Opera Vlaanderen opende zaterdag de deuren van het operahuis van Gent en zette het nieuwe seizoen in met Der Silbersee van Kurt Weill. Voor een volle zaal, want in Vlaanderen zijn de coronaregels soepeler dan in het Brusselse gewest en in Nederland. Het werd een bonte avond, die ver afstond van het wrange sprookje.

De bezoeker doet er goed aan vooraf in het programmaboek de uiteenzetting te lezen die dramaturg Till Briegleb schreef om uit te leggen wat regisseur Ersan Mondtag bedoelt met zijn forse bewerking. Zowel de Palestijnse onderdrukking door de staat Israel, de knechting van de Oeigoeren en de inperking van vrijheden in Hong Kong door China als de groeiende milieuproblemen en het politiegeweld zijn erbij gehaald om de tekst van Georg Kaiser te actualiseren.

Sterker nog: deze productie kijkt vooruit naar 2033, wanneer het honderd jaar geleden zal zijn dat Der Silbersee in wereldpremière ging. Precies op dat moment nam Adolf Hitler als nieuwe Reichskanzler de macht over in Duitsland.

Entartet

Kort na die première – tegelijkertijd in Leipzig, Maagdenburg en Erfurt gegeven – werd het nieuwste werkstuk van Weill en Kaiser verboden als ‘entartet’ en volksvijandig. ‘De conflicten rond de controversiële opvoeringen van 1933 klinken als citaten uit de media van de 21ste eeuw’, zo meldt het programmaboek. Dat zijn dan de media zoals de regisseur zich die voorstelt in 2033.

Het proletariaat dat in de eerste scènes de honger gaat begraven en overgaat tot stelen van voedsel, is in de uitbeelding van regisseur en scenograaf Mondtag een gruwelijk gemuteerd soort mensen. Met misvormde hoofden, armen en benen uitgedost, dansen en zingzeggen de acteurs hun cynische teksten bij het begrafenisritueel.

Het was visueel een sterke openingsscène, nadat het symfonisch orkest van Opera Vlaanderen de heuse ouverture van het Singspiel had gespeeld. De snelle en pittige ritmiek van de hoekdelen werd onder leiding van Karel Deseure met elan uitgevoerd; echte Weill-muziek. Met in het middendeel een melancholische trompetsolo, die sterk deed herinneren aan de meeslepende melodieën die de componist schreef in zijn samenwerking met Bertolt Brecht.

Drie bedrijven telt Der Silbersee (Het Zilvermeer). In de eerste akte wordt verteld hoe Severin, de aanvoerder van de proletariërs, een ananas steelt. Politieagent Olim betrapt dief en schiet hem neer. Olim krijgt wroeging van zijn daad, omdat Severin slechts één ananas heeft gestolen. Uit medelijden zou hij hem willen helpen, maar hoe? De meer gesproken dan gezongen tekst werd door acteur Benny Claessens overtuigend uitgewerkt. Het koor vertolkte de rol van het geweten. Weill legde de dramatische lijn van deze grote scène in het uitstekend spelende orkest.

Als Olim hoort dat hij de hoofdprijs in de loterij heeft gewonnen en nu schatrijk is, kan hij Severin opnemen in het kasteel dat hij koopt. Dit eerste bedrijf is doorspekt met vlotte en sfeervolle vocale nummers, zoals het geestige lied van de loterijverkoper (tenor James Kryshak).

Carnavalesk

Het tweede bedrijf speelde zich af in het pompeus ingerichte kasteel. Enorme standbeelden vulden de achterwand van een feestzaal. Olim viert zijn nieuwe rijkdom met pracht en praal. Hij wordt voorgesteld als een machtige farao, die wil heersen over alles en iedereen, vooral over Severin. Die voelt zich niet happy; hij wordt gekweld door gevoelens van wraak jegens de hem onbekende politieagent die hem neerschoot. Hij weet namelijk niet dat zijn weldoener dat schot loste.

In dit bedrijf is de regie flink zijn gang gegaan met actualiseren. Allerlei scènes zijn er tussengevoegd, niet in het Duits, maar in het Engels en soms in het Nederlands gesproken. De voorstelling is daardoor uitgedijd naar ruim drie uur. Het gaat over de bovengenoemde ‘actuele’ zaken. De aankleding is carnavalesk Egyptisch. Olim gedraagt zich liederlijk en zijn omgeving doet kolderiek mee.

Severin zit er gekweld bij in een rolstoel. Daniel Arnaldos zingt in die rol met hartstocht een wraakaria. Hij maakt ook indruk in een ontroerend mooi Zilvermeer-duet met dienstmeisje Fennimore. Een pittig type, zeker zoals sopraan Hannie Roos haar zingt. In de ‘Ballade van Caesars dood’ straalt zij in het mooiste lied in deze opera, die feitelijk een Singspiel is.

Gay-love

In het derde bedrijf (het toneel toont dan een riante vestibule met twee etages) speelt de Nederlandse actrice Elsie de Brauw de rol van de gemene barones Von Luber. Zij weet op slinkse wijze aan Olim het eigendom van het kasteel te ontfutselen. Samen met haar compagnon Baron Laur viert zij haar overwinning in het hilarische ‘Lied van het Luilekkerland’. Het tweetal, gekleed als Chinezen in een traditionele Chinese opera, danst en zingt uitbundig, alsof zij in een vette revue staan. Van die sfeer is de hele productie doortrokken.

De regie suggereert een erotische verhouding van Olim met Severin. Die kan pas opbloeien als Von Luber het geheim onthult dat weldoener Olim dezelfde is als politieagent Olim. Severin vergeeft hem en samen vluchten ze naar het Zilvermeer om zich daarin te verdrinken. De regie heeft er een gay-love-scène van gemaakt van nichterige allure, met Olim als meester in een zwart rubberen outfit en Severin als gewillig slaafje in een roze matrozenpak. Tjongejonge, wat een clichés. Als tortelduifjes zitten ze aan de rand van het meer en zingzeggen de tekst van Georg Kaiser, die in poëtische termen een toekomst laat spiegelen in het dichtgevroren meer als einde aan het ‘wintersprookje’, zoals de ondertitel luidt.

Nog drie voorstellingen in Gent, daarna vanaf 3 oktober nog vijf keer in Antwerpen. Zie voor meer informatie de website van Opera Vlaanderen.