De geplande programmering voor de Salzburger Festspiele 2020 werd door de coronacrisis meer dan gehalveerd. Er zijn dit jaar niet 200 maar 90 evenementen. De jeugdmuziektheaterproductie 1000 Kraniche werd gespaard. De Nederlandse regisseur Sybrand van der Werf is volop aan het werk om de première op 2 augustus voor te bereiden.

Als we Sybrand van der Werf vroeg in de ochtend bellen, is hij al op locatie: de aula van de universiteit van Salzburg. ‘Hier heeft Mozart – hij was een jaar of 5 – zijn eerste podiumervaring opgedaan. Hij had een rolletje in een voorstelling en ik geloof dat ook zijn eerste opera hier in première ging’, vertelt de regisseur, terwijl hij naar buiten loopt voor een wat betere telefoonverbinding.

Hoe is het in Salzburg?
‘De stad is een sprookje. Het Festspielhaus ligt hier midden in het centrum en je voelt hoe de stad langzaam naar het festival beweegt. Op straat verschijnen terrasjes en er staan units van allerlei tv-maatschappijen uit Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. Het begint echt te bruisen.

Je voelt aan alles dat het festival al het mogelijke doet om corona buiten de deur te houden. In een special over het festival die de lokale krant in Salzburg uitbracht kwamen achtereenvolgens intendant Markus Hinterhäuser en festivaldirecteur Helga Rabl-Stadler aan het woord, meteen gevolgd door de bedrijfsarts van de Festspiele. Er waren binnen het festival twee bevestigde besmettingen en die zijn meteen geïsoleerd. Het veiligheidsprotocol werkt dus heel goed. Ik kan me niet voorstellen dat er iets mis kan gaan.’

Voel je beperkingen?
‘Eigenlijk niet. Nou ja, puur praktisch soms. Zo zouden vanmorgen om 9.00 uur de geluidstechnici bij ons zijn, maar omdat die niet het goede formulier hadden ingevuld, duurde het flink wat tijd voor ze bij ons binnen waren. Dat zijn kleine probleempjes.

Je moet ook niet ineens een uur langer willen repeteren, maar dat bevalt me ook wel. Ik plan zelf ruim van tevoren en roep graag een minuut vóór de geplande eindtijd: Probe-ende! Het is ongetwijfeld allemaal wat minder spontaan door alle regels, maar daar heb ik zelf niet zo veel last van.’

Hoe is het om voor zo’n groot en prestigieus festival te werken?
‘Dat is een feestje. Het is zo’n ongelofelijk professioneel bedrijf. Als ik meld dat ik iets nodig heb voor de productie, ligt het binnen tien minuten op mijn bureau. Je merkt aan alles dat het festival gewend is om efficiënt en snel te werken. Artistiek gezien word je op je wenken bediend.

Natuurlijk, ik ben niet de grootste ster van het festival. Er zijn andere, veel grotere producties die nu worden voorbereid voor de start van de Festspiele op 1 augustus. Ik heb bijvoorbeeld geprobeerd om de geluidstechnici twee dagen eerder beschikbaar te hebben. Dat kon ik vergeten: die waren te druk met de andere projecten. Door het formaat van het festival kun je niet zomaar à l’improviste iets doen.

Wij maken met 1000 Kraniche een kleine, mobiele productie, waarmee we een andere manier van werken inbrengen in het festival. Komende vrijdag hebben we de generale repetitie en dan komt de Oostenrijkse tv. Ze vroegen of ze mij konden interviewen en toen stelde ik voor dat de rest van het team daar ook bij zou zijn. Dat zijn ze niet gewend, maar ze vonden het een supercharmant idee. Dat je een productie sámen op de bühne brengt, geeft ruimte. Ik haal weleens koffie voor de technici, zo ontstaat er een ontspannen sfeer. Ik vermoed dat het bij de voorbereidingen van Elektra, waarmee het festival zaterdag opent, anders zal zijn.’

Je hoeft niet te vechten voor je positie?
‘Integendeel. Dat zou misschien zo geweest zijn als alle andere producties uit de oorspronkelijke planning waren doorgegaan. Nu zijn we één van de weinige voorstellingen in het programma dit jaar. Ik zag onze kostuumontwerpen heel groot op het bord van het atelier hangen, naast die voor Così fan tutte en Elektra.

Kwaliteit vinden ze heel belangrijk hier. Daarom begreep ik het ook toen ze nee zeiden op mijn vraag of ik vandaag al de kostuums kon krijgen voor de repetitie met het testpubliek. Hun argument was: wij willen dat die kostuums er perfect uitzien en dat kan niet naast de taken voor de andere twee producties. Dat vind ik een professionele reactie.’

