In de derde première van het Opera Forward Festival kraakte Opera Philadelphia harde noten. Het bracht een bliksembezoek aan de Amsterdamse Stadsschouwburg met de vorig jaar gelanceerde opera over ‘black matters’: We Shall Not Be Moved.

Amerikanen zijn er goed in: opera over onderwerpen die heet van de naald zijn. Denk alleen aan John Adams, die met Nixon in China, Doctor Atomic en The Death of Klinghofer koploper is in dit genre. Laatstgenoemde titel is zo heet dat opvoeringen wel gepland worden, maar vaak niet doorgaan vanwege de protesten die het werk uitlokt.

Het mag verbazing wekken dat de première van We Shall Not Be Moved, vorig jaar september in Philadelphia, zonder incidenten verliep. Want het gaat in dit werk over onderdrukking van mensen met een andere huidskleur dan wit, van homo’s, van de lagere sociale klassen en meer.

Uitgangspunt is een gewelddadige en bloedige actie uit 1985. Het toenmalige bestuur van Philadelphia besloot een centrum van linkse activisten, genaamd MOVE en gevormd door voornamelijk niet-blanke Amerikanen, voorgoed het zwijgen op te leggen. Die gebeurtenis trilt nog steeds na in het geheugen van de inwoners van Philadelphia.

Tekstschrijver Marc Barmuthi Joseph en componist Daniel Roumain besloten om de herinnering vast te leggen in een avondvullende kameropera van drie bedrijven over jongeren van nu die ook aanlopen tegen de handhavers van orde en wet, in de persoon van een politieagente.

Scherpe karakters

Vier jonge mannen en één jonge vrouw, eigenlijk nog tieners, zoeken ergens een schuilplaats omdat één van hen een moord heeft gepleegd tijdens een twistgesprek met een Puerto Ricaanse leeftijdsgenoot. De plek die zij uitkiezen om zich te verstoppen, is het uitgebrande, vervallen pand waar ooit de MOVE-beweging haar hoofdkwartier had.

Librettist Barmuthi zette de karakters scherp aan door in de groep een jongen te plaatsen die als transgender van een vrouw in een man veranderde, wat in de maatschappij op weerstand stuit. Componist Roumain schreef voor die rol een opvallend hoge mannenpartij.

De vrouw in het gezelschap zet zich in voor gelijke rechten. In het libretto wordt het voorgesteld alsof de jongeren zich beter bewust worden van hun problemen door de geesten van de destijds omgekomen activisten. In de regie en choreografie van Bill T. Jones worden die geesten uitgebeeld door dansers in witte joggingpakken.

De taal in de discussies wordt steeds heftiger, zeker op het moment dat de groep bezoek krijgt van de wijkagente, genaamd Glenda. Er worden harde noten gekraakt door de jonge vrouw, Un/Sung gehetene. Zij roept onder meer uit: “Wat is er fout aan dit lichaam waar ik van houd.” Glenda, zelf een gekleurde Amerikaanse, heeft zich daarentegen aan de kant van de gevestigde orde geplaatst. “Ik ben een gediplomeerd stoïcijn. Ik ben de wet”, zingt zij met hautaine stem.

Geraffineerd mengsel

Componist Roumain zette de harde teksten op zowel harde als zachte noten, die vanwege de versterking nog heftiger overkwamen. Hij vermengde met raffinement elementen uit de klassieke operazang, de soul van de Afro-Amerikaanse muziek, de harde rock en de hiphop. Voor een instrumentaal ensemble van enkelvoudige strijkers, aangevuld met basgitaar, piano, synthesizer en slagwerk – met musici aangeleverd door het Nederlands Philharmonisch Orkest en gedirigeerd door de Amerikaanse Viswa Subbaraman – legde Romain een spannende stuwing onder de zang. Hij schuwde niet om echt harde, dreunende noten te kraken in de heftige situaties tussen het vijftal jongeren en politievrouw Glenda.

Het conflict tussen hen komt tot een uitbarsting als blijkt dat de vermoorde Puerto Ricaan de broer van Glenda is. Zij wil de dader arresteren, waarbij zij in de worsteling haar pistool gebruikt. Componist Roumain schreef voor dit moment een ontroerend mooie ballade voor de getroffen jongeman (“In deze plas bloed word ik te ruste gelegd”).

De vijf jongeren weten de agente te overmeesteren. In het twistgesprek gaat Glenda inzien dat er ook een andere kant aan het leven is dan alleen ‘law and order’. Zij smeekt om haar vrijlating, maar het vijftal besluit dat zij op één of andere manier moet ‘verdwijnen’. Het meisje Un/sung (dat voornamelijk spreekteksten heeft) ontpopt zich als leidster van de groep, stuurt de mannen weg en voltrekt het vonnis.

In een flits wordt het toneel donker. Vervolgens zet een vuur het huis voor de tweede keer in lichterlaaie, terwijl de geesten van de omgekomen MOVE-activisten een triomfale rondedans doen. Een weinig hoopvol slot van dit indrukwekkende muziektheaterwerk, dat past in de Amerikaanse context.

Zie voor meer informatie over het programma van het Opera Forward Festival www.operaforwardfestival.nl.