‘Dit is niet het moment om samen te komen en muziek te maken. Dit een tijd om de verspreiding van het coronavirus te beperken door thuis te blijven.’ Shirley Apthorp en de andere bewoners van een appartement in de Berlijnse Birkenstrasse zijn duidelijk op hun website. Via www.funkyfacemasks.org verkopen ze mondkapjes met onder meer operaontwerpen.

Waar opera is, vind je Shirley Apthorp. Vanuit Berlijn schrijft ze al jaren recensies voor het Britse zakendagblad de Financial Times. Ze deed voor haar krant onder meer verslag van Operadagen Rotterdam en van producties van De Nationale Opera. Ze werkt ook geregeld samen met dramaturg Willem Bruls, met wie ze onder meer vorig jaar een workshopweek over cultuurjournalistiek en opera leidde in Aix-en-Provence. In 2021 is een tweede editie daarvan gepland.

Tot voor kort verschenen haar ferme kritieken in de krant, zoals één van de laatste uit de periode voor de lockdown. Begin februari nog luidde de kop boven haar artikel: ‘Der Rosenkavalier is a high-budget catastrophe at Staatsoper Berlin’.

Apthorp reist frequent voor haar werk, al is er veel opera te vinden op heel korte afstand van haar appartement in de Berlijnse woonwijk Moabit, iets ten noorden van de Tiergarten. Een echte Berlijnse ‘WG’ (Wohngemeinschaft), die begon toen Apthorp met wat vrienden een woning zocht. Omdat iedereen in de muziek zat, werden potentiële objecten onderworpen aan een ‘Schreitest’ om de geluidsisolatie te testen. Het huis aan de Birkenstrasse slaagde glansrijk.

Het appartement deelt ze met medebewoners die allemaal wat met muziek en opera hebben, zoals dramaturge Annik Laurelle, die eerder voor onder meer de Munt, Opera Vlaanderen en Muziektheater Transparant actief was en nu bij Sorek in het impresariaat werkt. Ook pianist Markus Zugehör – sinds 2016 repetitor bij de operastudio van de Staatsoper Berlin – woont er. En iedereen wordt ingezet in de productielijn van de mondkapjes.

Wagner-mondkapje

Opera maakt al vanaf haar jeugd – ze werd geboren in Zuid-Afrika en groeide op in Australië – een belangrijk deel uit van het leven van Shirley Apthorp. Op haar twaalfde werd ze al vrijwilliger bij de opera van Brisbane, de Lyric Opera of Queensland, die één of twee producties per jaar maakte. Als jong meisje zag ze op de tv bij een schoolvriendinnetje thuis haar eerst Ring des Nibelungen. ‘Het moet de enscenering van Harry Kupfer geweest zijn. Ik herinner me hoe ik op de bank zat voor de tv, met een glas perensap. Het was toen de enige manier om van opera te genieten.’

Was Apthorp geschokt toen begin maart de lockdown van de theaters werd afgekondigd? ‘Het was niet zozeer een schok als wel een complete verrassing’, vertelt ze aan de telefoon vanuit Berlijn. ‘Dat ik niet naar de opera kan, is niet erger dan dat iemand nu niet naar kantoor kan of misschien zelfs zijn werk verliest. Maar onze wereld, die van de opera, bestaat uit het samenkomen van mensen, in de zaal, maar ook op het podium en in de repetities. Voor mij is opera iets wat live gebeurt, waar je bij moet zijn.’

Het waren volle jaren voor de gepassioneerde critica. ‘Ik heb nooit naar wat anders gezocht, omdat ik houd van opera en het een deel van mijn leven is. Er is altijd weer iets wat je wilt zien, waar je over wilt schrijven, wat je wilt meemaken. Ik had nooit verwacht dat zoiets me afgenomen zou worden.’

De krant vroeg haar om te blijven schrijven, bij gebrek aan live-uitvoeringen over de online streams die overal werden opgezet. ‘Heel eerlijk: ik kan er niet naar kijken. In dit huis hebben we geen tv en op mijn laptop wil ik geen opera. Ik ben misschien een verwend kreng’, zegt ze met wat zelfspot, ‘maar vanuit hier is het tien minuten door de Tiergarten naar de Philharmonie en met een kwartiertje ben ik bij de drie belangrijke operahuizen hier in de stad.’

Toen mondkapjes ineens een heel noodzakelijk attribuut werden en heel moeilijk te krijgen bleken, zocht Apthorp op YouTube instructievideo’s. Een eerste exemplaar voor de pianospelende huisgenoot leidde tot een bestelling van zes voor de koks van een restaurant. De kapjes moesten beter worden, daar werd aan gewerkt, en mensen wilden ervoor betalen.

De productiewijze van de mondkapjes, die van katoen en organische bamboe gemaakt worden, maakt het mogelijk om afbeeldingen te plaatsen op de stof. Zo kwam er op speciaal verzoek een Stockhausen-motief voor iemand die diens werk had gespeeld. ‘Door een foto daarvan op Facebook meldden zich ineens allemaal leden van de Stockhausen-intelligentia die hun eigen mondkapje wilden.’

Er werd een Wagner-mondkapje ontworpen, voor een bevriende heldentenor, en ook dat ging op Facebook en leidde tot bestellingen. ‘Het was geen geplande strategie’, vertelt Apthorp. De nieuw ingevoerde verplichting om in Duitsland mondkapjes te dragen in het openbaar vervoer brengt nieuw werk met zich mee. Er komt inmiddels hulp. ‘Markus doet nu het strijkwerk, Annik verzorgt de fotografie en een bevriende cellist helpt mee.’ Funky Facemasks werd een officieel bedrijf en kreeg een eigen website. ‘Onze huismeester, de beste van de wereld, is Colombiaan en zijn vrouw is Oekraïens. Zij helpen nu ook mee.’

Work in progress

Shirley Apthorp is verbonden met haar geboorteland Zuid-Afrika door het project Umcolo (dat in Xhosa muziek en verzoening betekent). Umcolo is geïnspireerd op El Sistema in Venezuela. Het werd verschillende malen bekroond en ontving onder meer een Opera Award. Via research voor een komende productie over ‘corrective rape’ trof Shirley vrijwilligers die met de opbrengst van mondkapjes in Kaapstad voedselhulp financieren voor mensen die nu niet kunnen werken. Het project heet Where Rainbows Meet en een deel van de opbrengst van de Funky Facemasks gaat naar dat project.

‘Het is work in progress’, vertelt Shirley over de productielijn in de Birkenstrasse. ‘Toen ik de website online bracht, hield ik mijn adem in. Binnenkort hebben we een overlockmachine, zodat we de kapjes nog beter kunnen maken.’

De verbazing over hoe het de laatste tijd gelopen is in haar leven, is hoorbaar in haar stem. Het is druk nu, maar dat bevalt haar wel. ‘Ik vind dat mondkapjes met plezier gedragen moeten worden. Het kan de persoon die je tegenkomt een glimlach bezorgen. Niet iedereen zal zo’n opera-afbeelding meteen herkennen, maar jij weet wat je draagt, hopelijk met een glimlach onder je mondkapje. Als we ze dan toch op moeten, dan maar zo!’

Zie voor meer informatie de website van Funky Facemasks.