DNO revancheert zich met nieuwe Salome
Veel liefhebbers van Salome waren vooraf een beetje nerveus. Als het maar niet weer zo’n vreselijke productie zou worden als acht jaar geleden. Na vrijdagavond kon er opgelucht ademgehaald worden: de nieuwe Salome is zeer de moeite waard, De Nationale Opera weet zich overtuigend te revancheren.
Regisseur Ivo van Hove en zijn team brengen een tamelijk ingehouden Salome, waarin het libretto grotendeel wordt gevolgd, tot het moment suprême: de profeet wordt niet onthoofd, maar ernstig verwond. Salome beleeft haar wraakseks niet met een hoofd, maar met een dodelijk verwonde man. Die keuze van de regisseur is zowel opmerkelijk als onnodig.
Het decor van Jan Versweyveld bestond uit een ruimte vullende zwarte wand, waarin een kleine opening was uitgespaard die zicht gaf op een deel van een paleisvertrek. Figuranten liepen daar af en aan, verder had het geen functie. Gaandeweg werd de opening steeds kleiner, tot tijdens de sluierdans de achterwand geheel gesloten was. Verder was er een kaal voortoneel met in het centrum een ronde opening die toegang gaf tot de cisterne waarin Jochanaan gevangen zat. Op de zwarte wand werd op relevante momenten een maan geprojecteerd.
Salome werd vertolkt door de Zweedse sopraan Malin Byström. Het was voor haar de eerste keer, maar in januari zal ze bij het Royal Opera House opnieuw als Salome te zien zijn in de productie van David McVicar. In termen van vocale mogelijkheden was het een waagstuk om haar in deze rol te casten, maar uiteindelijk wist ze zich goed staande te houden, tot het ‘bittere einde’.
Als vertolkster van het prinsesje, dat in korte tijd een dramatische ontwikkeling doormaakt, voldeed Byström zonder meer uitstekend. Ze oogde betrekkelijk jeugdig en bleek goed te kunnen dansen. En de wijze waarop ze zich aan Jochanaan probeerde op te dringen – zeer lijfelijk – gaf aanleiding tot spannende toneelbeelden. Alles bijeen een heel mooi roldebuut.
Jochanaans look
Salome is een fascinerend personage, mede doordat ze zo ‘echt’ is en tot op zekere hoogte ook herkenbaar. Ze zou zomaar uit een film van David Lynch gestapt kunnen zijn. Aanvankelijk is ze een verveelde adolescent op huwbare leeftijd, geen kind meer. Vreemd genoeg is ze nog niet uitgehuwelijkt, dus zeker nog maagd. Maar de confrontatie met die vreemde man uit de woestijn opent een geheel nieuwe wereld voor haar. Dat is nog eens iets anders dan zo’n slaafs verliefde ondergeschikte als Narroboth, die ze als een verwend kind kan bespelen tot in extremis. Jochanaan is een echte man en die wil ze hebben.
Dat ze hem uit die kerker laat komen, is een kwestie van leedvermaak. Ze is nieuwgierig naar die kerel die haar moeder zo leuk weet te beledigen. Overigens zo ongeveer het enige dat hij op zijn repertoire heeft. Maar eenmaal in zijn nabijheid valt ze voor hem als een blok.
Gelet op het overweldigende karakter van Salome’s seksuele transformatie had er wel wat meer gedaan mogen worden aan Jochanaans uiterlijk om dit geloofwaardig te maken. Evgeny Nikitin is recent getransformeerd van een ruw aantrekkelijke man tot een karikatuur van een stratenmaker op leeftijd met een grijze paardenstaart. Dat is zijn goed recht, maar er is ook nog zoiets als een afdeling kap en grime. Die tatoeages hadden bedekt kunnen worden en een pruik had ervoor kunnen zorgen dat Salome geen onzin uitkraamt als ze zich aan zijn zwarte haren verlustigt. Of was die paardenstaart een plaagstootje richting Peter Konwitschny?
