De Britse componist Sir Harrison Birtwistle is op 87-jarige leeftijd, in zijn huis in Zuid-Engeland, overleden. In 1988 was hij in de adelstand verheven en hij was tevens één van de 65 leden van de Order of Companions of Honour, de Orde van de Eregezellen.

Birtwistle, geboren in 1934, begon zijn muzikale leven als klarinettist. Na het spelen in theaterorkestjes, ontdekte hij het componeren en ging studeren aan het Royal Northern College. Daar werd hij samen met studiegenoten als Peter Maxwell Davies en Andrew Goehr, deel van een groep buitengewoon productieve en zeer modernistische  componisten, die ook wel de ‘Manchester School’ genoemd wordt. In 1965 hing hij bijna letterlijk zijn klarinet aan de wilgen om zich volledig op het componeren toe te leggen.

Hij groeide uit tot een eigenzinnige, bij het grote publiek niet echt geliefde, maar wereldwijd bewonderde componist, wiens werken op de grootste podia werden uitgevoerd. Naast kamermuziek en grote orkestrale werken, schreef Birtwistle een aantal zeer succesvolle opera’s. Zijn eerste kameropera Punch and Judy uit 1968, ging tijdens het Aldeburgh Festival in première.

Het verhaal gaat dat de oprichter van het festival, niemand minder dan Benjamin Britten zelf, het werk zo vreselijk vond, dat hij in de pauze weg is gegaan.  Ook het publiek had grote moeite met zijn agressieve verklanking van het poppenspel. Punch and Judy werd in 1993 door De Nederlandse Opera uitgevoerd in de regie van Pierre Audi.

Birtwistle’s muziek is niet eenvoudig en kenmerkt zich vaak door de afwezigheid van herkenbare melodieën maar mét extreme ritmes en soms zeer luidde agressie en expressie. Toch schreef hij ook intieme kamermuziek, zoals Harrison’s Clock.  De uitvoering van zijn werk Panic tijdes de BBC Last Night of the Proms in 1995, leverde stapels aan negatieve reacties van het publiek op. Birtwistle zelf zei daarover: ‘De toegankelijkheid van mijn muziek is niet mijn probleem. Ik heb een idee, dat probeer ik zo duidelijk mogelijk tot uitdrukking te brengen. Kritiek daarop is het probleem van anderen.’

Opera’s

Zijn opera’s  waren zeker wel melodieus, maar tevens zeer complex. Birtwistle vond veel inspiratie in legenden, folklore en rituelen. The Mask of Orpheus  uit 1984 was een werk dat Orpheus als inspiratiebron had en Gawain uit 1990, was gebaseerd op de ridder van koning Arthurs Rondetafel.

Zijn opera The Minotaur uit 2008 was een theatraal en muzikaal spannend en erotisch werk, gebaseerd op de Griekse legende over de half-mens half-stier. De prachtige productie van The Minotaur door het Royal Opera House, met Sir John Tomlinson in de titelrol en Christine Rice als Ariadne, was om meerdere redenen memorabel; het werk zelf op de eerste plaats natuurlijk, maar zeker ook de regie van Stephen Langridge, die zijn eigen vader Philip regisseerde in de rol van Hierieus.

 In 1994 ontving Birtwistle één van de belangrijkste muziekprijzen, de Ernst von Siemens Muziekprijs.

Verder lezen en luisteren

Van de werken van Birtwistle zijn vele opnames beschikbaar en de opera’s zijn veelal ook in hun geheel beschikbaar. Punch and Judy werd in 2014 in een nieuwe productie van de Neue Oper Wien bekroond met de grote jury prijs in het Armel Festival in Budapest.

The Mask of Orpheus is zeker niet het meest toegankelijke werk van Birtwistle, maar wel degelijk de moeite van het beluisteren waard, mede dankzij de bevlogen opname onder leiding van Andrew Davis.

Gawain is door Naxos uitgebracht  en van de wereldpremière van  The Minotaur is een dvd-productie van het Royal Opera House uitgegeven.

Sir Harrison Birtwistle gaf veel interessante interviews, waaronder een gesprek met dirigent Martin Brabbins en een uitgebreid gesprek met Sir John Tomlinson over The Minotaur.

Franz Straatman ging in 2016 naar twee werken van Birtwistle in het Holland Festival.