Terwijl de operawereld afgelopen jaar wereldwijd vrijwel volledig instortte door de coronamaatregelen, ging de opleiding van jonge operatalenten in Den Haag en Amsterdam zo goed mogelijk door. Paul McNamara, artistiek leider van de Dutch National Opera Academy, kijkt terug op een ‘very different and very difficult’ 2020 en vooruit naar de eerste helft van 2021.

Het bruist altijd van activiteit in de laatste twee maanden van het jaar bij de Dutch National Opera Academy (DNOA), de gezamenlijke masteropleiding voor operazangers van de conservatoria in Den Haag en Amsterdam. Traditioneel wordt begin januari met een complete operaproductie het nieuwe jaar geopend. Wie die voorstellingen in Den Haag bezoekt, verlaat de zaal doorgaans met de opwekkende gedachte dat de instroom van goed opgeleide jonge talenten gegarandeerd is.

Voor een optimale leerervaring van de studenten kiest DNOA werken uit alle perioden van het operarepertoire. Begin 2020 bracht DNOA een indrukwekkende productie van de eigentijdse opera Little Women (1998). Voor begin 2021 werd gekozen voor een heel andere periode, met de opera Cesare e Cleopatra van Carl Heinrich Graun. De opera uit 1742 zit ergens tussen laat-barok en vroeg-klassiek, een heel specifieke stijl. Op 13 januari zou de productie in première gaan.

‘Eigenlijk hebben we onze planning voor de productie van Cesare e Cleopatra tot aan die onverwachte, recente lockdown op 15 december volledig kunnen realiseren’, vertelt Paul McNamara vanuit zijn appartement in Neukölln, Berlijn, waar hij de kerstperiode doorbrengt. ‘We waren al heel ver in een voorspoedig verlopend repetitieproces en er werd al gerepeteerd in het theater in Den Haag. Het decor en de kostuums waren klaar. Tot dat moment heeft het artistieke team van regisseur James Conway en dirigent Jonathan Peter Kenny heel intensief met de studenten gewerkt.’

Na de toespraak van de premier moest McNamara de zangers en de musici (het orkest bestaat uit studenten van de afdelingen Oude Muziek van de conservatoria) vertellen dat het project voorlopig werd stilgelegd. ‘Ik heb ze voorgehouden dat ze, in alle begrijpelijke teleurstelling, in goed gezelschap zijn. Ook de Met, Covent Garden en de Scala worden geconfronteerd met afgelastingen in hun programmering door corona.’

Omdat de voorbereiding op de Graun-opera, met inachtneming van de coronaregels, bijna volledig kon worden afgerond, is het zeker geen mislukt project, meent McNamara. ‘We zijn geen operahuis; het leerproces van de studenten is net zo belangrijk als het optreden in de uiteindelijke productie. In de repetitieperiode hebben de zangers zich uitstekend ontwikkeld. Natuurlijk was het voor hen een teleurstelling dat de opvoeringen niet doorgaan, maar we zijn ervan overtuigd dat we ergens in het voorjaar de opera alsnog kunnen spelen.’

Eindeloos thuis studeren

McNamara zag afgelopen jaar een enorme veerkracht en vindingrijkheid in de coronacrisis, niet alleen van de studenten en de docenten van DNOA. ‘De hele kunstensector, inclusief de operawereld, heeft niet opgegeven. Iedereen deed wat mogelijk was, live en online. Onze studenten – het zijn er dertien, uit elf verschillende landen – hebben we sinds maart een grotendeels online programma kunnen bieden, van dramalessen tot auditietraining.’

‘De conservatoria in Amsterdam en Den Haag zijn er uitstekend in geslaagd om vanaf september, toen er weer meer mogelijk was, een veilige werkomgeving te bieden. We zagen bij de studenten heel goed dat hun ontwikkeling was verdergegaan in de tijd van het online onderwijs voor de zomer. Mijn mantra in de afgelopen maanden was: je bent alleen verantwoordelijk voor hoe je reageert op de crisis. Onze zangers bleken een realistische en pragmatische kijk te hebben op wat er gebeurde sinds maart.’