Komt bij dat van Nikitins Jochanaan weinig tot geen dreiging of tenminste autoriteit uitging. De man is een uitstekend zanger, maar wist als profeet niet de juiste indruk te maken. Acterend voldeed hij overigens beter en in de dansscène kwam hij verrassend goed uit de hoek.
Over de Herodes van Lance Ryan was ik beter te spreken. Tot nu toe had ik hem alleen als Siegfried gehoord, maar Herodes vormt een geschikte uitbreiding van zijn repertoire. Ryan gaf mooi invulling aan de vorst die heerst over een vreemd gebied. Zelf is hij polytheïst, afkomstig uit Edom. Volgens de Bijbel is hij een afstammeling van Esau. Mooi detail in de tekst is dan ook dat hij een eed zweert ‘bei meinen Göttern’.
Met die Joodse profeet heeft hij niks, ook al zou het een reïncarnatie van Elia kunnen zijn. Maar voor iemand die ‘God heeft gezien’ kun je maar beter oppassen. Hem laten onthoofden is dan ook riskant, hoewel de aanwezige Joden aan het hof daar geen moeite mee lijken te hebben. Dat Salome hem een eed laat afleggen, duidt er natuurlijk op dat er sprake is van een vooropgezet plan. Ze is als vrouw afgewezen en schiet volledig door in haar woede daarom: die man moet sterven!
Strauss op zijn best
Bij elke nieuwe productie van Salome kijkt men uit naar de ‘Dans van de zeven sluiers’: hoe zou dat eruit gaan zien? Wel, Salome danste – zeer verdienstelijk – op het voortoneel en na enige tijd verscheen er een videoprojectie op de zwarte achterwand waarin ze al dansend een expliciet seksuele ontmoeting met Jochanaan bleek te hebben. Halverwege stopte Salome op het toneel met dansen en namen alle aanwezigen het van haar over: ‘heel het hof danst’.
Toen daarna niet het hoofd van Jochanaan uit de kerker tevoorschijn kwam, maar een stervende man, was dat een anticlimax. De vrijage met het hoofd, waarvan Herodes zozeer walgt dat hij haar dood beveelt, was niet meer dan wat om die bijna dode figurant heen draaien. Uiteindelijk ging ze bij hem liggen en kuste ze hem. Deze Salome had haar orgasme al gehad tijdens de dans met haar fantasieminnaar. Het echte contact was slechts het naspel.
Doris Soffel gaf adequaat gestalte aan Herodias en zoals gebruikelijk bij DNO werd ze na afloop luid toegejuicht. Dat lijkt een beetje de macht der gewoonte te worden. Voor het overige waren de bijrollen goed bezet, met name James Creswell als statige Nazarener en Peter Sonn als handenwringende Narroboth.
Opvallend was de grote regelmaat waarmee recht naar het publiek werd gezongen. Uiteraard is de orkestpartij nogal bedreigend voor iemand die het slechts met een paar stembanden moet doen, maar essentieel voor de samenstelling van een cast voor dit werk is dat betrokkenen de vocale mogelijkheden hebben door die geluidswal heen te kunnen snijden. En daar schortte het zeker in het begin nogal eens aan.
Het Koninklijk Concertgebouworkest onder leiding van Daniele Gatti vervulde een glansrol in deze voorstelling. Wat zij lieten klinken, was Richard Strauss op zijn best. Prachtig als zulke dingen samenkomen: Strauss’ grootste meesterwerk laten spelen door één van de grootste orkesten ter wereld. Alleen al daarom is het bezoek aan deze Salome absoluut ‘Pflicht’ voor elke operaliefhebber.
Salome is tot en met 5 juli te zien in Nationale Opera & Ballet in Amsterdam. Zie voor meer informatie de website van De Nationale Opera.
De auteur
32Reacties
Grotendeels wel mee eens, maar ik heb betere Salomes gehoord….
http://operagazet.be/recensies/recensies-20162017/nl/amsterdam-salome/
Boeiende voorstelling. Jammer van de anticlimax. T.a.v. de heer Van Hove: https://youtu.be/MRLCWCTFtZ4
Dank voor het verslag.
