Ändere die Welt geeft hoop
Sinds 2016 is het Opera Forward Festival van De Nationale Opera&Ballet een niet meer weg te denken periode in de kalender van opera en muziektheater liefhebbers over de hele wereld. Ook dit jaar was er tussen 3 en 17 maart veel toen aan de Amstel en op diverse andere locaties.
Van de enorme productie Animal farm met 12 solisten, enorm koor en alleen in naam een ‘kamer’orkest, tot de viola da gamba speler die op zijn oude instrument Dido’s lament in een heavy metal versie speelde.
Drie dagen was ik met internationale collega’s van de pers te gast en we werden, ik kan het niet anders zeggen, heerlijk verwend. Niet alleen met mooie voorstellingen, forums, interviews, en concerten, maar ook met inleidingen, intieme ontmoetingen met de makers en zelfs gezellig met z’n allen in de bus naar De Meervaart voor de première van Ändere die Welt, een co-prodcutie van De Nationale Opera, Opera Zuid en de Nederlandse Reisopera.
Ändere die Welt
Soms ontmoet je theatermakers die je zo enthousiasmeren, dat je zenuwachtig naar de première van hun voorstelling gaat, omdat je hoopt dat je het mooi gaat vinden. Dat was het geval met Ändere die Welt, een voorstelling die geregisseerd is door Mart van Berckel met muziek die is gekozen, gearrangeerd en gedirigeerd door Pedro Beriso.
Vier vocale solisten, een jonge niet sprekende acteur en een spoken-word artist toverden op 11 maart een voorstelling op het toneel van de Meervaart die mijn hooggespannen verwachting vele malen overtrof.
Inhoud
Laat ik beginnen uit te leggen hoe de voorstelling in elkaar zit. Pedro Beriso had samen met Mart van Berckel muziek uitgekozen die of wel inhoudelijk of wel muzikaal te maken had met het thema revolutie en wereld verbeteren. Al gauw kom je dan uit bij de muziek uit het interbellum, na de verschrikkingen van de Eerste en nog voor de onvoorstelbaarheden van Tweede Wereld Oorlog, na de Russische Revolutie en voor de desillusie en tragedie van de Spaanse Burgeroorlog. Muziek van Hanns Eisler, Kurt Weill zijn voor de hand liggende keuzes, en hoewel misschien in die zin niet verrassend, waren de verbindingen tussen de werken dat zeker wél. Wagner, Schumann, Rachmaninov pasten net zo goed bij elkaar als Brecht en Shostakovich.
Spoken-word en muziek
Dat het zo goed paste kwam door de slimme opbouw van de voorstelling, waarbij de muziek als hoekstenen dienden die werden ingevuld met filosofisch spoken-word van Amara van der Elst. Wat deze jonge vrouw uit haar pas twingtig-jarige brein toverde was overrompelend, indrukwekkend, wonderschoon en bracht een laag aan in de voorstelling, die het geheel op een nog hoger niveau tilde dan de vier vocalisten de prachtig musicerende leden van LUDWIG al hadden gedaan. Amara, die u misschien kent van haar indrukwekkende bijdrage aan de 4 mei herdenking in 2021*, stelde vragen, confronteerde, prikkelde je eigen gedachten over de planeet en deed dat in het Engels, niet eens haar moedertaal. Haar denkniveau maar zeker ook haar taalbeheersing en de schoonheid van die taal, maken haar een uniek talent. Ik moest denken aan Amanda Gorman die zo veel indruk maakte tijdens de inauguratie van President Biden. Amanda is van hetzelfde hout gesneden, Scherp, virtuoos, volwassen, eerlijk en als performer ook zeker een grote persoonlijkheid.
Solisten
Rond haar teksten werden behalve een sterk soundscape vanWouter Snoei, liederen en aria’s gezongen door vier zangers, drie daarvan gelieerd aan de Nationale Opera Studio.
