Tot half september halen sopraan Charlotte Houberg en pianiste Heleen Vegter Zuid-Europa naar Nederland. Dankzij een toekenning van de Balkonscènes-subsidie kunnen ze hun publiek, dat mogelijk niet met vakantie kon of wilde, meenemen naar andere sferen met liederen die vertellen over de zomer en de liefde. De twee zijn enthousiast over hun nieuwe liedproject Sole e Amore.

‘Een echt duo!’, constateert pianiste Heleen Vegter wanneer blijkt dat ze dezelfde ‘elderflower tonic met ijsklontje’ bestelt als sopraan Charlotte Houberg. De twee hebben op de vroege, warme ochtend al gerepeteerd en zijn, als de exotische thee er is, klaar voor een gesprek. In de koffieshop van de Arnhemse bibliotheek vertellen ze over het ontstaan van Sole e Amore, het liedprogramma dat ze voorlopig tot half september spelen. Nieuwe uitnodigingen zijn welkom.

Heleen Vegter studeerde journalistiek, maar de muziek trok, dus probeerde ze na afloop van haar opleiding het conservatorium. ‘Als het na een halfjaar niks zou blijken te zijn, wilde ik gaan backpacken in Australië. Maar ik was pas één dag op het conservatorium toen ik me al realiseerde: dit is wat ik moet doen. Ik was thuis. De hele dag met muziek bezig zijn sprak me aan. Het had een diepgang die ik in de journalistiek niet kon vinden.’

Charlotte Houberg herkent het gevoel van thuiskomen. ‘Op het conservatorium in Utrecht, waar ik heb gestudeerd, heerste een sfeer waarin iedereen werd geaccepteerd. Ik voelde er een soort vrijheid. Het zingen en het geluid dat je maakt wordt daar normaal gevonden. Je spreekt allemaal dezelfde taal. Er was een grote verscheidenheid aan mensen bij elkaar. Ik kwam van een doorsnee middelbare school waar weinig werd gedaan aan kunst en cultuur. Ik kon op die school Charlotte zijn, maar niet de zangeres Charlotte. Dat kon ik pas op het conservatorium.’

Voor Heleen viel haar toekomstige vak in de muziek samen met haar opleiding journalistiek toen ze voor haar eindexamen pianist Wibi Soerjadi interviewde. ‘Hij zei zinnige dingen over het vak van pianist op een moment dat ik daar beroepsmatig nog helemaal niet mee bezig was. Ik herinner me dat hij zei: ‘Als ik een stuk speel, heb ik daar een bepaald beeld bij, maar iemand in het publiek kan iets totaal anders vinden. En dat is óók waar.’ Die gedachte heb ik onthouden.’

Charlotte: ‘Dat geldt voor lied ook. Je koppelt aan een liedtekst een herinnering of een ervaring. Dat zal ook in het publiek gebeuren. Ik zing in ons recital een lied over een boerenmeisje uit de bergen en ik heb daar een heel romantisch beeld bij. Iemand anders kan denken: wat een armoede, die loopt de hele dag tussen de koeien.’

Heleen: ‘Vanmorgen werkten we aan ‘L’heure exquise’ van Hahn. De tekst gaat over de vrede die op ons neerdaalt en hoe de wereld in dat ‘bijzondere uur’ tot rust komt. Ik stond voor mijn gevoel in een donker bos, met tussen de bomen de maan en de sterren. Charlotte bleek in haar gedachten bij een meer, met juist een heel weids gevoel. Dat zijn mooie verschillen. Universele emoties zijn hetzelfde, maar ze raken iedereen op een andere manier.’

Vakantiegevoel

De twee leerden elkaar kennen bij een Schubert-masterclass in Rotterdam en werden Facebook-vrienden. Charlotte zag tijdens de lockdown een video van Heleen, waarin ze een koraal uit de Matthäus-Passion had ingespeeld. ‘Ik stuurde Heleen een bericht of ze het leuk vond om een sopraanaria op te nemen, ieder op haar eigen locatie. Dat samenvoegen was een hels karwei, maar het lukte. Toen we aan Puccini begonnen, bleek dat helemaal niet te doen. Op het moment dat het Fonds Podiumkunsten kwam met de regeling Balkonscènes – subsidies voor kleine projecten die coronaproof moeten zijn – appten we meteen over wat we konden doen.’

Heleen: ‘Muziek is zo wezenlijk voor mijn bestaan, dus ik wilde kijken of we ergens iets kleins konden organiseren, al was het maar eenmalig, om de muziek te delen. Toen het Fonds met de regeling kwam, zaten we klaar om een aanvraag in te dienen. We hadden op dat moment nog het idee dat niemand deze zomer met vakantie zou kunnen en besloten tot een programma in Zuid-Europese sfeer, om zo het publiek het vakantiegevoel te laten ervaren.’