Ik heb de voorstelling nog niet gezien, maar de tekst van deze recensie zou ik niet samenvatten onder de noemer “De Nationale Opera weet zich overtuigend te revancheren.” Met het grote aantal bezwaren en de beschreven anti-climax vraag ik me af in welke mate je over revancheren kan spreken.
Wel fijn dat er toch nog een echt hoofd op toneel kwam aan het eind. Maar blijkbaar wel met een lijf eraan vast….
Overigens zong Lance Ryan Herodes al eerder in Dresden.
Hoewel de kritiekpunten in uw verslag inderdaad hout snijden (o.a. het uiterlijk van Nikitin) dank ik DNO en Ivo van Hove voor deze nu al
legendarische voorstelling, die mij als in een spannende psychologische triller meevoerde tot het eind, dat voor mij ook de spanning vasthield.
De sluierdans heb ik nog nooit zo overweldigend gezien.
Financial Times:
If you were going to see just one Salome in your life, this would be a good choice.
https://www.ft.com/content/5b5e9f92-5021-11e7-a1f2-db19572361bb
NRC:
Ivo van Hove regisseert voor De Nationale Opera een meteen legendarische, bloederige en tijdloze Salome. De zang is magistraal en Daniele Gatti laat het Concertgebouworkest uiterst broeierig gloeien.
https://www.nrc.nl/nieuws/2017/06/10/nu-al-legendarische-uitvoering-opera-salome-tijdloos-bloederig-en-magistraal-11018316-a1562503
Trouw:
‘Met spanning werd uitgezien naar hoe Ivo van Hove en Daniele Gatti de shockerende ‘Salome’ van Strauss zouden aanpakken. De première werd een triomf voor beiden.’
https://www.trouw.nl/cultuur/sublieme-sluipmoord-op-salome~a9302d7f/
Volkskrant:
‘Alleen al door orkestrale bijdrage mag je deze productie niet missen’
http://www.volkskrant.nl/theater/-alleen-al-door-orkestrale-bijdrage-mag-je-deze-productie-niet-missen~a4500296/
Ik ben benieuwd. Ik mag nog binnenkort.
Ik wens u te melden dat ik wel degelijk ook een liefhebber ben en dat ik de vorige Salome-productie, die ik 3 keer heb gezien, absoluut fantastisch vond.
Het arrogante toontje van het de wijsheid in pacht hebbende Place de l’Opera-clubje stoort mij mateloos!
Iedere liefhebber mag zijn eigen mening hebben, maar wat mij betreft moet hij die wel onderbouwen, en niet blijven hangen in ”ik heb genoten, ik vond het fantastisch” of ”ik vond het vreselijk.”
Misschien wilt u vertellen wat u zo fantastisch vond aan de vorige Salome? (die ik niet heb gezien, ik houd me buiten een eventuele discussie daarover).
“Zeven kwartier lang kolkten de muzikale kleuren de orkestbak uit als lava bij een uitbarstende vulkaan.”
Paul Korenhof. Zie Opusklassiek.nl
Vondst: de maan! Als beeld van liefde en waanzin, jaloezie en maagdelijkheid!
“Herodes. Wie der Mond heute nacht aussieht! Ist es nicht ein seltsames Bild? Es sieht aus wie ein wahnwitziges Weib, das überall nach Buhlen sucht …, wie ein betrunkenes Weib, das durch Wolken taumelt…
Herodias. Nein, der Mond ist wie der Mond, das ist alles, wir wollen hineingehn.”
Gewaagd om ‘swastika’ Evgeni Nikitin de Joodse profeet Jochanaan te laten zingen!
Salomé met het hoofd van Johannes de Doper op een schaal, wie kent het beeld niet vanuit de schilderkunst door de eeuwen heen (bijv. Caravaggio).
Je kan er m.i. allerlei associaties aan toevoegen als het hoofd er maar vanaf is…
‘Jochanaan
Niemals, Tochter Babylons,
Tochter Sodoms!, Niemals!’