Zonder de andere zangers iets te kort te willen doen moet ik Inna Demenkova toch even als eerste noemen. Wat een fenomenale zangeres is zij. Een prachtige egale, donker getimbreerde, maar kraakheldere sopraanstem, die technisch volledig haar hele pallet aan kleuren, dynamisch bereik en expressie kan omzetten in zang die ontroerd. Elke scene met haar was indrukwekkend. In hoeveel talen moet deze sopraan denken, vertalen en zingen? Russisch (haar moedertaal), Duits, Frans, heen en weer…Het scheen haar niet te belemmeren om voor elk stuk de juiste uitspraak, maar bovenal de juiste expressie te vinden. Haar karakter, een moeder met kind die nog hoop op een betere wereld lijkt te hebben en daarvoor waarschijnlijk ook wil vechten, zette ze geloofwaardig, ontroerend en vocaal vlekkeloos neer. Laten we hopen dat ze nog een paar jaar voor Nederland behouden blijft want de podia van de wereld zijn haar oester!
Elenora Hu doet niet veel voor haar onder en is als personage meer terughoudend, teleurgesteld misschien door de gevolgen van hun revolutie. Ook zij zingt heel goed, met hier en daar een klein (vermoeidheids-) randje en wat slordige intonatie misschien, maar heel erg fijn dat haar talent zo mooi tot bloei komt, dankzij de Opera Studio.
Michael Wilmerning is geboren voor het theater. Hij speelt een ambitieuze revolutionair die nog vol energie in de verbetering van de wereld lijkt te geloven. Vooral in het uiterst intieme lied ‘Und ich werde nicht mehr sehen’ van Hanns Eisler, zorgde hij in het eerste a-capella vers voor kippenvel. Ook in de andere solo-en ensemblestukken laat hij in alle talen zijn betrokkenheid bij de inhoud voelen en gebruikt hij zijn stem en al zijn theatrale talenten voor pure expressie van die inhoud.
De vierde solist, bas-bariton Sam Carl, heeft een top instrument. Een donkere stem vol mooie kleuren, maar helaas ook soms wat te wollig en dus met niet altijd even heldere klinkers. Een kniesoor misschien die daarover valt, maar ja, het niveau was zo hoog dat kleine oneffenheden dan ook opvallen. Maar hij compenseert dat met een vertolking van een, zo lijkt het in ieder geval, moegestreden man die tegen beter weten in nog in de revolutie wil geloven Hij berust en kan in zijn solo’s dat gevoel haast ‘understated ‘en subtiel weergeven. Daaraan koppelt hij een geloofwaardige toneelpersoonlijkheid die sympathie afdwingt.
Er zijn drie jongens die de rol van ‘het kind’ afwisselend spelen. Op de première deed Bart Heyl dat enthousiast en geconcentreerd.
Orkest
Wat Mart van Berckel en de musici van LUDWIG bedacht hadden voor het orkestrale aandeel, was briljant. Lopend met hun instrumenten, zittend in een orkest formatie, in al hun aanwezigheid waren zij een volwaardig onderdeel van de voorstelling en geen begeleidingsbandje. Pedro Beriso had hen voorzien van werkelijk prachtige arrangementen en het uitvoeringsniveau van het orkest, dat vanaf de piano door Beriso geleid werd, was ongekend hoog. Wat een luxe om zulke musici in deze voorstelling te zien en te horen.
Vraag
De grote vraag van de voorstelling, die eigenlijk door alle artiesten gesteld wordt, is hoe we de wereld kunnen veranderen. Revolutie lijkt niet de oplossing, maar als eenieder op zijn of haar eigen wijze nou kleine stapjes zet met het niveau van deze betoverende muziektheater avond in gedachte, is er toch zeker hoop dat er nog iets mogelijk is!
De voorstelling, met zeer efficiente decors en licht ontwerpen van Vera Selhorst en evenzo effectieve kostuums van Rosa Schützendorf, gaat nog het land door en is op 15 maart te zien in Haarlem om 20.00 uur in de Stadsschouwburg, op zondag 26 maart om 16.00 uur in Zwolle, dan de 28ste in Heerlen, op 30 maart in Deventer en op zondag 2 april om 16.00 uur in Leiden. Gaan zou ik zeggen!
Verder lezen, kijken en luisteren
Mart van Berckel en Pedro Beriso vertellen over hun opera.
Mart van Berckel en Pedero Beriso spraken eerder met Place de l’Opera over hun voorstelling.
Amara van der Elst op 4 mei 2021*
Vorig jaar waren Michael en Inna samen te zien tijdnes het OFF in Denis en Katya
De auteur
