de deur van de slotkerk in Wittenburg te spijkeren. Dit was het begin van de ontwikkelingen die hebben geleid tot de Reformatie, de scheuring van de Rooms-Katholieke Kerk en de Contrareformatie.

De kerkscheuring heeft geleid tot het ontstaan van een groot aantal religieuze groeperingen buiten de katholieke kerk. Eén ervan is de sekte van de anabaptisten, beter bekend als wederdopers. In Münster wisten leden van de sekte het bestuur over te nemen en onder leiding van hun voorman, Jan van Leyden, werd in 1534 een ware theocratie gesticht, die standhield tot zijn gewelddadige ondergang in 1536. Iets dergelijks ontstond tien jaar later in Genève, waar Calvijn een theocratie wist te bewerkstelligen.

Kernpunt waarin de wederdopers zich onderscheiden van andere christelijke bewegingen is het voorbehouden van de rituele doop aan volwassenen. Aangezien vrijwel iedereen al eens als kind was gedoopt, moest dit nogmaals gedaan worden, maar nu bij iemand die het ritueel bij zijn volle verstand onderging.

Later zijn er andere sekten ontstaan die hetzelfde principe hanteerden, maar een vrediger bestaan leidden. Naar de priester Menno Simons is de pacifistische sekte der mennonieten genoemd. Zij noemen zichzelf geen wederdopers maar doopsgezinden. Mennonieten vindt men over de gehele wereld. De cineast Carlos Reygadas heeft een prachtige film gemaakt, Stellet Licht, die zich afspeelt in een gesloten mennonietengemeenschap in het noorden van Mexico.

Meyerbeers Prophète

Het verhaal van Le prophète speelt zich af in de Lage Landen en de omgeving van Münster. Jean (Jan) van Leyden, een jongeman die met zijn moeder Fidès een herberg runt, staat op het punt om te trouwen met de lijfeigene Berthe. Hier is toestemming voor nodig van Berthes heer, Graaf Oberthal. Deze weigert dit echter en neemt zowel Berthe als Fidès gevangen. Berthe slaagt erin om te ontsnappen en naar Jean te vluchten, maar Oberthal stelt Jean vervolgens voor een onmogelijke keuze: als hij zijn bruid niet teruggeeft, zal Oberthal zijn moeder doden. Jean kiest, door wanhoop gedreven, voor zijn moeder.

In een droom heeft Jean een visioen gehad van zijn kroning in een tempel, waarbij hij door de menigte als koning David wordt geprezen. In de herberg heeft hij kennisgemaakt met drie wederdopers, religieuze fundamentalisten die in hem hun profeet menen te herkennen en hem tot sekteleider maken.

Al gauw gaat Jean geheel op in zijn rol. Hij gelooft er volledig in. Als na korte tijd de meute zich tegen hem – de vermeende profeet – keert, weet hij hen door een bevlogen betoog te inspireren tot de verovering van de stad Münster, waar hij vervolgens tot koning wordt gekroond. Daarmee is zijn droom bewaarheid. Door allerlei verwikkelingen houdt hij het echter niet lang vol en na de inname van Münster door de troepen van de keizer slaat hij de hand aan zichzelf.

TUP Festtage

De première van Le prophète is het sluitstuk van de Theater und Philharmonie Festtage. Deze vinden dit jaar voor de tweede maal plaats. Het motto is ‘Glaube macht Kunst’, waarmee wordt ingehaakt op het Reformatiejaar 2017.

Onderdeel van de TUP Festtage is onder meer het toneelstuk Parzival van Tankred Dorst en een drietal balletten van choreograaf Alexander Ekman. Het Orkest van de Achttiende Eeuw en Cappella Amsterdam spelen onder Daniel Reuss de Johannes Passion en de Essener Philharmoniker speelt Mozarts grote Mis in C-mineur met soliste Chen Reiss – twee grote tegenpolen en exponenten van de protestantse en katholieke muzikale liturgie.

De TUP Festtage spelen van maandag 3 tot en met zondag 9 april. Op de zondag vindt de première van Le prophète plaats. Daarna zullen er nog acht voorstellingen volgen. De enscenering is van de hand van de Franse regisseur Vincent Boussard. Jean de Leyde wordt vertolkt door niemand minder dan de beroemde tenor John Osborn. Zijn moeder Fidès wordt gezongen door Marianne Cornetti. De rol van Jeans verloofde Berthe is in handen van Lynette Tapia, mevrouw Osborn.

Zie voor meer informatie de website van het Aalto-Musiktheater.