Paul Korenhof was erg onder de indruk van ‘een bloedmooie scène waarin Jochanaan zijn armen vol tederheid om haar heen vouwt’.
M.i. is deze scène flagrant in strijd met het gehele karakter van Jochanaan en de opera, waarin nergens is te vinden wat voor leer Johannes de Doper verkondigde.
Cruciaal:
“Warum hast du mich nicht angesehn, Jochanaan? Du legtest über deine Augen die Binde eines, der seinen Gott schauen wollte .Wohl, du hast deinen Gott gesehen, Jochanaan, aber mich, mich hast du nie gesehen. Hättest du mich gesehn, du hättest mich geliebt. Ich weiß es wohl, du hättest mich geliebt. Und das Geheimnis der Liebe ist größer als das Geheimnis des Todes.” Salome.
“Een goed tot zeer goed gezongen mooie productie, met in de hoofdrol een goddelijk spelend orkest.” Basia Jaworski https://basiaconfuoco.wordpress.com/2017/06/11/salome-in-amsterdam/
Ik zie de laatste voorstelling, ik verheug me erop!
Ik deel van ganser harte het enthousiasme van de vele juichende recensenten van deze HF waardige (en, anticiperend, de titel Opera van het Jaar en DVD meer dan waard zijnde) productie. Nutteloos te trachten hun veelal eloquent verwoorde en verantwoorde superlatieven te benaderen.
Vooruit, geconstateerd minpuntje: het stem van de (fantastische) Malin Byström had in de hogere en lagere regionen van mij wat dramatischer mogen klinken.
Wat Peter Franken als een anticlimax ervoer kwam bij mij juist als een zeer verrassende trouvaille over. De gedachte drong zich bij mij op dat de regisseur -wie weet met in zijn achterhoofd Van het Reves erotische scène met God in de gedaante van een ezeltje- teneinde het afgehouwen hoofd van de profeet als toppunt van seksuele perversie nog te overtreffen een nog levende gekruisigde Christus ten tonele had gevoerd. (`Es ist wie eine Dornenkrone auf deine Kopf gesetzt`.) Ach ja, wat een operaliefhebber behalve muziek nog allemaal door het hoofd kan gaan.
Paul Korenhof is een tweede maal Salome gaan zien en heeft het volgende toe te voegen https://www.opusklassiek.nl/columns/pk11.htm
Dank Leen. Inderdaad ook mijn ervaring. Tweede balkon iets aan de zijkant, boven de orkestbak zijn prima plaatsen. Zoals hij en ook eerder anderen op dit forum vermeldde, mis je wel iets van mimiek en kan het zijn dat je dingen niet helemaal ziet. Wel fijn: laat nou net deze categorie 5 komend seizoen ruim 10 euro goedkoper zijn geworden. (50 euro)
Om bij het onderwerp te blijven: ik moet zelf nog naar de laatste voorstelling. (en zit tweede balkon).
Gisterenavond in een uitverkocht Muziektheater Salome bijgewoond. Bij de kassa’s stonden veel mensen nog in de rij voor teruggebrachte kaartjes terwijl aam het begin van de voorstellingenreeks nog kaartjes met 50% beschikbaar waren. Mond op mond reclame? In het geval van Salome zeer toepasselijk. Gatti en Van Hove wisten de spanning van het begin tot het einde vast te houden. Ik zal niet herhalen wat veel operavrienden hierboven al geschreven hebben maar wat mij opviel waren de zeer langzame tempi, de redelijk goede verstaanbaarheid, de prachtige sluierdans met fascinerende projecties en het teleurstellende slot. Na het bevel van Herodes om Salome te doden komen de soldaten zeer traag op gang en lopen langzaam naar haar toe en dragen haar weg.Het enorme fortissimo in de orkestbak wordt theatraal niet weerspiegelt op het toneel. Het applaus bleef ook even uit en kwam zeer langzaam op gang. Dat had ik bij de tientallen Salome’s die ik gezien en gehoord heb nog nooit meegemaakt.De stemmen werden dit keer discreet maar niet hinderlijk versterkt. Al met al een gezellig avondje met de familie Herodes.