1000 Kraniche

De productie 1000 Kraniche (Duizend kraanvogels) is een muziektheatervoorstelling voor bezoekers vanaf 10 jaar. Het stuk is gebaseerd op het verhaal van Sadako Sasaki, een jong meisje dat door de atoombom op Japan in 1945 aan leukemie lijdt. In Japan bestaat de legende dat de goden een wens vervullen als je duizend kraanvogels van papier vouwt. Sadako vouwt kraanvogels in de hoop dat ze zal genezen.

Hoe heb je aan 1000 Kraniche gewerkt?
‘We hebben in afgelopen december en januari Vorprobewochen gehad. Iedereen heeft het materiaal gelezen en de musici zijn aan de slag gegaan met de muziek, met Japanse volksliedjes en werken van Schubert als uitgangspunt. Ik heb gewerkt met de biografische elementen van het meisje Sadako en de gegevens van Oppenheimer [gezien als de ‘vader van de atoombom’, red.]. Dat zijn de bouwstenen. De mezzosopraan, Kanako Shimada, veronderstelde aan het begin dat ze Sadako zou gaan spelen, maar daar kon ik meteen nee op zeggen. Dat was even wennen voor haar.

Het is een vertelvoorstelling, met vier vertellers, twee musici, een mezzosopraan en een actrice. De vertellers hebben zelf een mening in het stuk. ‘We zullen kraanvogels blijven vouwen tot de laatste bom verroest is!’ Dat is een statement dat vanuit het hart van de spelers en ook uit het mijne komt. Op een bepaald moment blijkt dat Sadako de duizend kraanvogels heeft gevouwen, maar dat ze nog altijd ziek is. Er gebeurt helaas geen wonder.’

Ben je, met nog een paar dagen repeteren te gaan, tevreden met het resultaat?
‘Ja, maar dat besef kwam laat. In het maakproces hebben we eigenlijk pas sinds een dag of drie een echte indruk van wat het stuk doet, wat de flow is. Later vandaag komt er een proefpubliek met jongeren kijken. Ik heb het idee dat het stuk goed loopt in de boog die we maken, maar dat gaan we zien als de kinderen reageren.

Het is overigens niet alleen voor kinderen. Voor bijna al mijn stukken geldt dat ze óók door kinderen bezocht kunnen worden, maar ik verwacht daarnaast nog ander publiek. Dat er een door het festival gecreëerde jeugdpoot ontstaat in de programmering zal een deel van de ‘peers’ van het festival interesseren. De Salzburger Festspiele is een echt publieksfestival, maar er komen ook mensen uit de operawereld kijken.’

Het festival is beroemd om de grote namen die er optreden en de kwaliteit van de producties. Krijg je daar iets van mee?
‘Ik kom die beroemdheden niet overal tegen, die worden afgeschermd. En de kans dat ik met Anna Netrebko kan doorzakken na een voorstelling is klein, haha! De intendant heeft trouwens alle premièrefeestjes afgelast, daar bestaat hier alle begrip voor. Ik ga zaterdag naar de première van Elektra. Niet in de zaal, vermoedelijk, dat is echt onbetaalbaar. Ik heb voorlopig een kaartje voor de vertoning op een groot scherm op het plein voor het Festspielhaus.’

Zondag aanstaande is de première van 1000 Kraniche. Blijf je er tot eind augustus bij?
‘Nee, ik ga de dag erna weer naar huis, dat gaat altijd zo. Als regisseur moet je het stuk loslaten en dat doe ik hier in alle vertrouwen in mijn uitstekende assistent. Die weet waar ze op moet letten.

Het is trouwens niet ondenkbaar dat ik hier komend jaar terug ben. Het festivalthema van dit jaar is vrede. Er wordt maar een deel van dat thematisch goed uitgedachte programma uitgevoerd, dus de wens leeft om dat in 2021 alsnog te doen. Hier in Salzburg is er de ambitie om mobieler te werken. De grote opera’s zijn alleen in de stad hier te zien, maar met producties zoals de onze kun je ook de omgeving van het Salzburger Land bespelen. Onze 1000 Kraniche voldoet aan die ambitie. Het zou ook zonde van het geld zijn.

Er is nog een reden dat ik graag terugkom: in de voorstelling vouwen we kraanvogels, maar die duizend gaan we dit jaar niet halen. We hebben ons voorgenomen om, als we er duizend hebben, die naar Hiroshima te sturen. Als die doos volgend jaar dichtgaat, ben ik daar graag weer bij.’

De voorstelling 1000 Kraniche is vanaf 2 augustus vijfmaal te zien in de Große Universitätsaula in Salzburg. Zie voor meer informatie de website van het festival.