Op 15 juni vond de door Corona uitgestelde première van Giacomo Meyerbeers Les Huguenots plaats in De Munt in Brussel. Een paar dagen later bezocht ik productie van Olivier Py die in 2011 reeds enorm succesvol was. Het werd een spectaculaire avond om nooit te vergeten. 

Meyerbeers meest uitgevoerde opera stamt uit 1836 en is als zodanig ook zijn bekendste. De handeling speelt zich af aan de vooravond van de Bartholomeusnacht op 24 augustus 1572, het slotakkoord van tien jaar godsdienstoorlogen waarin katholieken en protestanten elkaar in Frankrijk naar het leven stonden. 

Plot

De zus van de koning, Marguerite de Valois, probeert door het arrangeren van een huwelijk beide partijen met elkaar te verzoenen. Dat heeft van doen met het gegeven dat godsdiensttwisten vooral onder de heersende klasse werden uitgevochten. Wordt daar de vrede hersteld, dan zal ook het gewone volk wel weer tot bedaren komen. Hiertoe moet de graaf de Nevers zijn verloving met Valentine Saint-Bris verbreken zodat Raoul, een protestantse edelman, met haar kan trouwen. Raoul denkt echter dat er een spelletje met hem wordt gespeeld en wijst het voorstel af. Iedereen beledigd, een verzoening is verder weg dan ooit. 

Het huwelijk van Nevers met Valentine vindt alsnog plaats en de katholieke edelen smeden plannen om hun protestantse collega’s in Parijs een kopje kleiner te maken, want ‘god wil dat’. Als Valentine na de nodige verwikkelingen met Raoul in het strijdgewoel verzeild raakt, wordt ze door haar eigen vader gedood die er blindelings van uit ging dat die onbekende vrouw ook wel protestant zou zijn. 

Hoe fel het er aan toe ging kan worden opgemaakt uit de teksten die de librettisten Scribe en Deschamps de protagonisten in de mond leggen. Als een onopvallend terzijde wordt dit in het programmaboek becommentarieerd door middel van een citaat van Voltaire: ‘Mocht ik een godsdienst in het leven roepen, dan zou voor mij intolerantie één van de zeven hoofdzonden zijn’. En een citaat van Sébastien Castellion n.a.v. de executie van Michael Servetus in Geneve op instigatie van Calvijn: ‘Een mens doden is iets anders dan een doctrine verdedigen. Het is een mens doden.’ Het benadrukt het gevaar van godsdienstmanie en fundamentalisme waarmee Les Huguenots de toeschouwer confronteert. Zo kort na het regime van de laatste Bourbon Karel X was dat geen overbodige luxe. 

Olivier Py maakte in 2011 de thans hernomen productie van Meyerbeers ‘plus grande opéra’ voor De Munt en kreeg daarvoor veel lof toegezwaaid. Ik zag de voorstelling toen niet maar na mijn bezoek aan Brussel afgelopen zaterdag kan ik dat alleen maar beamen. Vaak dompelen Py en zijn vaste decorbouwer Pierre-André Weitz het toneel in somber zwart en een beetje wit, ditmaal is gekozen voor een zekere exuberantie die recht doet aan het fenomeen grand opéra. Het genre floreerde immers door het adagium ‘meer is beter’.  Dus niet ‘less is more’ waar dit tweetal het patent op heeft. 

Het decor is overweldigend in zijn omvang en complexiteit. Verschuivende panelen doen een trappartij in een oogwenk plaats maken voor een compleet gebouw van zeker acht meter hoog en toneelbreed. En nog veel meer andere configuraties die elk perfect zijn afgestemd op de specifieke handeling. Natuurlijk ook een zwembad in de tweede akte met behalve een koor van hofdames een drietal naakte ballerina’s die de juiste hedonistische sfeer oproepen. Marguerite is zozeer onder de indruk van Raoul dat ze zichzelf moet toespreken om hem niet gewoon te verleiden, ze verricht immers slechts voorwerk voor Valentine. Py laat haar zoveel conflicterende signalen afgeven dat Raoul, een teleurgestelde ‘lover on the rebound’, niet aarzelt het heft in handen te nemen. Sex in the pool wordt echter ruw onderbroken door de page Urbain, tot onverholen irritatie van Marguerite overigens. Als je bedenkt dat in de klassieke enscenering die op dvd verkrijgbaar is deze rol wordt gespeeld door een stijf geklede Joan Sutherland, wordt duidelijk dat Py er veel aan gelegen was het verhaal niet alleen visueel maar ook inhoudelijk uit de zwart wit sfeer te halen. 

Die tweede akte volgt op de wat moeizame opening met veel brallende (katholieke) mannen die de protestanten Raoul en zijn oppasser Marcel met enige tegenzin verwelkomen ten huize van Nevers. Het vertier heeft een licht homo erotische ondertoon en zo worden alle gezindten bediend. 