Mezzo heeft ihkv hun overeenkomst met het Concertgebouworkest de uitzendrechten voor deze Salome. Mezzo zendt veel herhalingen uit van deze Salome!
04/07 – 08h30 on mezzo live hd
10/07 – 17h52 on mezzo
14/07 – 09h50 on mezzo live hd
16/07 – 16h30 on mezzo
17/07 – 17h26 on mezzo live hd
19/07 – 12h30 on mezzo
23/07 – 16h30 on mezzo
25/07 – 14h00 on mezzo live hd
Die ga ik natuurlijk ook opnemen, maar eerst zelf live ervaren!
Bij mijn TV provider T-Mobile heb ik voor die gelegenheid mijn abonnement tijdelijk uitgebreid met themapakket Music a 3,75 euro per maand. Daarin zitten BravaNl en Mezzo. (kan ik elke maand wijzigen). Koopje!
Heer Rudolph Duppen .
Ook gisteravond geweest ben het helemaal met U eens.
Vreemd dat het applaus zo langzaam opgang kwam,nog nooit eerder meegemaakt.,
Waarschijnlijk door het vreemde einde.Orkest de ster van de avond,schitterend alleen ja dirigent soms erg traag.
En misbezetting van de Jochanaan partij verder schitterend.
Ben alleen bang dat de Salome vanMALIN Bystrom te vroeg voor haar is als ze maar niet kapot gaat hierdoor zo een mooie stem
Zou het kunnen dat het applaus wat langzaam op gang kwam doordat het publiek overdonderd was? Ik was er zelf ook stil van: het kostte me een paar seconden om weer te landen aan het einde van deze Salome. Sterker nog, ik schrok een beetje van het applaus! Fantastische voorstelling.
Na het enorme fortissimo breekt meestal in de zaal de hel los. Een ontlading na zo veel spanning. Die bleef dit keer uit. Ik schrijf dit toe aan het spanningsloze slot. In het libretto staat:De soldaten storten zich op Salome en begraven haar onder hun schilden. Het doek valt snel. Dat laatste is tegenwoordig ook een probleem. Er valt geen doek. Het licht op het toneel gaat uit. Het vallen van het doek is veel dramatischer en ook het halen van het applaus voor het doek. In het Muziektheater bestaat ook de vervelende gewoonte om een einde te maken aan het applaus door de huislichten aan te doen.In deel 4 van The new Grove Dictionary of Opera staat zelfs:They (the soldiers) crush their princess beneath their shields, amid C minor poundings which suggest a brutal, retributive rape. Nu ben ik niet zo van de letterlijke school. We weten allemaal wat er gebeurt als we bijvoorbeeld “Heilige Boeken” letterlijk nemen maar in het geval van Salome had ik de aanwijzingen in het libretto letterlijk genomen om dramatische redenen.
Wie kan me trouwens vertellen welke versie van Salome werd gespeeld? De versie uit 1905 of de zilveren jubileum versie van deze opera uit 1930 met de wat uitgedunde orkestratie?
De Grove parafraseert toch gewoon het libretto? Om het nog even op een rijtje te zetten: Salome, Drama in einem Aufzuge, nach Oskar Wilde’s gleichnamiger Dichtung in deutscher Übersetzung von Hedwig Lachmann.
Musik von Richard Strauss.
Das Recht der Aufführung ist vorbehalten. (Als dat eens zou kunnen!)
Dr. Richard Strauss
“Die Soldaten stürzen sich auf Salome und begraben sie unter ihren Schilden.” (Der Vorhang fällt schnell.)
Is m.i. geen kwestie van letterlijke school, maar van een kunstwerk ongeschonden uitvoeren. Is ook geen “heilig boek”, maar een libretto. Dat we weten wat er gebeurt als we een heilig boek letterlijk nemen, is hier dus niet relevant. Laat onverlet dat we helaas maar al te vaak heel goed weten wat er gebeurt als een regisseur met een libretto gaat rotzooien.
