Op 7 mei overleed de Amerikaanse zangeres Grace Bumbry op 86- jarige leeftijd in Wenen. Niet lang geleden had zij een hersenbloeding opgelopen na een zware val. Grace Bumbry was een van de grootste zangeressen van onze tijd, met een carrière in opera, lied en oratorium.

Grace Melzia Bumbry werd in 1937 in St Lous (VS) geboren. Als snel gaf ze blijk van een groot zangtalent. In het kerkkoor viel haar stem op en werd Grace aangespoord zangles te nemen. Op haar 17de, won ze een talentenjacht van het lokale Radio Station KMOX. Haar eerste prijs, omvatte naast een geldprijs van $1000, en een reisje naar New York, een beurs aan het St. Louis Institute of Music waar ze echter geweigerd werd om dat ze zwart* was. Beschaamd zorgde het radio station ervoor dat Grace mee mocht doen aan een talentenjacht op televisie.

Eboli

Daar zong ze Eboli’s aria “O don fatale” uit Verdi’s Don Carlo. Jaren later vertelde ze in een programma dat ik had geproduceerd voor de BBC Radio, dat ze de rol van Eboli voor al belangrijkste audities en debuten had gezongen. Zowel aan Covent Garden in Londen als aan de Met in New York debuteerde ze als Eboli.

Het succes in de talentenacht zorgde ervoor dat Grace kon studeren aan de  Boston University College of Fine Arts en later aan de Northwestern University. Daar maakte ze kennis met Lotte Lehmann die van onschatbare waarde was voor haar verdere ontwikkeling.

In 1958 was ze samen met sopraan Martina Arroyo gedeeld winnares van de  Metropolitan Opera National Council Auditions. Datzelfde jaar maakte ze haar recital debuut in Parijs en deed ze een onsuccesvolle auditie voor de Bayreuther Festspiele. In 1960 debuteerde ze in Parijs als Amneris in Aida. Ze besloot haar opera carrière verder op te bouwen met een contract aan de opera van Basel. Daar zong ze vele belangrijke mezzo-rollen, die haar de sleutel naar een grote internationale carrière opleverde.

Hier is haar auditie opname uit 1958

Doorbraak

Wieland Wagner hoorde haar en nodigde haar uit om in 1961 (Grace was dus 24 jaar jong) als eerste zwarte zangeres in Bayreuth op te treden Haar debuut als Venus was in vele opzichten een sensatie. Niet alleen om de genoemde politieke doorbraak, maar ook door haar vertolking van de liefdesgodin Venus.

Later zou Grace zeggen dat ze niet alleen de eerste zwarte Venus, maar de eerste ‘zwarte alles’ was. De eerste zwarte Gioconda, de eerste zwarte Amneris in Parijs, waarvan ze altijd gedacht had dat een zo vooruitstrevende stad was! Er waren gewoonweg bijna geen andere zwarte zangers in grote operahuizen, behalve Leontyne Price, Shirley Verrett, Martina Arroyo en Grace Bumbry.

Grace was in 1962 de eerste zwarte zangeres die op uitnodiging van Jacqueline Kennedy in het Witte Huis zong.

Mezzo/Sopraan?

Haar ronde, technisch vlekkeloze stem en haar vurige en stijlvolle toneelpersoonlijkheid, gaven haar haar hele carrière het opwindende, stralende karakter dat perfect bij haar al operapersonages paste.  Eboli, Carmen (een geweldige productie in Salzburg onder leiding van Herbert von Karajan) en Amneris waren haar troefkaarten in alle belangrijke operahuizen ter wereld. Haar repertoire breidde zich uit met rollen die vaker door sopranen dan door mezzo’s gezongen worden, zoals Lady Macbeth, Tosca en Norma, maar Grace zei altijd dat zij haar stem de weg liet leiden naar het repertoire en dat het geen carrièrekeuzes van haar kant waren. Zelfs de grote Zinka Milanov, die niet altijd even complimenteus over collega’s was, gaf toe dat toen zij Santuzza in Cavalleria Rusticana van Grace Bumbry gehoord had, ze kon accepteren dat mezzo’s die rol even goed konden zingen.

Salome, Dido en Cassandre in Les troyens, Medea, Dalila en zelfs Turandot, Jenufa, Baba de Turk en de Gravin in Pique Dame, waren slechts een aantal rollen op haar brede en diepe repertoire. Liederen van Brahms en Schubert maar zeker ook spirituals, waren essentieel in haar leven en haar repertoire en Grace was een hartstochtelijke ambassadeur voor het spiritual repertoire. In haar jeugd wist ze niet wat die liederen, die ze om zich heen in de kerk en thuis hoorde, waren.  Als jong meisje hoorde ze Marion Anderson en mensen om haar heen zeiden; “Jij wordt een nieuwe Marion Anderson’ maar Grace zei’ Nee hoor. Ik word geen nieuwe iemand, maar de eerste Grace Bumbry!”