Na de expositie in de eerste akte en de ontwikkeling van de plot in de tweede, zien we in de grand opéra de toenemende crisis zich aftekenen in de derde. Daarin hoort ook een ballet en dat vindt hier plaats op een trappartij. Drie mannen en drie vrouwen voeren een eenvoudig ballet uit dat vooral bestaat synchroon uitgevoerde gebaren, waarin men overigens niet altijd even nauwkeurig gelijk op ging. De eenvoud van dit dansintermezzo stemt goed overeen met de relatief simpele muziek die Meyerbeer eronder heeft gezet. Geen bombast maar pure eenvoud. Sowieso is de keuze van de componist vaak nogal verrassend. Hij hanteert de meest uiteenlopende stijlen en kiest regelmatig voor zeer summiere begeleiding tijdens de solozang. Niet zoals wel vaker met een hobo of klarinet maar een aantal malen klinkt er hoornbegeleiding, heel apart. Meyerbeer toont zich een uitgesproken eclecticus, de handeling bepaalt de muzikale stijl en instrumentatie. Natuurlijk naast subtiele bijna verstilde scènes ook een grote rol voor het koor, liefst luid en duidelijk. Zonder dat is het geen echter grand opéra.

Complot

Het gruwelijke einde dat vorm krijgt met een complot in de vierde en de slachtpartij in de vijfde akte wordt zonder enige terughoudendheid ten tonele gebracht. Wat in het libretto staat zullen we precies zo uitgebeeld krijgen. Py hoeft deze keer niet zijn ‘Bosnië personeel’ in te zetten om te confronteren, de Bartolomeusnacht is op zich erg genoeg. Wat vandaag de dag gemakkelijk wordt veroordeeld als het plaats vindt in andere delen van de wereld staat integraal in onze eigen Europese geschiedenisboeken, en dat pas vier eeuwen geleden.  

Weitz is tevens verantwoordelijk voor de kostumering en heeft gekozen voor een stijl die doet denken aan het midden van de 19e eeuw. Dat de mannen in laarzen lopen is een detail dat me tijdens de eerste akte onwillekeurig deed denken aan een braspartij van Ernst Röhm en zijn kompanen, maar dat zal wel een persoonlijke preoccupatie zijn. Een plastic replica van een eenvoudig machinegeweertje was een onnodige afwijking van het verder goed gelukte eenheidsbeeld. 

Perfectie van Lennke Ruiten

En dan de muziek, die was schitterend. Lenneke Ruiten excelleerde in haar coloraturen, twinkelde moeiteloos over alles en iedereen heen na haar fraai gezongen openingsaria. Dat was voor mij geen verrassing, ze klinkt eigenlijk altijd fantastisch maar de toegevoegde waarde zat hem ditmaal in haar acteren. Die verleidingsscène had niemand haar kunnen verbeteren. Dat Py heeft gekozen voor een volledige uitvoering bleek wel toen Ruiten ook tijdens de derde akte zingend haar opwachting maakte. Ik kan me niet herinneren Marguerite ooit na de tweede akte nog op het toneel te hebben gezien. Tegen het einde loopt ze nog even verdwaasd rond in een bloed bevlekte witte jurk, als een niet zingende Lucia, maar dat is eigen inbreng van Py natuurlijk. Evenals het optreden van een actrice die Catherine de Médicis vertolkt. 

Tenor Enea Scala als Raoul viel me aanvankelijk wat tegen. Zijn stem klonk ‘kelig’ en geknepen en hij zong vaak onnodig luid. Kan zijn dat hij nog niet geheel hersteld was van zijn recente corona aanval. Opvallend genoeg was hiervan na de tweede pauze niets meer te merken en zong hij de sterren van de hemel. Zijn Valentine werd vertolkt door Karine Deshayes. Met haar had ik meer moeite, te luid en soms ook wat schel. Als ze wat minder aanzette klonk het veel beter. In combinatie met haar acteren voldeed Deshayes echter zonder meer. Ambroisine Bré maakte van haar Urbain een leuke page met goed verzorgde zang, jammer dat het zo’n beperkte rol is. 

De bariton Vittorio Prato beviel me zeer als een ruimdenkende en vooral integere Nevers, goed optreden. Zijn schoonvader Saint Bris kwam voor rekening van bariton Nicholas Cavallier die een overtuigende potentaat wist neer te zetten. De bas Alexander Vinogradov wist de nodige indruk te maken als Marcel. De overige rollen waren adequaat tot goed bezet, mooie cast als geheel. Hoewel soms met erg veel volume was het koor nadrukkelijk aanwezig in de handeling, ook uitstekend geregisseerd.

En de hele tijd stond Evelino Pidò in de bak, vier uur lang. Evenals het orkest van De Munt natuurlijk. Samen maakten ze er een geweldige avond van. De meest complete Huguenots sinds tijden en ook nog eens in een fantastische productie. Hulde aan Py, Weitz. Pidò en alle medewerkenden, een avond om nooit te vergeten. 

 Verder lezen, luisteren en kijken

Hier een korte video van de productie van Les Huguenots.

In 2017 beschreef Jordi Kooiman de laatste opera van een Meyerbeer cyclus in Berlijn, eveneens geregisseerd door Olivier Py.

Les huguenots is nog te zien op 21, 23, 26, 29 juni en op 2 juli in De Munt in Brussel