De Grove parafraseert en interpreteert (poundings which suggest a brutal, retributive rape). Ik vergelijk het libretto niet met een heilig boek maar geef dat slechts als een voorbeeld. Ik dacht dat in een opera waarin religieuze haarkloverij een rol speelt zo’n voorbeeld zou aanspreken.
Ik heb de hele avond op de punt van mijn stoel gezeten. Het fantastische KCO olv Gatti speelde bloedstollend mooi en ongemeen spannend.
De personenregie vond ik uitermate helder maar ook wel afstandelijk. Het algemene toneelbeeld met de centrale plaats van de cisterne en de prominente verschijning van de maan (als nieuwe maan in de slotscène!) vond ik prachtig. Ook mooi was het zich geleidelijk sluitende luik voor het doorkijkje in de salon (uiteindelijk in puin terugkerend).
De dans van de zeven sluiers bijzonder. Paul Korenhof vond het enigszins ridicuul dat een zwarte doek aan het slot van de dans haar gezicht bedekte. Maar is dat zo? Jochanaan, eerder: ‘Vielmehr bedecke dein Gesicht mit einem Schleier und streue Asche auf deinem Kopf und mach dich auf in die Wüste und suche des Menschen Sohn’.
En de scène waarin Jochanaan ‘vol tederheid zijn armen om Salome heen vouwt’ (Paul Korenhof): ‘…es lebt nur Einer, der dich retten kann. Geh, suh ihn. (…) Wenn er zu dir kommt, und er kommt zu allen, die ihn anrufen, dann bücke dich zu seinen Füssen, dass er dir deine Sünden vergebe.’ Ik vond het ook een mooie scène bij deze tekst, maar ’tederheid’ lijkt mij toch in strijd met het karakter van Jochanaan.
Het slotbeeld met de stuiptrekkende en bloed doordrenkte Jochanaan vond ik weerzinwekkend. Maar misschien was dat de bedoeling.
De zangers hadden wel dramatischer gekund. Nikitin als de profeet vond ik zeker ook geloofwaardig!
Een gedenkwaardige avond. Legendarisch? De tijd zal het leren.
Ik heb gisteren ook de hele avond geboeid gekeken, maar vooral geluisterd. Wat kan Gatti toveren met zijn KCO. Wat een kleuren, intensiteit en bevlogenheid. Ik vond de zangers prima. Een ontroerende Salome, die terecht een bak applaus kreeg!
Ik was er afgelopen zondag. Prachtige voorstelling! Dank, meneer Roetman, voor de door u gegeven verklaringen voor een paar dingen die ik niet zo snel kon thuisbrengen.
Alleen een beetje jammer van het hoofdloze einde. Kon de regisseur toch de verleiding niet weerstaan nog een eigen draai aan het verhaal te geven? Toch een smetje op de productie. Maar het debacle uit 2009, regisseur incluis, kan wat mij betreft definitief naar de vergetelheid afreizen.
Het duurde zondag ook even voor het applaus op gang kwam, maar toen ging de zaal ook helemaal los.
@Rudolph: dat de soldaten én het publiek zeer traag reageren toont m.i. de complete verbijstering waarin Salome iedereen achterlaat!
@Leen: de soldaten leken eerder sloom en ongeïnteresseerd. Na een handgebaar van een soldaat rechts op het podium kwamen een paar soldaten links op het podium traag in beweging.Van verbijstering was volgens mij geen sprake. Hoewel ik midden in de zaal zat kon ik de gezichtsuitdrukking helaas niet zien.
@Rudolf en Leen: Was ongetwijfeld de bedoeling. De `tribune`,
toekijkers zaten er immers ook ongeïnteresseerd, afgewend of dommelend bij.
Ja is juist, de toekijkers zaten er ongeïnteresseerd, afgewend of dommelend bij. Ik was in ieder geval verbijsterd! Ik heb al een avond georganiseerd om de Mezzo opname samen met anderen te gaan bekijken. Ik verheug me er opnieuw op. Ben benieuwd of dit nog nieuwe inzichten oplevert. Wat een onuitputtelijke opera!