Het internet en de kranten staan vol met eerbetonen en in memoriams over de grote, prachtige Grace Bumbry en hier wil ik slechts nog een paar persoonlijke ervaringen met la Bumbry met u delen.

Ik heb Grace Bumbry persoonlijk leren kennen toen ik in 1994 voor de toenmalige NPS voor het programma Kunstmest met Mieke van de Weij, een reportage over haar mocht voorbereiden toen zij in Nederland concerten met het Rotterdams Philharmonisch Orkest kwam geven. Onder leiding van Valery Gergiev zong ze toen in Rotterdam en Utrecht scenes uit Les Troyens en de slotscène uit Götterdämmerung. De dagen die ik rond de repetities en optredens in haar gezelschap was, zijn onvergetelijk en een basis voor een jarenlange zeer persoonlijke en vriendschappelijke (werk)relatie. In s’ Hertogenbosch, waar zij jurylid van het Internationaal Vocalisten Concours was, trokken we ook weer een aantal dagen op en ik zal nooit vergeten hoe na een lange dag en avond wij samen naar haar hotel liepen. De altijd tot in de puntjes verzorgde Grace Bumbry had op een goed moment genoeg van haar hoge hakken en de laatste paar honderd meter liep ze op kousenvoeten. Naast de grote diva was Grace een vrouw met letterlijk haar beide voeten op de grond.

Zoals gezegd had ik het voorrecht voor de BBC een programma met haar te produceren waarin ze uitgebreid, vol humor, over haar carrière praatte. Hoe zij debuteerde aan de Met, en haar agent haar had verteld dat het zien van een non op de dag van haar debuut, haar groot geluk zou brengen. Op weg naar het theater zag ze een non en was gelukkig omdat die non haar zoals gezegd geluk zou brengen. Toen zag ze er nog een en nog een non en toen een hele stoet van nonnen. Toen begreep ze dat dit het werk van haar agent was.

In het programma dat pianist Iain Burnside presenteerde, kwamen haar grote opnames voorbij en een live opname van ‘A perfido’ van Beethoven. Bij het luisteren naar de opname van die grote concertaria, liepen bij Grace wat tranen over haar wangen en ze zei, zonder valse bescheidenheid: ‘Goh, dat was wonderschoon’. En dat was het.

Grace Bumbry was naast een unieke zangeres, een fenomenale coach. Haar masterclasses die ze tot haar, naar gebleken is, fatale val, bleef geven, waren van een uitzonderlijk gehalte. Stijl, techniek, uitspraak, interpretatie, alles kwam aan de orde en alles wat Grace wilde delen, was het respect voor de muziek van de grote componisten. Een van de belangrijke boodschappen was tevens dat zingen luisteren is!! Ze studeerde altijd alle rollen van de anderen in en de orkestpartijen. Het belang daarvan deelde ze in haar lessen.

In Den Bosch gaf ze masterclasses aan kandidaten die de finale niet gehaald hadden. Een Russische mezzo wilde dolgraag les van Grace. In de wandelgangen zei Grace: ‘Ik hoop niet dat ze Frans repertoire kiest, maar dat we aan Eboli kunnen werken, want haar Frans is belabberd.’  Helaas koos de jonge Russische voor Dalila en Grace zei zonder dat grappig te bedoelen: ‘Mijn lieve kind, dit wordt je duurste Franse les ooit’. En inderdaad, met totale precisie en eigenlijk met lichte onwil, kon Grace de fouten in de uitspraak van de zangeres niet aan zich voorbij laten gaan en werkte dus een half uur aan het Frans van de jonge mezzo.

Door de jaren heen belden we zo af en toe en hadden we het over haar recitals, over jonge zangers die ze op dat moment begeleidde en over haar leven. Wat een wijze lessen heeft ze die jonge zangers en ook mij persoonlijk gegeven. Een voorbeeld nog: ‘ Als je zang gestudeerd hebt, wil dat nog niet zeggen dat je goed zingt. ‘

Vorige week was ik in New York en was van plan contact met de familie op te nemen om te horen hoe het met Grace ging en te kijken of ik haar nog een keer kon opzoeken. Helaas kreeg ik kort daarop ik het bericht dat Grace Bumbry, een van mijn favoriete zangeressen aller tijden en een onvergetelijke persoonlijkheid en diva in de ware zin van het woord, was overleden.

‘Amazing Grace’ in  ‘O don fatale’ uit Orange, in 1984.

*ter voorkoming van misverstanden: Grace Bumbry wilde zelf als ‘zwarte’ zangeres benoemd worden en niet als Afro Amerikaans.