Hector Berlioz’ eenhoorn La damnation de Faust vergt veel van een dirigent. Valery Gergiev leidde het werk zaterdag in De Doelen bij de afsluiting van zijn eigen festival met vlagen van grote inspiratie, maar het geheel voelde onaf.

Ik ken weinig werken die zo onvergelijkelijk zijn als La damnation de Faust. Het wordt vaak omschreven als een stuk met trekken van opera, oratorium, cantate en symfonie, maar meer dan een cocktail van genres vind ik het een compositie die overloopt van inspiratie en creativiteit. Berlioz schakelt het ene na het andere briljante muziekstuk aaneen: orkestrale sfeertekeningen, vocale solo’s, grote koorwerken. Een saaie maat is er niet.

La damnation de Faust vertelt het bekende verhaal van Faust aan de hand van een groot aantal sfeerrijke taferelen. Op een operatoneel is dat lastig te realiseren, maar in de concertzaal krijgt je eigen fantasie de vrije hand. Het had wellicht wel geholpen als het Gergiev Festival de boventiteling niet alleen van vertalingen van de gezongen teksten had voorzien, maar ook van de scènebeschrijvingen uit het libretto, zoals de NTR ZaterdagMatinee dezelfde dag op geslaagde wijze deed bij Francesca da Rimini in het Concertgebouw. Dat maakt de handeling in opera’s als deze, waarin het orkest ook duidelijk verhaalt, beter volgbaar.

Valery Gergievs interpretatie met het Rotterdams Philharmonisch Orkest beleefde ik met gemengde gevoelens. Soms werd ik verrast door fantastische details in de articulatie of frasering van bepaalde passages. De blasfemische ‘amen-fuga’ in de taverne in Leipzig (door de mannen van het Rotterdam Symphony Chorus en het koor van het Mariinsky Theater) had bijvoorbeeld precies de juiste grove toon. Ook werd Marguerite prachtig beschreven in de droom die Faust aan het einde van het tweede deel heeft.

Op andere momenten nam Gergiev mij met zijn opbouw en balans niet helemaal mee. De twee grote solo’s van Marguerite en Faust (‘D’amour l’ardente flamme’, direct gevolgd door ‘Nature immense’) werkten bijvoorbeeld niet goed door de lage tempi. De muziek is ontstellend mooi en daar wil je natuurlijk de tijd voor nemen, maar Marguerite werd in haar frasering belemmerd door de trage gang en in Fausts aria raakte de flow er helemaal uit.

De finale, voor mij één van de mooiste en spannendste stukken muziek uit het hele operarepertoire, zette Gergiev juist behoorlijk snel in. Het motief in de violen miste echter scherpte en de briljante baslijn kreeg te weinig gewicht. Het schiep bij mij te weinig het beeld van de helse rit die Faust en Méphistophélès op twee zwarte paarden doormaken. In het slotkoor stonden zang en soloviolen niet precies onder elkaar, al was het onmogelijk niet geraakt te worden door de vocale klanken, zeker met toevoeging van het engelengeluid van het Nieuw Amsterdams Kinder- en Jeugdkoor.

De titelrol werd gezongen door Alexander Mikhailov. Een interessante tenor met een solide stem. Met zijn hechte legato creëerde hij een prachtig lijdzame expressie, waar hij echter de hele uitvoering in bleef hangen. Zijn voordracht was enigszins stijf, maar in zijn stem zat veel emotie.

Yulia Matochkina zong Marguerite met uiterst omvangrijke stem. Een imposante mezzo, die elk hoekje van De Doelen wist te vullen. Haar dictie leed er echter onder. Veel, heel veel klank, weinig echte woorden.

Mikhail Petrenko was degene die naast zijn lijdende en zuchtende landgenoten leven in de brouwerij bracht. Al bij zijn eerste zin leek het publiek de oren extra te spitsen. Met een natuurlijk gemak wekte hij zijn personage tot leven, zowel vocaal als acterend. Veel meer dan de anderen had hij aandacht voor wat hij precies zong. In mijn ogen de uitblinker van de avond.