Dat eindeloze thuis studeren, vaak alleen, maakt ook deel uit van het ‘gewone’ leven van een zanger, meent McNamara. ‘Ook zonder corona is een loopbaan als zanger niet bepaald gemakkelijk. Er wordt enorm veel van je gevraagd.’

Pauline Viardot

De tweede helft van het studiejaar 2020/2021 zit voor de studenten van DNOA flink vol. Kort na de voorlopig afgelaste voorstellingen van Cesare e Cleopatra is er een samenwerking met het Residentie Orkest. Wat eigenlijk een Shakespeare-programma zou worden – met fragmenten uit opera’s op basis van zijn stukken – wordt een Mozart Gala, dat tweemaal op een avond uitgevoerd wordt met een klein bezet orkest. De uitvoeringen zijn voorzien na de huidige lockdownperiode, die op dinsdag 19 januari afloopt. Er wordt gedacht aan een livestream, om meer mensen de kans te geven de productie te bekijken.

In maart en april speelt DNOA de opera Cendrillon van Pauline Viardot. Robin Coops doet de regie, Peter Nilsson verzorgt op de piano de begeleiding van de opera, die is geïnstrumenteerd voor alleen dat instrument. De zangers worden voor de Franstalige productie gecoacht door Florence Daguerre de Hureaux. ‘Ze woont in Londen en heeft online uitstekend kunnen werken met onze studenten’, vertelt McNamara. ‘Normaal doen we in het voorjaar geënsceneerde recitals. Met de kameropera van Viardot is er dit jaar een complete opera om aan te werken.’

Mozarts Così fan tutte, die afgelopen april op het Bredeweg Festival zou staan, is uitgesteld naar 2022. Voor komend jaar zoekt DNOA naar alternatieven die binnen de coronamaatregelen passen. In mei beginnen de repetities voor de zomerproductie, waarvoor dirigent Karel Deseure is uitgenodigd. Die Fledermaus, de operette van Johann Strauss, zal worden geregisseerd door Dirk Schmeding. Daarnaast staan er workshops van Kenneth Montgomery en de studenten uit zijn directieklas in de agenda.

‘We hebben het grote geluk dat dirigenten van een zwaar kaliber, zoals Kenneth en ook Antony Hermus, in de buurt wonen, zodat we ook bij de geldende reisbeperkingen gasten van hoog niveau kunnen vragen om met onze studenten te werken’, zegt McNamara. ‘Onze samenwerking met de conservatoria is intensief. We willen geen operaeiland zijn binnen de opleidingen.’

Bewondering

Hoe positief McNamara ook is over de mogelijkheden van de opleiding binnen de beperkingen van de pandemie, hij voorziet dat de komende tijd moeilijk zal blijven voor de studenten. Audities voor operastudio’s en competities zullen vanwege het reizen lastiger zijn. DNOA heeft de inschrijftermijn voor nieuwe studenten inmiddels verlengd. ‘Voor startende zangers is dit een hoogst uitdagende tijd. Natuurlijk, opera, zingen en concerten zullen deze crisis wel overleven, maar voor de mensen die nu de eerste stappen zetten op hun carrièrepad zal de crisis grote impact hebben.’

Die jonge talenten hebben in McNamara iemand die met veel plezier sinds ruim twee jaar zijn functie als artistiek leider invult, een baan die hij combineert met engagementen als tenor en sinds kort als casting consultant bij het Muziekcentrum van de Omroep voor het AVROTROS Vrijdagconcert en het Zondagochtendconcert. ‘Werken met jonge zangers doe ik al jaren, bij het Opera Collective in Ierland en bij het American Institute of Musical Studies in Graz, maar deze functie bij DNOA is mijn eerste binnen een conservatorium. Het is heerlijk om in zo’n ondersteunende en goed geoutilleerde omgeving te werken.’

‘Ik heb grote bewondering voor de jonge mensen die de moed hebben om het vak van operazanger te kiezen. Als er iets is waar we, de staf van DNOA, naar streven, dan is het wel elke jonge zanger te laten ontdekken wie hij of zij echt is, wat hen uniek maakt. Zoals Oscar Wilde zei: ‘Wees jezelf; alle anderen zijn al bezet.’’

Zie voor meer informatie over de Dutch National Opera Academy de website www.opera-academy.nl.