Charlotte Houberg en Heleen Vegter, te gast bij Cultuur in Actie, met 84 uur livestream de langste talkshow ooit in Nederland:

Het programma was er, maar het moest nog wel verkocht worden. De twee benaderden zelf een aantal zalen. Charlottes ouders vonden dat ze absoluut in Veluvine moest optreden, dicht bij haar geboorteplaats. Die zaal reageerde meteen op hun mail: het recital bleek perfect te passen in de zomerserie die het theater aan het plannen was. Veel zalen waren positief, maar er was niet altijd ruimte.

Heleen vertelt: ‘De tweestrijd waar we beiden in zitten, is dat we inhoudelijk een heel mooi programma hebben, maar dat nu ook nog moeten verkopen. We konden dankzij de bijdrage van het Fonds het heft in handen nemen. Verder moeten we zelf voor alle randvoorwaarden zorgen. We hebben bijvoorbeeld Wilgehof+Sodaar gevraagd om de poster te ontwerpen en zelf contact gezocht met media. Dat komt bij het ‘normale werk’ van bedenken en repertoire uitzoeken, instuderen en uitvoeren. We werken druk aan de promotie. Vanmiddag ga ik posters ophangen, Charlotte heeft dat op andere locaties ook al gedaan. We benaderen buren en vrienden actief en iedereen is welkom.’

‘We hopen ook mensen te bereiken die niet zo veel ervaring met liedrecitals hebben. We noemen het daarom ook geen liedrecital, maar een zomers liedprogramma’, zegt Heleen. ‘Ik word een beetje kriegel van de misvattingen die er zijn over het lied. Lied is niet moeilijk. De teksten zijn vaak tijdloze poëzie die door de componist makkelijker is gemaakt doordat er melodieën en harmonieën bij komen. Het is heel puur’, zegt Heleen, terwijl ze – ook tot haar eigen verbazing – met de vuist op tafel slaat.

Ingetuned

In het programma Sole e Amore reist het publiek door drie zuidelijke landen: Italië, Spanje en Frankrijk. Charlotte heeft affiniteit met alle drie. ‘Ik kwam als puber veel in Toscane. Dat landschap zie ik echt voor me als ik zing. Frankrijk was vorig jaar een ontdekking en na een bruiloft in Spanje onlangs vormt dat land ook een prettige herinnering.’ Heleen heeft Frankrijk, waar ze een jaar woonde, als favoriete land. ‘De Franse taal opent bij mij een luikje met herinneringen. De muziek is mooi en heeft elegantie.’

Bij de repetities staan zangeres en pianiste wat meer in elkaars blikveld dan bij een optreden. Charlotte let er nu extra op dat de luchtstroom die ze produceert niet naar Heleen gaat. Elkaar aankijken bij een recital hoeft niet, het zou het publiek ook buitensluiten. Heleen kijkt niet, ze luistert alleen als ze begeleidt. ‘Je oren zijn het belangrijkste, ik hoor niet per se een adem, maar ik voel hem.’

Charlotte legt uit waarom zangers zo graag dicht in de vleugel staan. ‘Het liefst leun je erin – omdat je dan zo dicht mogelijk bij de pianist staat en het gevoel hebt dat je rug en klankkast twee keer zo groot worden.’ Heleen onthult een trucje: ‘Ik draai de vleugel soms een beetje schuin, dan heb ik iets meer oogcontact. Maar dat mag niet in alle zalen.’

Weten wanneer je als pianist kunt inzetten zonder elkaar aan te kijken, is de magie van de samenwerking, vinden de twee. Snuifjes en knikjes als signaal worden afgeleerd in de opleiding: het gaat om de concentratie en het op elkaar ingetuned zijn. Charlotte: ‘Als ik na een zwaar lied even wat meer tijd nodig heb, draai ik me naar de piano, dan weet Heleen wel dat ik niet ga zingen. Ze ziet het aan mijn lichaamshouding.’

Dansen

Het wordt even stil aan tafel als de vraag wordt gesteld wat het meest aanbevelenswaardige lied in Sole e Amore is. Charlotte kiest als eerste. ‘’Terra e mare’ van Puccini. Toen we dat laatst samen uitvoerden, kreeg ik daar zo’n kippenvel van. Dit is wat muziek maken is, was mijn gedachte op dat moment. Het is een lied waar ik naar uitkijk in de voorstelling. Het gaat over populieren die meebewegen in een storm en de kalmte die er daarna is.’

Heleen: ‘Ik kies voor Poulenc, ‘Les chemins de l’amour’. Ik heb het weleens horen beschrijven alsof je in de armen van een danser wordt genomen en rondgezwierd wordt in je herinneringen. Als we het uitvoeren, voel je hoe wij, zangeres en pianiste, met elkaar dansen.’

Van 21 augustus (Bussum) tot en met 13 september (Amsterdam) is Sole e Amore vijf keer te zien. Mogelijk komen er nog meer optredens. Wie ruimte heeft, kan het duo ook via samenuitthuis.nl boeken voor een privéoptreden. Zie voor meer informatie over de speeldata en het programma de website van Charlotte Houberg.