Menig musicoloog en muziekhistoricus droomt ervan om een onbekend stuk van een  bekende componist te vinden. De kans hierop wordt echter steeds kleiner, vooral bij de grote namen als Beethoven en Mozart. Alles van hun hand lijkt inmiddels ontdekt, uitgevoerd en van het wetenschappelijke commentaar voorzien. Toch wordt de zoektocht soms onverwachts beloond, wat onlangs René Seghers van de stichting 401NederlandseOperas overkwam toen hij Beethovens schetsen voor zijn nooit afgemaakte eerste opera Vestas Feuer, maar bovenal het originele libretto van Emanuel Schikander (inderdaad van Die Zauberflöte) onder ogen kreeg. Er bleek genoeg muzikaal- en tekstmateriaal te zijn om de reconstructie van maar liefst twee aria’s te maken en de instrumentatie van de openingsscène te voltooien.

Beethovens Festival in Zutphen was voor 401NederlandseOperas de uitgelezen kans om Vestas Feuer aan het publiek te presenteren. De wereldpremière vond plaats op 10 juni jl. in De Hanzenhof, 219 jaar nadat de componist zijn schetsen opzij legde om zich vol overgave op zijn nieuwe project, de opera Fidelio, te storten. 

Vurig, krachtig en meeslepend

Het nieuws over de reconstructie van het operatorso door Cees Nieuwenhuizen, schiep de nodige verwachtingen. Zouden we in de muziek dé Beethoven van zijn grote werken al kunnen herkennen of had de componist toch gelijk om nooit meer om te kijken naar zijn aantekeningen? 

Het resultaat bleek zeer de moeite waard en overtrof alle verwachtingen. De schetsen, hoe kort ook, klonken zeker ‘Beethoveniaans’ en gaven een goede indruk van  Beethovens benadering van dramatische ontwikkelingen van de plot. De alles overwinnende liefde, duivelse intriges, een slepende familievete, giftige jaloezie, een paar geslaagde moorden en de overige gevaren uit het dagelijkse Romeinse leven inspireerden de 33-jarige componist tot energieke, vurige en onstuimige muziek. 

De vier solisten genoten zichtbaar van hun partijen. De Vlaamse tenor Timothy Veryser zette met de aria “Hör, rache-Götter mir!” een overtuigende slaaf Malo neer, die verscheurd door jaloezie goed op weg was om de personificatie van het kwaad te worden. De sopraan Renate Arends had slechts een paar minuten om het treurige lot van door de keizer verstootte Sericia in haar aria “Ich flieh zum heil’gen Hain” te bezingen maar maakte meteen veel indruk met haar stralende stem. Het vurige duet ”Liebe Freundin, lebe wohl” van de sopraan Barbara  Schilstra en de tenor Marcel Reijans als Volivia en haar geliefde Sartagones, was zonder meer dramatisch en volbloedig. Als Volivia’s vader Porus voegde de bariton Nanco de Vries zijn karaktervolle heldenstem toe in “Halt ein” en het terzet “Nie was ich zo froh wie Heute”.

Het enige nadeel van deze reconstructie was dat zij veel te kort was. Je zou veel meer van deze muziek willen horen en de door librettist Emanuel Schikaneder beloofde bonte taferelen willen meemaken. Het spontaan ontbranden van het heilige tempelvuur van Vesta, het boeten van alle slechteriken en de feestelijke hereniging van de geliefden aan het eind van de opera zouden Beethoven ongetwijfeld tot nog meer krachtige, vurige en meeslepende muziek geïnspireerd hebben.

Egmont

Aan het Apollo Ensemble was deze avond de eer om als eerste de muziek van Vestas Feuer op het podium te spelen. Het repertoire van dit ensemble bestaat uit de muziek van barok tot de vroege Romantiek, uitgevoerd op historische instrumenten. Na de voortreffelijke voltooiing van hun rol als een negentiende-eeuws operaorkest, kwam het elfkoppige ensemble na de pauze terug voor de uitvoering van Beethovens muziek bij Goethe’s drama Egmont. In zijn zeer zorgvuldig gemaakte arrangement combineerde Henk de Vlieger de beroemde ouverture en instrumentale entr’acten met de twee liederen van Klärchen, uitgevoerd door Renate Arends. Met haar energieke Die Trommel gerühret en vrolijke Freudvoll und Liedvoll leidde de moedige geliefde van de graaf van Egmont het verhaal in dat verder voornamelijk visueel via een ‘bewegende’ portrettengalerij werd uitgebeeld. Ze vormde tevens de verbinding tussen de instrumentale muziek van deze authentiek klinkende Egmont en zijn visuele vormgeving. 

Na zo’n geslaagde feestelijke festivalavond rijst natuurlijk de vraag of wij binnenkort nog meer van Vestas Feuer zullen horen. Zangers kunnen zich in ieder geval alvast verheugen op het verrijken van hun concertrepertoire met prachtige dramatische aria’s. Verder is het afwachten op de publicatie van René Seghers handboek over Nederlandse opera’s waar de geschiedenis van Vestas Feuer uitgebreid aan bod komt. Bij het boek hoort ook de cd met de opnamen van de reconstructie. 

Verder lezen, luisteren en kijken.

Op YouTube  is een trailer van dit operatorso te bekijken. In de toekomst zal er een Cd opname van deze versie van Vestas Feuer verschijnen bij 401NederlandseOperas.

In 2020 sprak Jordi Kooiman met René Seghers over zijn project 401NederlandseOperas

Noot van de redactie.

De uitvoering van Vestas Feuer in Zutphen is een ‘operatorso’; een op originele Beethoven schetsen gebaseerde reconstructie en orkestratie van Cees Nieuwenhuizen.

De twee aria’s uit Vesta Feuer die in Zutphen gepresenteerd werden zijn volledig nieuwe reconstructies zijn en ook nooit eerder georkestreerd, maar er bestaan verschillende, (al dan niet georkestreerde) versies van de openingsscène van Vestas Feuer die op basis van dezelfde schetsen gemaakt zijn. Daarbij gaat het in de meeste gevallen niet om reconstructies, maar om versies die uitsluitend het bestaande materiaal gebruikt hebben en orkestrale invullingen op basis van de geldende, of gebruikelijke opvattingen over Beethoven orkestraties hebben gebruikt.  

Het bestaan van Vestas Feur was sinds de tweede helft van de 19de eeuw bekend, toen in 1865 de Beethoven biograaf Alexander Wheelock meldde dat er in de Gesellschaft der Musikfreunde een schets met belangrijke details bestond van een opera scene. De eerste uitgave was in 1872 en in 1930 bevestigde  Raoul Biberhofer dat hem om de openingsscene van Vestas Feur ging. De eerste volledige uitgave werd in 1953 gepubliceerd door de musicoloog Willy Hess. Een latere editie van CLayton Westrman werd in 1983 uitgegeven en in het Spoleto Festival voor het eerst uitgevoerd. Latere opnamen van Vestas Feuer  zijn uitvoeringen die allemaal alleen de eerste scene conform de orkestrale aanwijzigingen van Beethoven omvatten. De uitvoering in Zutphen plaatst Vestas Feuer in een bredere context, door de toevoegingen van twee volledige aria’s op basis het libretto van Emanuel Schikander en overige, niet eerder gebruikte, delen uit de schetsen van Beethoven.